12.03.2016

Σε μία σειρά επεισοδίων, η Popaganda ακολουθεί τους Γιατρούς του Κόσμου και παρουσιάζει το μακρύ ταξιδι τον προσφύγων από τα νησιά του Αιγαίου έως την ηπειρωτική Ελλάδα και την Ειδομένη. Οι μαρτυρίες των ξεριζωμένων από την εγκατάλειψη των πατρίδων τους και το πέρασμά τους στην Ελλάδα, η δράση των γιατρών, τα ασυνόδευτα ανήλικα που ταξιδεύουν μόνα, το αδιέξοδο της Ειδομένης σε ένα μεγάλο ρεπορτάζ…

Επεισόδιο 1

«Κάποιοι Σταθήκαμε Τυχεροί. Τώρα Πρέπει να Ανταποδώσουμε»

Η ώρα πλησιάζει δύο το μεσημέρι και η κίνηση στο λιμάνι του Πειραιά είναι αραιή. Σε περίπου δύο ώρες, θα ξεκινήσουμε με το «Νήσος Μύκονος» για μία σειρά νησιών του Αιγαίου, όπου εκατοντάδες πρόσφυγες περιμένουν για να συνεχίσουν το μακρύ ταξίδι τους για την ηπειρωτική Ελλάδα και την Ευρώπη. Σάμος, Χίος, Μυτιλήνη, με τελικό προορισμό την Καβάλα. Εκεί όπου κάποτε έφτασαν για τους παλαιοελλαδίτες οι «τουρκόσποροι», τώρα βρίσκονται Σύροι, Ιρακινοί, Κούρδοι, Αφγανοί.

Έξω από το πλοίο γνωρίζουμε τους Γιατρούς του Κόσμου, με τους οποίους θα μοιραστούμε το ταξίδι μέχρι την Καβάλα και θα τους ακολουθήσουμε στο δρόμο της αλληλεγγύης, εκεί όπου υπάρχουν πρόσφυγες, εκεί όπου υπάρχουν άνθρωποι.

Στο πρώτο επεισόδιο από το ταξίδι μας πλάι στις προσφυγικές ροές παρουσιάζονται πορτρέτα και μαρτυρίες από το ανθρώπινο δυναμικό των ΓτΚ που όπως είπε κάποιο από τα μέλη τους, «δίνουν μάχη με τη ματαίωση». Με τη ματαίωση του αναπόφευκτου, αυτού που δεν έπρεπε ποτέ να γίνει. Μπορείτε να δείτε κάποιες «στιγμές» από τη δράση των Γιατρών, καθώς και το πώς βιώνουν την εμπειρία τους δίπλα στους πρόσφυγες.

Αξίζει να αναφέρουμε εδώ κάτι που η «οικονομία» του βίντεο αδυνατεί να αποτυπώσει: αυτό δεν είναι άλλο από την ακατάπαυστη βοήθεια των ΓτΚ, η διάρκεια και η ένταση της οποίας δεν μπορούν να χωρέσουν στα λίγα καρέ που είμαστε υποχρεωμένοι να χρησιμοποιήσουμε.  Άξια προσοχής είναι και η σύνθεση της ομάδας τους. Επτά μέλη, έξι εθνικότητες, έξι γλώσσες.

Τέλος, η προσωπική ιστορία μερικών από τα μέλη των Γιατρών κουβαλάει μία διάσταση άρρηκτα συνδεδεμένη με τη σημερινή προσφυγική κρίση. Μία από αυτές είναι ο Αφγανός Αλί, ο οποίος έφτασε στη Μυτιλήνη το πριν σχεδόν μια δεκαετία, με φουσκωτή βάρκα που ξεκίνησε από τις τουρκικές ακτές. Σήμερα βοηθάει τους συμπατριώτες του που εγκαταλείπουν το Αφγανιστάν για να σωθούν από μία χώρα διαλυμένη.

Μία δεύτερη είναι εκείνη του 33χρονου Μοχάμεντ. Ήρθε στην Ελλάδα το 1985, σε ηλικία τριών ετών, εγκαταλείποντας το Σουδάν εξαιτίας του πολέμου. Το ελληνικό κράτος δεν του έδωσε κανενός είδους χαρτιά έως το 1989, ζούσε δηλαδή ως πρόσφυγας, ενώ τα 30 χρόνια διαμονής στην Ελλάδα δεν ήταν αρκετά για να του δοθεί η ελληνική ιθαγένεια.

Τέτοιες είναι οι ιστορίες πολλών από τους ανθρώπους που «έπαθαν» και σήμερα ανταποδίδουν αυτό που σε εκείνους δεν ανταποδόθηκε ποτέ.

Επεισόδιο 2

Ξημερώματα στην Ειδομένη

Στην Ειδομένη φτάνουμε τα ξημερώματα. Το πυκνό σκοτάδι καλύπτει τις εκατοντάδες σκηνές που έχουν στήσει οι πρόσφυγες πάνω στο βρεγμένο χώμα. Οι εγκαταστάσεις με σκοπό τη στέγαση όσων παραμένουν εγκλωβισμένοι στα σύνορα καλύπτουν 2.000 άτομα. Στην Ειδομένη βρίσκονται ήδη περί τους 14.000 πρόσφυγες.

Δεν περνά αρκετή ώρα από την άφιξή μας, όταν ένας πρόσφυγας μεταφέρεται στο ιατρείο των Γιατρών του Κόσμου. Σύμφωνα με τα όσα αναφέρει ο Miguel Angel Ramon, μέλος της οργάνωσης, όταν ο Μουσταφά προσπάθησε να περάσει τα σύνορα, οι στρατιωτικές αρχές της ΠΓΔΜ τον ξυλοκόπησαν προωθώντας τον κατόπιν στην Ελλάδα. Οι φίλοι του νεαρού Σύρου ανέφεραν στην Popaganda ότι Σκοπιανοί στρατιώτες εξεφτέλισαν τον Μουσταφά ζητώντας του να γδυθεί μπροστά τους, για να του κάνουν αργότερα ηλεκτροσόκ. Οι Γιατροί του Κόσμου έχουν καταγράψει συνολικά 40 μαρτυρίες προσφύγων που ανέφεραν ότι έπεσαν θύμα ξυλοδαρμού από τις αρχές της ΠΓΔΜ.

Αυτό που διακρίνει κανείς στην Ειδομένη είναι η ανυπομονησία των ανθρώπων να «περάσουν» από την άλλη πλευρά και να γλιτώσουν από το μαρτύριο των κλειστών συνόρων. Μεταξύ των προσφύγων, μάλιστα, το μοναδικό πέρασμα που έχει απομείνει μετά την ανέγερση του τείχους από την ΠΓΔΜ έχει πάρει το όνομα «όμορφη πύλη», καθώς αποτελεί τη μοναδική δίοδο προς την Ευρώπη.

Η ψυχολογική κούραση που προκαλεί η στασιμότητα έρχεται να συγκρουστεί με την ελπίδα που συντροφεύει τους πρόσφυγες στο δύσκολο ταξίδι τους, το οποίο έχει στα μάτια τους μία Γη της Επαγγελίας κάπου στη βόρεια Ευρώπη. Οι μαρτυρίες τους αποτυπώνουν ακριβώς την «αγωνία» αυτής της μονιμοποίησης της στασιμότητας. Η Ειδομένη συγκρίνεται με την εμπόλεμη ζώνη στη Συρία, στην οποία κάποιος πεθαίνει ακαριαία, την ώρα που στα σύνορα μεταξύ Ελλάδας και ΠΓΔΜ ο πρόσφυγας πεθαίνει αργά και βασανιστικά.

Οι εικόνες για τη ζωή των περίπου 14.000 ανθρώπων που βρίσκονται εγκλωβισμένοι στα ελληνοσκοπιανά σύνορα μιλούν από μόνες τους. Παρά τις δυσκολίες, από την επικοινωνία που έχουμε μαζί τους, εισπράξαμε μία παράξενη -με τόσα που έχουν ζήσει- φιλικότητα. Κρατούν καθώς φαίνεται μέσα τους ζωντανή την ελπίδα για το μέλλον, την αισιοδοξία ότι παρά τις πρωτόγνωρες δυσκολίες που τους επεφύλλασε το ταξίδι, θα καταφέρουν να φτάσουν στον προορισμό τους. Με αντάλλαγμα την προοπτική μίας φυσιολογικής ζωής.

Επεισόδιο 3

«Κάντε Κάτι Να Σταματήσει ο Πόλεμος»

«Ονομάζομαι Σοφία Νικολάου. Είμαι από το Ιβρινδί της Μικράς Ασίας... Είχαμε καταφύγει με τον άνδρα μου και τον γιο μας Μανωλάκη, 8 ετών, στον μύλο του Γκιούν-Γκιορκές... Ξαφνικά, φάνηκαν να έρχονται Τούρκοι. Τριγύριζαν τον μύλο, βγάζοντας άγριες φωνές... Μετά έσπασαν την πόρτα του μύλου κι όρμησαν επάνω μας... Μπροστά στα μάτια του συγχωρημένου του άνδρα μου και του παιδιού μου με ατίμασαν πολλές φορές. 'Yστερα έσφαξαν το παιδί μου και κομμάτιασαν με τα μαχαίρια τους τον άνδρα μου. Του έβγαλαν τα εντόσθια και μου έδιναν να φάω το κρέας του. Μου φώναζαν πως, αν δεν έτρωγα από το κρέας του άνδρα μου, θα έσφαζαν κι εμένα. Εκείνη την ώρα ακούστηκαν πυροβολισμοί. Έριχναν οι ίδιοι οι Τούρκοι για να ειδοποιήσουν τους δικούς τους ότι έρχεται ο ελληνικός στρατός... Στο άκουσμά του έτρεξαν να φύγουν. Έτσι σώθηκα... Είδαν οι αξιωματικοί και στρατιώτες τα παθήματά μου, και με πήραν μαζί τους»(«Η Mαύρη Βίβλος»,  Γιάννης Π. Καψής. εκδόσεις Λιβάνη).

Αυτή είναι η ιστορία μίας Ελληνίδας πρόσφυγα που έζησε τη φρίκη του πολέμου και του ξεριζωμού. Αν αλλάξει κανείς τα ονόματα και τους τόπους, οι ιστορίες που μας διηγούνται σήμερα οι πρόσφυγες που εγκαταλείπουν τις πατρίδες τους για να γλιτώσουν από τον πόλεμο, θα δει πως στην ουσία τους δεν διαφέρουν. Ο καημός για την χαμένη πατρίδα και και ο πόνος που προκαλούν οι κτηνωδίες του πολέμου είναι συναισθήματα πανανθρώπινα, που δεν παίρνουν -για να χρησιμοποιήσουμε μία λέξη ανατολίτικη- χαμπάρι από έθνη και γλώσσες.

Δεν υπάρχει λόγος να πούμε πολλά για τις ιστορίες που μας λένε οι πρόσφυγες. Η προσπάθεια του Μοχάμεντ, ράφτη από τη Συρία, να σώσει την οικογένειά του, η τεμαχισμένη οικογένεια της 37χρονης Μαριάμ που έχασε ήδη ένα παιδί από τον πόλεμο και η περίπτωση του 74χρονου Τζόνι -όπως μας συστήθηκε- που δεν θέλει να παραιτηθεί από τη ζωή κι αναζητά ένα καλύτερο μέλλον, διαμορφώνουν ένα απλοϊκό μωσαϊκό ανθρώπων που κουβαλούν μέσα τους την αγωνία για να περισώσουν ό,τι μπορεί να σωθεί από τον πόλεμο.

Ας είναι η σιωπή μας η έκφραση σεβασμού προς ό,τι έχουν ζήσει. Είτε μας το εκμυστηρεύτηκαν, είτε όχι...

Επεισόδιο 4

Τα Παιδιά Που Ταξιδεύουν Μόνα

Τα ανήλικα παιδιά είναι μία ιδιαίτερη κατηγορία θυμάτων του Εμφυλίου στη Συρία. Πολλά από αυτά έχασαν τη ζωή τους πριν καλά καλά προλάβουν να καταλάβουν τι συμβαίνει γύρω τους. Άλλα χάθηκαν μωρά. Άλλα υφαρπάχθηκαν στο σύγχρονο παιδομάζωμα του Ισλαμικού Κράτους και υποθήκευσαν το μέλλον τους ποτισμένα με το μίσος που ίσως αύριο τα οδηγήσει στην εξτρεμιστική δράση και την τρομοκρατία.

«Καλύτερη τύχη», σε ένα σχήμα ανθρώπινα ειρωνικό, έχουν όσα παιδιά εγκαταλείπουν τα σπίτια τους κι έχουν καταφέρει να φτάσουν έως την Ελλάδα και την Ευρώπη, με σκοπό να γλιτώσουν από τον πόλεμο και να βρουν ειρηνικές συνθήκες διαβίωσης. Είτε εξαιτίας απώλειας των γονιών τους, είτε εξαιτίας «τεμαχισμού» της οικογένειας από τους διακινητές (πολύ συνηθισμένη απάνθρωπη πρακτική τους) ή επειδή η οικογένεια επέλεξε να αποχωριστεί το παιδί της μήπως κι αυτό σωθεί, ένας μεγάλος όγκος παιδιών φτάνουν στην Ελλάδα ασυνόδευτα, διαμορφώνοντας μία από τις πιο ευάλωτες κοινωνικά και ηλικιακά ομάδες της προσφυγικής κρίσης.

Αν και ο όγκος των προσφυγικών ροών είναι πλέον τέτοιος που καθιστά οποιαδήποτε στατιστικά στοιχεία τουλάχιστον ανακριβή, οι αριθμοί που έχουμε στη διάθεσή μας για τα ασυνόδευτα ανήλικα αποτυπώνουν το μέγεθος του κύματος των προσφυγόπουλων που φτάνουν μόνα τους στην Ευρώπη. Μόνο το διάστημα Νοεμβρίου 2015-Φεβρουαρίου 2016, οι Γιατροί του Κόσμου εξέτασαν 487 ασυνόδευτα ανήλικα στη Λέσβο, δηλαδή περισσότερα από τρία την ημέρα. Είναι εύκολο να φανταστεί κανείς ότι ο αριθμός των ασυνόδευτων παιδιών που έφτασαν συνολικά σε όλα τα ελληνικά νησιά εκείνη την περίοδο ήταν πολλαπλάσιος.

Το σύνολο των κλινών που προορίζονται για τα παιδιά είναι μόλις 426 στο σύνολο της ελληνικής επικράτειας. Όπως ανέφερε στην Popaganda ο κοινωνικός λειτουργός του Εθνικού Κέντρου Κοινωνικής Αλληλεγγύης (ΕΚΚΑ), Χρήστος Δημόπουλος, εκατοντάδες παιδιά είναι σε αναμονή για ένα κρεβάτι. Μέχρι να καταφέρουν να το αποκτήσουν μένουν σε κρατητήρια αστυνομικών τμημάτων ή διαβιούν σε δομές φιλοξενίας προσφύγων, όπως εκείνη του Ελαιώνα, όπου απαγορεύευαι η παραμονή παιδιών. Φυσικά, υπάρχουν κι εκείνα που ζουν στο δρόμο, αναγκασμένα συχνά να μένουν σε δωμάτια με πολλούς ενήλικες ομοεθνείς τους, με ό,τι αυτό μπορεί να συνεπάγεται για την ασφάλειά τους.

Τα ασυνόδευτα ανήλικα πληρώνουν διπλά τις συνέπειες για όσα ποτέ δεν προκάλεσαν. Και σε αντίθεση με όλους τους άλλους, δεν έχουν ούτε τη φωνή να διαμαρτυρηθούν, ούτε τις δυνάμεις να αυτοπροστατευθούν. Ας τους δοθεί έστω τώρα η ελάχιστη πρέπουσα περίθαλψη και προσοχή. Είναι παιδιά.