Άρωμα αρχαίας Ελλάδας στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο

Η πρώτη ενότητα της έκθεσης «Οι αμέτρητες όψεις του Ωραίου» με θέμα «Αιώνια Αισθητική»







Φωτογραφία: Στέλιος Σκουρλής

Τριακόσια σαράντα έργα που αναδεικνύουν τις διαφορετικές εκφράσεις αισθητικής από τη νεολιθική περίοδο μέχρι την ύστερη αρχαιότητα παρουσιάζονται στη νέα περιοδική έκθεση «Οι αμέτρητες όψεις του Ωραίου» στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο.

Χρηστικά αντικείμενα της καθημερινότητας, ευρήματα σχετικά με την ένδυση και την κόμμωση, κοσμήματα, υλικά για καλλωπισμό, αριστουργηματικά γλυπτά ανδρικών και γυναικείων σωμάτων ταξιδεύουν τον επισκέπτη στο παρελθόν και τον εξοικειώνουν με την έννοια του ωραίου σε διαφορετικές χρονικές περιόδους. «Στο πλαίσιο της συγκεκριμένης έκθεσης, προέκυψε η ιδέα να αναβιώσουμε αρώματα της αρχαιότητας, κάτι που δεν είχε γίνει ξανά στη χώρα μας», αναφέρει η Μαρία Λαγογιάννη, διευθύντρια του μουσείου. «Στόχος ήταν να δώσουμε τη δυνατότητα στο κοινό να έρθει σε επαφή με το ωραίο, όχι μόνο μέσω της αίσθησης της όρασης, αλλά και της όσφρησης».

Εγκατάσταση αρχαιοτήτων στην έκθεση «Οι αμέτρητες όψεις του Ωραίου».
Φωτογραφία: Μαργαρίτα Νικητάκη

Εγκατάσταση αρχαιοτήτων στην έκθεση «Οι αμέτρητες όψεις του Ωραίου».
Φωτογραφία: Μαργαρίτα Νικητάκη

Στιγμιότυπο από το στήσιμο της έκθεσης.
Φωτογραφία: Μαργαρίτα Νικητάκη

Η ίδια ανέθεσε το πρωτοποριακό εγχείρημα στην εταιρεία «Κορρές», επιλέγοντάς την με κριτήρια τον ελληνικό χαρακτήρα της, την επιτυχημένη παρουσία της σε τριάντα χώρες, τη μακρόχρονη εμπειρία της στην παρασκευή φαρμακευτικών και καλλυντικών προϊόντων, τη μεγάλη ποικιλία φυσικών πρώτων υλών που έχει συλλέξει και χρησιμοποιεί. «Η πρόταση να αναλάβουμε το συγκεκριμένο πρότζεκτ ήταν ιδιαίτερη τιμή για εμάς», επισημαίνει από την πλευρά της η Λένα Κορρέ, συνιδρύτρια της εταιρείας και επικεφαλής του τμήματος καινοτομίας. «Παράλληλα, όμως, αποτέλεσε κι ένα μεγάλο στοίχημα, καθώς, στην αρχή, δεν γνωρίζαμε αν η αναβίωση αρχαίων αρωμάτων ήταν όντως εφικτή».

Πριν από ενάμιση χρόνο, λοιπόν, η προσπάθεια ξεκίνησε, με στόχο την αναπαραγωγή ενός αρωματικού ελαίου από τριαντάφυλλο. Βήμα πρώτο, η αναζήτηση βιβλιογραφίας σχετικά με τη μεθοδολογία που ακολουθούσαν οι αρωματοποιοί εκείνης της εποχής. «Οι πληροφορίες που χρειαζόμασταν βρίσκονταν σκόρπιες σε διάφορες πηγές, οπότε χρειάστηκε να τις συγκεντρώσουμε και να τις συνθέσουμε», αφηγείται σήμερα η κα. Κορρέ.

«Δεν μπορούμε να περιγράψουμε τον ενθουσιασμό και τη συγκίνησή μας, όταν το “Ρόδο της Αφροδίτης” μεταφέρθηκε στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο», τονίζει η κα. Λένα Κορρέ.
Φωτογραφία: Μαργαρίτα Νικητάκη

(Από αριστερά) Ο Γιώργος Κυριαζής και ο Σταύρος Παπαγιάννης δίνουν οδηγίες για την παρουσίαση του αρώματος στον χώρο της έκθεσης.
Φωτογραφία: Μαργαρίτα Νικητάκη

O Σταύρος Παπαγιάννης τοποθετεί το «Ρόδο της Αφροδίτης» στην εργαστηριακή φιάλη.
Φωτογραφία: Μαργαρίτα Νικητάκη

«Θέλουμε κάθε επισκέπτης να πλησιάζει και να μυρίζει το άρωμα, με τρόπο που η διαδικασία να έχει έναν χαρακτήρα τελετουργικό», αναφέρει ο κ. Παπαγιάννης.
Φωτογραφία: Μαργαρίτα Νικητάκη

Τα έργα του Θεόφραστου και του Διοσκουρίδη, πινακίδες Γραμμικής B’ γραφής που έχουν αποκρυπτογραφηθεί, μεταγενέστερες μελέτες Ελλήνων και ξένων ερευνητών αποτέλεσαν τη βάση πάνω στην οποία το συγκεκριμένο εγχείρημα υλοποιήθηκε. Βήμα δεύτερο, η συλλογή των συστατικών. Για το αρωματικό έλαιο του τριαντάφυλλου χρειάζονταν αγριέλαιο, κύπερη, ροδοπέταλα, ρίζα αλκάνας, κόκκινο κρασί. «Κάποιες από αυτές τις πρώτες ύλες είναι σπάνιες πλέον. Για παράδειγμα, ταξιδέψαμε στην Αμοργό για να καταφέρουμε να συλλέξουμε την κύπερη».

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΗ

Γιώργος Κορρές: «Οι αποτυχίες είναι αυτές που θυμάσαι»

Βήμα τρίτο, η παρασκευή στο εργαστήριο. Εκεί, υπήρξαν απρόοπτα. «Π.χ., χημικές διεργασίες που συνήθιζαν να χρησιμοποιούν οι αρωματοποιοί στην αρχαιότητα δεν είναι διαδεδομένες σήμερα κι έτσι, το αποτέλεσμα που προέκυψε σε ορισμένα στάδια της ετοιμασίας του αρωματικού ελαίου, μας ξάφνιασε», περιγράφει η κα. Κορρέ. «Επιπλέον, ένα μέρος της διαδικασίας δεν έχει διασωθεί και χρειάστηκε να βασιστούμε στην εμπειρία και το ένστικτό μας για να το καλύψουμε». Έπειτα από αρκετούς μήνες εντατικής επιστημονικής έρευνας και εργαστηριακών δοκιμών, η αναβίωση του αρώματος ολοκληρώθηκε με επιτυχία. Και το όνομα που του δόθηκε; «Ρόδο της Αφροδίτης».

Πριν από λίγες ημέρες, όταν οι πρώτοι επισκέπτες της έκθεσης «Οι αμέτρητες όψεις του Ωραίου» περιηγηθήκαμε στις αντίστοιχες αίθουσες του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου, παρακολουθώντας την ξενάγηση της κας. Λαγογιάννη, διαπιστώσαμε ότι το αρωματικό έλαιο του τριαντάφυλλου παρουσιάζεται με πολύ προσεγμένο τρόπο. Φτάνοντας σε ένα υπέροχο άγαλμα της θεάς Αφροδίτης, με μια επιβλητική, ανοιχτόχρωμη κουρτίνα ακριβώς από πίσω του, μας δόθηκε η αίσθηση ότι θα μπαίναμε σε έναν χώρο όπου «φυλασσόταν» ένα έκθεμα ξεχωριστό. Προχωρώντας λίγα ακόμη βήματα, βρεθήκαμε ανάμεσα σε τρεις μεγάλες κόγχες, οι οποίες, σε απόλυτη συμμετρία μεταξύ τους, σχημάτιζαν ένα τρίγωνο.

Στο εσωτερικό των δύο, είχε τοποθετηθεί το άρωμα, ενώ στην τρίτη ένα άγαλμα του Έρωτα. Ουσιαστικά, με την Αφροδίτη στην «είσοδο» του συγκεκριμένου σημείου της έκθεσης, νιώθει κανείς ότι εισέρχεται στον προσωπικό χώρο μιας πολύ όμορφης γυναίκας και έχει την ευκαιρία να μυρίσει το άρωμά της. «Δεν θέλαμε το άρωμα να διαχέεται σε όλη την αίθουσα, γιατί, έτσι, ενδεχομένως να περνούσε αδιάφορο στο κοινό», επισημαίνει ο Σταύρος Παπαγιάννης, από τους παλαιότερους συνεργάτες της εταιρίας «Κορρές» και ένας από τους Creative Directors της μάρκας, ο οποίος, μαζί με τον Γιώργο Κυριαζή,  μελέτησαν, σχεδίασαν και διαμόρφωσαν τον χώρο όπου το «Ρόδο της Αφροδίτης» παρουσιάζεται. «Αντίθετα, θέλαμε κάθε επισκέπτης ξεχωριστά να το πλησιάσει, να σκύψει και να το μυρίσει με απόλυτη προσήλωση, ώστε η διαδικασία να έχει, κατά κάποιο τρόπο, έναν χαρακτήρα τελετουργικό».

Εντύπωση στους παρευρισκόμενους προκάλεσε και το γεγονός ότι το «Ρόδο της Αφροδίτης» δεν έχει τοποθετηθεί σε μπουκάλι αρωματοποιίας, αλλά σε εργαστηριακή φιάλη. «Υποδηλώνεται ότι έχει δημιουργηθεί με επιστημονική έρευνα και διεργασία», εξηγεί ο Σταύρος Παπαγιάννης. Επιπλέον, το βαθύ κόκκινο χρώμα του αρωματικού ελαίου και το χρυσό της κόγχης συνθέτουν ένα μοναδικό αισθητικό αποτέλεσμα.

Τα σχόλια των πρώτων επισκεπτών της έκθεσης ήταν ενθουσιώδη. «Πρόκειται για ένα άρωμα γλυκό και, ταυτόχρονα, έντονο». «Έχει, ως βάση, το τριαντάφυλλο, αλλά σου αφήνει και μια ελαφριά αίσθηση κρασιού». Στη συνέχεια, προέκυψε η, μάλλον αναμενόμενη, ερώτηση προς την κα. Κορρέ: Θα κυκλοφορήσει στην αγορά; «Η παρασκευή δεν είναι εύκολη, καθώς απαιτεί χρόνο, κοπιαστική εργασία και αρκετά υψηλό κόστος. Ως διαδικασία, δηλαδή, διαφέρει πολύ από την παραγωγή προϊόντων σύγχρονης αρωματοποιίας», απάντησε εκείνη. «Ωστόσο, περιορισμένος αριθμός τεμαχίων θα διατεθεί προς πώληση. Ουσιαστικά, το συγκεκριμένο άρωμα θα αποτελεί ένα συλλεκτικό κομμάτι με ιδιαίτερη πολιτισμική και συναισθηματική αξία για όσους επιθυμούν να το έχουν στη διάθεσή τους».

Κατά τη διάρκεια της έκθεσης, θα παρουσιαστούν σταδιακά άλλα δύο αρωματικά έλαια της αρχαιότητας (φασκόμηλο και κορίανδρος) που παρασκευάστηκαν από την εταιρεία «Κορρές». Κι έπειτα, θα υπάρξει μια έκπληξη. «Όταν και τα τρία αρχαία αρώματα θα έχουν αναδυθεί, θα εμφανίσουμε ένα ακόμη άγαλμα της Αφροδίτης, το οποίο “κοιμάται” στις αποθήκες του μουσείου και δεν έχει παρουσιαστεί στο κοινό μέχρι σήμερα», επισημαίνει η κα. Λαγογιάννη.

Η τρίτη ενότητα με θέμα «Προβάλλοντας το σώμα».
Φωτογραφία: Στέλιος Σκουρλής

Η τέταρτη ενότητα με θέμα «Η ατέρμονη αναζήτηση».
Φωτογραφία: Στέλιος Σκουρλής

Η έκθεση «Οι αμέτρητες όψεις του Ωραίου» άνοιξε για το κοινό στις 26 Μαΐου και θα διαρκέσει για περισσότερο από έναν χρόνο. «Μακάρι να έχουμε τη δυνατότητα να την μεταφέρουμε και στο εξωτερικό», αναφέρει η διευθύντρια του μουσείου. «Η αισθητική, ούτως ή άλλως, εμπεριέχει ένα αισιόδοξο μήνυμα, το οποίο αξίζει να διαδοθεί ευρέως».

Πράγματι, καθώς συνεχίσαμε την περιήγησή μας και θαυμάσαμε από εντυπωσιακά κοσμήματα έως … υλικά για μακιγιάζ της εποχής, διαπιστώσαμε ότι παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον τόσο για Έλληνες, όσο και για ξένους επισκέπτες. «Η λέξη “ωραίο” υπάρχει και στις 6.000 γλώσσες της υφηλίου», υπογραμμίζει η κα. Λαγογιάννη, λίγο προτού ολοκληρώσουμε τη συζήτηση μαζί της. «Φυσικά, κάθε λαός την αντιλαμβάνεται με διαφορετικό τρόπο, αλλά, τελικά, όλοι τείνουμε προς αυτό με ένα κοινό αισθητήριο και μια διαπολιτισμική επικοινωνία μεταξύ μας.  Έτσι, εξάλλου, αιτιολογείται και το γεγονός ότι άνθρωποι από όλο τον κόσμο έρχονται να το απολαύσουν και στο δικό μας μουσείο».