Ο Θάνος Μούρραης Βελλούδιος είναι σίγουρα ένας παράξενος Έλληνας διανοούμενος. Ήταν πολύ εκκεντρικός. Πάντοτε όμως παρουσίαζε τις καλλιτεχνικές του ιδιοτροπίες ως φυσικές. Σήμερα βέβαια που δεν υπάρχει όλος αυτός ο όγκος των πληροφοριών που αντλεί κανείς από ένα συμπεριφορικό αποτύπωμα κάποιου ζώντος, που έχουν πεθάνει σχεδόν όλοι του οι συνοδοιπόροι και δεν υπάρχει η φυσική μαρτυρία τους, προβάλλει σαν ακόμη πιο αλλοπρόσαλλος και φαινομενικά ακατάτακτος σε κάποιο ρεύμα δημιουργών ή τέλος πάντων και μεταξύ ανθρώπινων τύπων. Είναι και όλο αυτό το τιτάνιο έργο, σαν να διασχίζεις λαβύρινθο δίχως μίτο. Στον μακρύ βίο του έχει αφήσει πειστήρια για τα ανδραγαθήματα του.
Τεκμήρια για το σύνολο της προσφοράς του στον ελληνικό πολιτισμό, το ελληνικό έθνος και την σοφία είναι οι πολλές επιστολές του. Γραμμένες σε μια παράξενα χιουμοριστική καθαρεύουσα, μ’ ένα ελαστικό κατά κάποιο τρόπο συντακτικό, φωτίζουν τα κατορθώματα του για τα οποία ο ίδιος ενασμενίζεται. Απαράμιλλος λεξιπλάστης δίνει ρεσιτάλ λεκτικών ακροβασιών χωρίς ποτέ να λαθεύει και να παρεκκλίνει της αρμονίας.
Μάλιστα ως γλωσσοπλάστης είναι που σαρκάζει χολερικά και αυτοσαρκάζεται μέχρι εξαντλήσεως. Έχει βέβαια μια λαμπρή πορεία στην ελληνική πολεμική ιστορία και κερδισμένο το προσωνύμιο Αχιλλέας απ’ τον άλλο σπουδαίο της εποχής Μάρκο Βαμβακάρη.
Ο Θάνος Βελλούδιος ήταν απ’ τους πρώτους Έλληνες αεροπόρους και κατάφερε να προσγειώσει το αεροσκάφος με το οποίο επιχειρούσε στις 25 Ιουνίου του 1920 στην Προύσα. Προσγειώθηκε πολύ κοντά στην Οθωμανική Στρατιωτική Σχολή, προχώρησε ανδρείος, κατέβασε την τουρκική σημαία απ’ τον ιστό της και ανύψωσε αντ’ αυτής την ελληνική. Όλα αυτά κατά τη διάρκεια της Μικρασιατικής Εκστρατείας. Ο Μάρκος Βαμβακάρης λοιπόν που γνωριζόταν με τον άνθρωπο μας έχει γράψει και τραγουδήσει τους εξής στίχους.
Ο Θάνος μάνγκας ξακουστός, με φλέβα αριστοκράτη
τρανός γραμματοζούμενος σαν το σοφό Σωκράτη
Θάνε μου με το πέταγμα ετρόμαξες τον χάρο
σαν Αχιλλέας που 'σερνε τον Εχτορα με κάρο
Κόπιασε έλα γρήγορα κυρ Θάνο στον τεκέ μας
ν' ακούσεις φίνο μπαγλαμά και τις διπλοπενιές μας
για να σου φύγουν οι καημοί, να σπάσεις νταλκαδάκι
και να φουμάρεις το λουλά με Προυσαλιό μαυράκι.
Θεωρούσε τη Μαρία Κάλλας ανελλήνιστη επειδή τραγουδούσε σε ξένη γλώσσα. Για τον Βελλούδιο η γνωστή σοπράνο δεν ήταν ας πούμε σαν τον φίλο του τον Τσαρούχη που απ’ το εράνισμα εικόνων της καθημερινότητας των Ελλήνων διάλεγε να απεικονίσει και να διασώσει την ομορφιά αυτή που σώζεται ακόμη και στους ζοφερούς καιρούς της σημερινής μας κουλτούρας. Είχε μια ελευθεριότητα στη γραπτή και προφορική γλώσσα του. Και αυτό το συμπέρασμα εξάγεται απ’ τη μνημειωδώς χιουμοριστική χρήση της καθαρεύουσας και τις εμμονές του με τα «παράσημα» του.
Έγραφε για τον εαυτό του σαν να ήταν Έλληνας θεός. Η ελευθεροστομία του, για να επανέλθω, ήταν πολύ έντονη και φλέρταρε με την ανερμάτιστη φλυαρία. Γκροτέσκο σκέψεις εκφέρονταν απ’ το απύλωτο στόμα του. Αποκαλούσε τον Βενιζέλο «Μπεν Ιζέλ» και έλεγε για την καταγωγή του μεγάλου πολιτικού πως ήταν εβραϊκή και μάλιστα απ’ το Χαλέπι.
Για το Πολυτεχνείο διέδιδε μια το ένα μια το άλλο. Πιο πολύ ήταν θιασώτης της άποψης πως στις 17 Νοεμβρίου του 1973 δεν υπήρχαν νεκροί ανάμεσα στους φοιτητές. Έχει γράψει το εξής φλεγματικό κείμενο. «Μια άλλη εκδήλωση μαζοχισμού είναι η ως είδος ηδονιστικής αυτοϊκανοποιήσεως κατάθεσις στεφάνων και τιμών εις μνήμη των ανύπαρκτων νεκρών, των λεγόμενων ηρώων του Πολυτεχνείου , όπου οι εκεί αυτοεγκλεισθέντες έφηβοι αμφότερων των φύλων, απήλαυσαν τάς δαψιλώς παρασχεθείσας εις αυτούς οδηγίας, οι μεν και τας ηδονάς των ινστρουχτόρων του κομμουνισμού (βλέπε τα πολλά εκεί συσσωρευθέντα ακαθαρσιοβριθή προφυλακτικά εις τίς τουαλέτες)». Το ίδιο φλεγματικός ήταν και για τον Αλέξανδρο Ιόλα. Έλεγε για τον διάσημο συλλέκτη έργων τέχνης ότι είχε την εμφάνιση φτωχού, πλανόδιου Άραβα, πωλητή χαλιών στους δρόμους.
Πέρα βέβαια από όλα τα παραπάνω ήταν σαφώς ένας καλλιτέχνης. Τόσο ιδιαίτερος που το έργο του μπορεί να ενταχθεί στον σουρεαλισμό. Έφτιαχνε κολλάζ και συνταίριαζε μεταξύ τους στο ίδιο κάδρο εικόνες διαφορετικών εποχών και τεχνοτροπιών. Ή μπορεί να έφτιαχνε αντικείμενα από τα πλέον ασύνδετα μεταξύ τους εξαρτήματα. Σαν να είχε μυαλό ενός ψυχωτικού εξάρθρωνε και διέλυε την λογική για να μπορέσει να αναδυθεί στα πλαστουργήματά του η τρέλα του ντανταϊσμού.
Ο ίδιος υπήρξε εισηγητής μιας δικής του φιλοσοφίας για την τέχνη. Την ονόμασε Φαντασιομετρία. Του άρεσε πολύ να μαζεύει φωτογραφίες και να φωτογραφίζει. Όντας ομοφυλόφιλος είχε μια κλίση να συγκινείται περισσότερο με τους ζεϊμπέκηδες αλά και με τους άντρες χορευτές κρητικών χορών. Περισυνέλλεγε και διάφορα αντικείμενα με «άκυρες» εντελώς ιδιότητες απ’ τις αγορές στο Μοναστηράκι ή και στο εξωτερικό. Ίσως όλη αυτή η σαβούρα, συγκεντρωμένη τρέλα απερινόητων εγκεφάλων, να ήταν πηγή έμπνευσης για τις δικές του κουλές κατασκευές.
Αν θυμάμαι καλά, η μελέτη μου για την περίπτωση του Βελλούδιου χάνεται στα βάθη του παρελθόντος μου, είχε παίξει και σε κινηματογραφικές ταινίες. Απ’ αυτές αξίζει να αναφερθούν εκείνες που είχε κάνει με σκηνοθέτη τον Πανουσόπουλο και μία του Παντελή Βούλγαρη. Προσωπικά το μόνο έργο του που γνωρίζω είναι το δίτομο Ελληνικά Αγάλματα, άλμπουμ επί της ουσίας φωτογραφιών γυμνών Ελλήνων αντρών-κυρίως στρατιωτών. Για ‘μένα δεν ήταν τίποτα άλλο παρά ένα βιβλίο με πέη. Η αισθητική των φωτογραφιών είναι καθαρά πορνογραφική. Δεν βλέπω σ’ αυτές την φιλόδοξη οπτική του καλλιτέχνη τους περί ανάδειξης της ελληνικής ομορφιάς. Στα βιβλία εμφιλοχωρεί η αγάπη του Βελλούδιου για τα μεγάλα πέη. Είμαι βέβαιος πως κάποιοι gay την δεκαετία του ΄90 αυνανίστηκαν μ’ αυτό το υλικό και ονειρεύτηκαν ιδανικούς έρωτες.
Μίλησα με τον ποιητή Γιώργο Χρονά για τον Θανάση Βελλούδιο και μου είπε ότι πήγαινε στην Ομόνοια της Αθήνας και με φιλοδώρημα πενήντα δραχμών, σημαντικό ποσό για την εποχή, έβρισκε τα μοντέλα για αυτό το δίτομο έργο του και τα φωτογράφιζε στο σπίτι του ή σε χώρους φίλων. Μάλιστα προτιμούσε και ζητούσε απ’ αυτούς τους νέους άντρες να είναι ιθυφαλλικοί με όσο το δυνατόν καλύτερη στύση. Ο Χρονάς μου είπε επίσης ότι στην κηδεία του κηδεύτηκε σαν ήρωας για όσα έκανε στη Μικρά Ασία ενώ κατά τη μεταφορά του φέρετρου στον χριστιανικό ναό η μπάντα της αεροπορίας έπαιζε κάποιο γνωστό πένθιμο εμβατήριο.
Ο Θάνος Βελλούδιος παρά το γεγονός ότι είχε σχέση με το δωδεκάθεο και τους αρχαίους ελληνικούς χορούς, τους οποίους μάλιστα δίδασκε στις Δελφικές γιορτές του Άγγελου Σικελιανού, είχε βιωματική και ακόμη πιο έντονη σχέση με τον Χριστό την Παναγία και τον βυζαντινό πολιτισμό. Γι’ αυτό εξάλλου και ζήτησε η κηδεία του να είναι θρησκευτική.
