Alan Lomax: 100 χρόνια από τη γέννηση ενός θρυλικού songhunter

Είναι πολύ σύνηθες ένας γιoς να ακολουθεί τα χνάρια του πατέρα του, όμως όταν αυτά τα πατήματα σε οδηγούν στον πολιτιστικό πλούτο μιας χώρας όπως των ΗΠΑ, τότε απλά ονομάζεσαι Άλαν Λομαξ. Ένας, άγνωστος στην χώρα μας, «κυνηγός» φολκ, μπλουζ και τζαζ τραγουδιών που επηρέασαν σημαντικά την πορεία της σύγχρονης δυτικής μουσικής.

Η ιστορία του Άλαν Λόμαξ έχει ως αφετηρία το καλοκαίρι του 1933, όταν μαζί με τον πατέρα του και πρωτοπόρο μουσικολόγο Τζόν Λόμαξ ξεκινούν την πρώτη τους αποστολή καταγραφής φολκ τραγουδιών για την Βιβλιοθήκη του Κογκρέσου. Την εποχή εκείνη η καρδιά της αφροαμερικανικής φολκ μουσικής βρισκότανε στις φυλακές του Νότου. Οι μαύροι βαρυποινίτες, μη έχοντας άλλο μέσο διασκέδασης, τραγουδούσαν τα μπλουζ.

Ένας από πρώτους φυλακισμένους που ηχογράφησαν οι Λόμαξ ήταν ο 63χρονος James "iron head" Baker και το τραγούδι Black Betty. Σε καμία περίπτωση δεν θα μπορούσε να φανταστεί ο James Baker πως το μαστίγιο "Black Betty" θα γινότανε παγκόσμια επιτυχία 44 χρόνια μετά από τους Ram Jam. Από την πλευρά τους οι Λόμαξ δεν θα μπορούσαν να φανταστούν πως στην επόμενη στάση τους και πιο συγκεκριμένα στις φυλακές Angola, στην Λουιζιάνα, θα ανακάλυπταν τον σκληροτράχηλο κατάδικο και χαρισματικό "songster" μουσικό Lead Belly . Η δυνατή φωνητική του ερμηνεία, η δεξιοτεχνία του στην 12χορδη κιθάρα και το μεγάλο εύρoς φολκ τραγουδιών όπως τα διαχρονικά Goodnight Irene,Gallis Pole, In The Pines (Where Did You Sleep Last Night) και Rock Island Line τον καθιστούν επάξια ως έναν από τους πιο επιδραστικούς καλλιτέχνες της φολκ μουσικής του 20ου αιώνα.

Οι Λόμαξ αφού βοήθησαν τον Lead Belly στην αποφυλάκιση του, ο ίδιος έγινε ο σοφέρ τους, συνεχίζοντας την περιπλάνηση τους στις φυλακές και στις βαμβακοφυτείες του Νότου. To 1937 πατέρας και γιος πληροφορούνται από τον λαογράφο Ruby Pickens Tartt για την ύπαρξη της τραγουδίστριας Vera Hall. Οι ηχογραφήσεις που πραγματοποιήθηκαν αποτύπωσαν μια από τις πιο ερωτικές φωνές που είχαν ακούσει ποτέ. Ένα από τα 50 τραγούδια που ηχογράφησαν, ήταν και το Trouble so Hard, παγκοσμίως γνωστό από την διασκευή του Moby ως Natural Blues στο κορυφαίο του άλμπουμ “Play” το 1999.

Τον Μάιο του 1938 ο Άλαν Λόμαξ βρίσκεται στο μουσικό τμήμα της Βιβλιοθήκης του Κογκρέσου και ηχογραφεί έναν από τους πρωτοπόρους μουσικούς της Τζαζ, τον Jelly Roll Morton. Αυτές οι ηχογραφήσεις θα εξασφαλίσουν στον Morton περίοπτη θέση στην ιστορία της Jazz μουσικής.

Jelly Roll Morton

Μέχρι το τέλος της δεκαετίας του 30 οι Τζον και Αλαν Λομαξ είχαν ηχογραφήσει πάνω από 3.000 τραγούδια σε δίσκους 78 στοφών, για λογαριασμό της Βιβλιοθήκης του Κογκρέσου. Το εύρος των τραγουδιών αυτών ήταν από γκόσπελ, κάντρι μπλούζ και τζαζ της Νέας Ορλεάνης μέχρι τεξ- μεξ και calypso μουσική, βγάζοντας στην επιφάνεια έναν πολιτισμικό πλούτο και μια ανεκτίμητη κληρονομιά για εκατοντάδες μουσικούς μέχρι σήμερα.

Στις αρχές του 1940 ο Άλαν Λομαξ βρίσκεται στην καρδιά της διανόησης και πιο συγκεκριμένα στο Greenwich Village της Νέα Υόρκης. Εκεί θα συναντήσει τον θρυλικό Woody Guthrie και μαζί θα ηχογραφήσουν ίσως ένα από τα επιδραστικότερα φολκ και πρώτο concept album όλων των εποχών. Η κυκλοφορία του δίσκου Dust Bowl Ballads είναι εμπνευσμένο από τα δύσκολα χρόνια του Guthrie την εποχή της Μεγάλης Ξηρασίας στο Midwest. Ο δίσκος είναι αυτοβιογραφικός με στοιχεία κοινωνικού ακτιβισμού όπως στο τραγούδι Do Re Mi επηρεάζοντας σημαντικά το μετέπειτα κίνημα τραγουδιών διαμαρτυρίας αλλά και σπουδαίους μουσικούς του βεληνεκούς των Pete Seeger, Bob Dylan, Bruce Springsteen και Joe Strummer.

Παρόλο τις συνεχείς και εξαντλητικές ηχογραφήσεις ο Άλαν Λόμαξ μοιάζει ακούραστος, αποφασίζοντας να κατευθυνθεί και πάλι προς τον Νότο. Μαζί με τον σπουδαίο αφροαμερικανό λαογράφο John Work πηγαίνουν στο Μισισίπι για ν' αναζητήσουν - τον ήδη νεκρό - Robert Johnson. Κάποιος όμως τους οδηγεί σε έναν ευπαρουσίαστο νεαρό όπου το παίξιμο του στην κιθάρα θύμιζε πολύ με του Johnson. Το όνομα του ήταν McKinley Morganfield, όμως όλοι τον φώναζαν με το παρατσούκλι Muddy Waters. Οι ηχογραφήσεις του Muddy Waters το 1941 και 1942 για την Βιβλιοθήκη του Κογκρέσου, θα παίξουν καθοριστικό ρόλο στην απόφαση του Waters να ακολουθήσει τον δρόμο του μουσικού αλλά και τον δρόμο προς το Σικάγο. Στην πόλη αυτή ο Waters θα παίξει καθοριστικό ρόλο στην γέννηση των ηλεκτρικών μπλούζ. Πολλά χρόνια μετά, σε συνέντευξη στο μουσικό περιοδικό Rolling Stone θυμάται: « Ο Λόμαξ έφερε τον εξοπλισμό του και άρχισε να με ηχογραφεί στο σπίτι μου. Όταν άκουσα το πρώτο τραγούδι που είχαμε ηχογραφήσει ακουγόμουν ακριβώς όπως κάθε άλλος δίσκος. Δέν ξέρεις πως ένιωσα εκείνο το απόγευμα του Σαββάτου όταν άκουσα την δική μου φωνή. Αργότερα μου έστειλε δύο κόπιες και μια επιταγή των 20 δολαρίων. Κράτησα τον δίσκο, πήγα στην επόμενη γωνία και τον έβαλα στο Juke Box. Απλά έπαιζε ξανά και ξανά και είπα (μπορώ να το κάνω, μπορώ να το κάνω)» .

Στη διάρκεια της θητείας του στον αμερικανικό στρατό κατά τον 2o ΠΠ, ο Άλαν Λόμαξ ήταν παραγωγός σε πολλά ραδιοφωνικά προγράμματα. Ένα από αυτά ήταν και το “The Martins and the Coys” το οποίο βγήκε στον αέρα μόνο στην Μ. Βρετανία από το BBC. Σε αυτό το πρόγραμμα φιλοξενήθηκαν καλλιτέχνες όπως οι Woody Guthrie, Pete Seeger, Sonny Terry και Burl Ives.

Η περίοδος του «Ερυθρού Τρόμου» που ξεκίνησε από τα τέλη της δεκαετίας του ‘40 στις ΗΠΑ ανάγκασε τον Λόμαξ να φύγει για την Ευρώπη και πιο συγκεκριμένα στο Λονδίνο. Εκεί θα συνεχίσει το κυνήγι για παραδοσιακά τραγούδια, ταξιδεύοντας για την Ισπανία όπου και θα ηχογραφήσει γύρω στις 3.000 τραγούδια. Η κυκλοφορία του άλμπουμ Spanish World Library θα αποτελέσει πηγή έμπνευσης για το άλμπουμ Sketches Of Spain του Miles Davis το 1960. Επιστρέφοντας στις ΗΠΑ, ο Λόμαξ θα υπογράψει συμβόλαιο με την δισκογραφική εταιρεία Atlantic, κατευθυνόμενος και πάλι προς τον Νότο για νέες ηχογραφήσεις. Σε αυτό το 5μηνο ταξίδι με την βρετανίδα τραγουδίστρια Shirley Collins θα ανακαλύψουν τον επιδραστικό μουσικό της hill country blues, Mississippi Fred McDowel, βασική επιρροή των Black Keys.

Στα μέσα της δεκαετίας του 1960, ο Λόμαξ ήταν δυσαρεστημένος με την έλευση της folk rock μουσικής ως μη γνήσιας. Μάλιστα ήταν ιδιαίτερα αντίθετος με την πορεία του Bob Dylan προς το rock. Μέχρι το τέλος παρέμεινε ο πιο έντονος υπερασπιστής της παραδοσιακής μουσικής. Η συμβολή του Άλαν Λόμαξ στην σύγχρονη μουσική ιστορία είναι ανεκτίμητη αναδεικνύοντας άμεσα σπουδαίους καλλιτέχνες όπως τους Lead Belly, Woody Guthrie και Muddy Waters. Αλήθεια πως θα ήταν η μουσική τα τελευταία 60 χρόνια χωρίς αυτούς;