Η βιογραφία «Σαίξπηρ- όλη η αλήθεια για τη ζωή του» επιχειρεί να φωτίσει την προσωπικότητα του θεατρικού συγγραφέα δια μέσου της ανασύνθεσης της εποχής του

Ίσως δεν είναι υπερβολή να ισχυρισθεί κανείς ότι η φήμη του ξεπέρασε όλους τους άλλους συγγραφείς, ενώ τα έργα του -γραμμένα στα τέλη του 16ου και στις αρχές του 17ου αιώνα- για ένα μικρό θίασο ρεπερτορίου, σήμερα ανεβαίνουν στη σκηνή ή διαβάζονται όλο και πιο συχνά σε περισσότερες χώρες από ποτέ άλλοτε. Και, βέβαια, η προφητεία του σύγχρονού του ποιητή και δραματουργού Μπεν Τζόνσον επαληθεύτηκε, αφού είπε χαρακτηριστικά για εκείνον ότι «ο Σαίξπηρ δεν ανήκει σε μια εποχή, αλλά σε όλες τις εποχές». Αλλά, παρά την παγκόσμια απήχηση του έργου του οι πληροφορίες που έχουμε για τον Άγγλο συγγραφέα είναι σχετικά λίγες, με τη ζωή του να σκεπάζεται από ένα πέπλο μυστηρίου. 

Μάλιστα, τα περισσότερα στοιχεία της προσωπικότητάς του προσπαθούμε να τα μαντέψουμε μέσα από τα έργα του, τα οποία παρουσιάζουν μία εκπληκτική ποικιλία στο ύφος και στις ιδέες καλύπτοντας όλο το φάσμα - από την τραγωδία μέχρι την κωμωδία, χωρίς να λείπουν και τα δείγματα από το ιστορικό δράμα, την τραγικοκωμωδία, τη ρομαντική τραγωδία και το ποιμενικό δράμα. 

Κάποιες άλλες φορές, όμως, τα έργα του δεν μπορούν να καταταγούν σε κανένα συγκεκριμένο είδος. Άλλωστε ο Ουίλιαμ Σαίξπηρ (1564-1616) διέθετε ένα πολυδιάστατο πνεύμα και δεν είναι τυχαίο που στην τέχνη του η κωμωδία και η τραγωδία συμπλέκονται αξεδιάλυτα. Η προσωπικότητά του, ακολούθως, ξεγλιστράει σαν τον υδράργυρο στην παλάμη όταν κανείς προσπαθεί να την εντοπίσει ανάμεσα στους σπινθηροβόλους διαλόγους του, αλλά και στην ενατένιση που επιφυλάσσει -μέσα από τους χαρακτήρες του- στην ίδια τη ζωή. 

Σε κάθε περίπτωση, είναι κυρίως οι τραγωδίες του που διαπνέονται από μία -κυρίως- ιδέα: ότι όλα τα εγκόσμια ρέουν προς τη φθορά, ενώ -παράλληλα- μέσα στην ψυχή του ανθρώπου συντελείται ένας άνισος αγώνας εναντίον της. Το αποτέλεσμα αυτού του μάταιου και οδυνηρού αγώνα είναι -δίχως άλλο- η τραγωδία. 

Bill Bryson
«Σαίξπηρ: Όλη η αλήθεια για τη ζωή του»
Μετάφραση: Ελένη Βαχλιώτη
Εκδόσεις: Μεταίχμιο
Σελίδες: 208

Στον «Ιούλιο Καίσαρα», για παράδειγμα, ο ήρωας κατασφάζεται επειδή αρνείται να συνθηκολογήσει με τις μικρότητες της ζωής. Στον «Άμλετ», πάλι, ο Δανός πρίγκιπας οδηγείται μοιραία στην καταστροφή γιατί ζητάει να εξιχνιάσει τα βάθη της συνείδησής του, αλλά ο στοχασμός του γίνεται εμπόδιο στη δράση. 

Στον «Μάκβεθ» η φιλοδοξία γίνεται η αιτία μιας ανυπολόγιστης συμφοράς, ενώ στον «Οθέλλο» η ζήλια φτάνει μέχρι παροξυσμού που σκοτώνει. Όσο για το «Αντώνιος και Κλεοπάτρα» οι πρωταγωνιστές θυσιάζονται μέσα σε έναν παράφορο, ηδονικό ερωτισμό που τους σφίγγει σαν αγκάλιασμα θανάτου. 

Εκείνο, ωστόσο, που καταφέρνει με το έργο του συνολικά είναι ένα εκπληκτικό καθρέφτισμα των δεισιδαιμονιών, αντιλήψεων και συνηθειών της εποχής του: Σφετεριστές, δολοπλόκοι, εγκλήματα, αυτοκτονίες, παραλογισμοί, μανιακοί που κυνηγούν με άσβεστη δίψα την εξουσία, πρίγκιπες που ευθύς μόλις ανεβούν στο θρόνο σκοτώνουν πρώτα τους εχθρούς τους και αμέσως μετά τους φίλους τους, ζηλοτυπίες, έριδες και πάθη αποτελούν τις παραμέτρους της. 

Αυτή είναι και η διαδρομή που ακολουθεί ο Μπιλ Μπράισον με την βιογραφία του «Σαίξπηρ- όλη η αλήθεια για τη ζωή του» χρησιμοποιώντας ένα τέχνασμα: επιχειρεί να φωτίσει την προσωπικότητα του θεατρικού συγγραφέα δια μέσου της ανασύνθεσης του κοινωνικού του περίγυρου - στο Λονδίνο και στο Στράτφορντ του 16ου αιώνα. 

Έτσι, διαβάζοντας για το γενικότερο πλαίσιο στο οποίο ο Σαίξπηρ ζούσε και δούλευε, μπορούμε όχι μόνο να φανταστούμε -ως ένα βαθμό- τη ζωή του, αλλά και να κατανοήσουμε τις συνθήκες εκείνες που προϋπήρξαν πίσω από τα απρόβλεπτα και αριστοτεχνικά έργα του. Ο Μπράισον ζωντανεύει εκπληκτικά το λονδρέζικο περιβάλλον κατά τον ύστερο 16ο αιώνα, μια εποχή όπου ο μισός περίπου πληθυσμός ήταν κάτω των είκοσι ετών, με το κυρίαρχο γνώρισμα της πόλης να είναι ο τυχοδιωκτισμός, η βία, η εγκληματικότητα, αλλά και το νεανικό σφρίγος. 

Παρόλα αυτά, όμως, την εποχή που έφτασε ο Σαίξπηρ, η βρετανική πρωτεύουσα είχε αρχίσει να γίνεται μία επιβλητική μητρόπολη, ενώ η παρακολούθηση θεατρικών έργων αποτελούσε μια συνηθισμένη αναψυχή για πολλούς Λονδρέζους, συμπεριλαμβανομένης της αριστοκρατίας. Άλλωστε, υπήρχαν τουλάχιστον τέσσερις αμιγώς θεατρικές αίθουσες, ενώ οι παραστάσεις πλήθαιναν συνεχώς. 

Ένας ηθοποιός έπρεπε να διαθέτει πολλές ικανότητες, με το κοινό να δείχνει μια έντονη προτίμηση στις μάχες, τις πολιορκίες, τις μονομαχίες και τους φόνους. Ο ηθοποιός, λοιπόν, έπρεπε να ξέρει πώς να βγάλει πέρα μια μάχη σώμα με σώμα και πώς να γκρεμοτσακίζεται χωρίς να τραυματιστεί ή να σκίσει το κοστούμι του. 

Σταδιακά, οι παραστάσεις γίνονταν όλο και πιο απαιτητικές. Ίσως ο Σαίξπηρ όταν ξεκίνησε για το Λονδίνο να μη είχε την επιθυμία να γράψει, αφού τον ενδιέφερε εξίσου η υποκριτική τέχνη. ΄Εφτασε, όμως, στην πρωτεύουσα σε μια συγκυρία όπου οι συγγραφείς είχαν ζήτηση και ένας προικισμένος νέα έβλεπε πεντακάθαρα τις ευκαιρίες. Οι θίασοι δυσκολεύονταν πολύ να βρουν νέα έργα που θα τραβούσαν και θα συνάρπαζαν το κοινό. 

Είναι εμφανές ότι οι συνθήκες ήταν ιδανικές για να μεσουρανήσει η ιδιοφυία του νεαρού Ουίλιαμ. Αυτές τις συνθήκες σκιαγραφεί με βιρτουόζικη μαεστρία ο Μπράισον, απεικονίζοντας εκείνη την αινιγματική, μισοσκότεινη και γοητευτική εποχή, η οποία -ωστόσο- μέχρι σήμερα, διαφυλάσσει αρκετά από τα μυστικά της. 

Όπως ακριβώς και ο ίδιος ο Σαίξπηρ, η προσωπικότητα του οποίου εξακολουθεί να διαθλάται στα ποικιλόμορφα έργα του στα οποία η γνώση της ανθρώπινης φύσης, το πλούσιο λεξιλόγιό τους και η βαθιά αντίληψη της δραµατουργικής τέχνης τα καθιστούν εξίσου επίκαιρα και συναρπαστικά - όπως ακριβώς και στην εποχή που γράφτηκαν…

ΒΙΒΛΙΑ ΣΤΗ ΒΙΤΡΙΝΑ

Το «Συν - Υπάρχω Ελεύθερα» είναι μια νέα διεθνής δράση του Λείριον η οποία ξεκίνησε το Σεπτέμβριο 2021  και αφορά την έκδοση ενός βιβλίου. Από τα έσοδα του θα υλοποιηθούν εκπαιδευτικά προγράμματα για ορφανά παιδιά, ανήλικες μητέρες, ασυνόδευτα παιδιά προσφυγών. Είναι μια γέφυρα επικοινωνίας παιδιών από την Γαλλία, Γερμανία, Ελλάδα. Τα ειδικά σχεδιασμένα εργαστήρια παρακολούθησαν 270 παιδιά και στις 3 χώρες! Αγκάλιασαν την ιδέα με θαυμασμό γράφοντας υπέροχα ποιήματα. Το «Συν - Υπάρχω Ελεύθερα» είναι μια ιδέα σφραγισμένη με την μοναδική φράση του Σολωμού «Φως που πατεί χαρούμενα τον Άδη και τον Χάρο» και κατάφερε να ενώσει όλα παιδιά και τους εκπαιδευτικούς τους με την μοναδική λέξη «Ελευθερία». Συμμετέχουν με ποιήματά τους, μεταξύ άλλων, η Χαρά και ο Μιχάλης Χρυσομάλλης, η Μυρτώ Μαθιουδάκη, ο Νικόλας Παπαδάτος, η Δέσποινα Ιωάννου, ο Σπύρος Σπύρου και η Ζέτα Καλκάνη. Μία θαυμαστή προσπάθεια από τα παιδιά...

Τον Απρίλιο του 1955, ο Τρούμαν Καπότε και η Μέριλιν Μονρόε συναντιούνται στην κηδεία μιας παλιάς ηθοποιού και βγαίνουν οι δυο τους για μια μεγάλη βόλτα στη Νέα Υόρκη. Δεκαεφτά χρόνια αργότερα, ο συγγραφέας συνομιλεί στις φυλακές του Σαν Κουέντιν με τον Μπομπ Μποσολέιγ, τον άνθρωπο που για χάρη του η Σάρον Τέιτ και άλλοι τέσσερις αθώοι δολοφονήθηκαν από την οικογένεια Μάνσον. Και στο κλείσιμο της δεκαετίας του ’70 ο Καπότε ζει μια αξέχαστη εμπειρία συνοδεύοντας μια θρησκευόμενη μαύρη καθαρίστρια που διώχνει τα βάρη της ζωής με τη βοήθεια της μαριχουάνας. Τρεις πολύ διαφορετικές συνομιλίες και τρεις από τις πιο ξεχωριστές συγγραφικές στιγμές του Τρούμαν Καπότε.

Γεννημένος το 1864, όταν η Κρήτη ήταν ακόμη κομμάτι της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, ο Ελευθέριος ήταν ο αγαπημένος γιος του Κυριάκου και της Στυλιανής Βενιζέλου. Όμως αυτό το βιβλίο δεν μιλά μόνο για την εξαιρετική μοίρα του νεαρού Κρητικού που, μεγαλώνοντας, έγινε πρωταγωνιστής στα πιο κρίσιμα πολιτικά γεγονότα της εποχής του. Δείχνει ταυτόχρονα με ποιο τρόπο ο χαϊδεμένος Λευτεράκης, ο μαχητικός δικηγόρος, δημοσιογράφος και πολιτικός Ελευθέριος, έγινε στην πορεία ο ηγέτης Ελευθέριος Βενιζέλος, μια σπουδαία μορφή της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας. Η πολιτική ιδιοφυΐα, η διπλωματική ικανότητα, η εργατικότητα, η τόλμη και η αισιοδοξία καθοδήγησαν τα βήματά του. Ονειρεύτηκε μια Ελλάδα μεγαλύτερη, άξια, πιο δυνατή, και έκανε το όραμά του πραγματικότητα. Αυτή η εικονογραφημένη βιογραφία –η πρώτη γραμμένη ειδικά για παιδιά και νέους– ζωντανεύει στιγμιότυπα από τη συναρπαστική ζωή του και αφηγείται με απλό τρόπο τα ιστορικά γεγονότα που δημιούργησαν τον μύθο του. Η εικονογράφηση, παίρνοντας έμπνευση από φωτογραφίες, έγγραφα και εφημερίδες εποχής, μας μεταφέρει δυναμικά στον κόσμο όπου εκείνος έζησε και έδρασε.

Η Μίνα Χόλμπρουκ είναι µέλος της επίλεκτης ομάδας αεροσυνοδών που συμμετέχει στην παρθενική απευθείας πτήση από το Λονδίνο στο Σίντνεϊ, ένα ταξίδι-σταθμός διάρκειας είκοσι ωρών. Προσπαθεί να μείνει συγκεντρωμένη στη δουλειά της και να µην την αποσπούν οι σκέψεις για τα προβλήματα που αντιμετωπίζει η πεντάχρονη κόρη της και ο γάμος της που καταρρέει. Ενώ όμως το Boeing 777 µε τους 353 επιβάτες βρίσκεται στον αέρα, η Μίνα λαμβάνει ένα ανατριχιαστικό σημείωμα από έναν ανώνυμο επιβάτη, κάποιον που χρειάζεται τη βοήθειά της για να πετύχει τον στόχο του· να εμποδίσει το αεροσκάφος να φτάσει στον προορισμό του. Και ξέρει ακριβώς πώς να την κάνει να συνεργαστεί: Οι οδηγίες που ακολουθούν θα σώσουν τη ζωή της κόρης σου. Όταν ένας επιβάτης πέφτει νεκρός η Μίνα καταλαβαίνει ότι δεν έχει άλλα περιθώρια. Πρέπει να επιλέξει. Να σώσει τις ζωές εκατοντάδων επιβατών ή τις ζωές των δικών της ανθρώπων; Είκοσι ώρες μέχρι την προσγείωση, πολλά μπορούν να συμβούν...