Υπάρχουν βιβλία που δεν λογοκρίνονται. Υπάρχουν βιβλία που δεν εκδίδονται. Υπάρχουν βιβλία που δεν κυκλοφορούν. Υπάρχουν βιβλία που δεν είναι βιβλία –κι όμως αφηγούνται ιστορίες ή καταγράφουν την πραγματικότητα. Υπάρχουν βιβλία που δεν είναι γεμάτα λέξεις, αλλά γεμάτα εικόνες. Φωτογραφικά βιβλία. Που δεν ξέραμε πόση δύναμη μπορούν να έχουν. Και το ανακαλύψαμε στην πρώτη έκθεση του 2ου Μεσογειακού Φεστιβάλ Φωτογραφίας (Medphoto Festival) στο Ρέθυμνο. Ο τίτλος της έκθεσης, Uncensored Books, μας έβαλε σε σκέψεις πριν επισκεφτούμε το Σπίτι του Πολιτισμού στο Ρέθυμνο, εκεί όπου θα βρίσκεται μέχρι και τις 24 Σεπτέμβρη η περιοδεύουσα αυτή έκθεση. Δηλαδή, τι; Τι σημαίνει «μη λογοκριμένα βιβλία»; Υπάρχουν βιβλία που λογοκρίνονται στις μέρες μας; Στην πολιτισμένη Δύση; Στην Ευρώπη;
Κι έτσι πήγαμε, για να δούμε για τι βιβλία μιλάμε. Βρεθήκαμε στα εγκαίνια την Παρασκευή 15/9. Πολύς κόσμος, στην πλειονότητα φωτογράφοι. Έμειναν στο χώρο πολλή ώρα. Γύριζαν τις σελίδες των πάνω από 30 βιβλίων, διάβαζαν τα επεξηγηματικά σημειώματα, έβλεπαν τα βίντεο και τις εγκαταστάσεις και αναζητούσαν την επιμελήτρια της συγκεκριμένης έκθεσης, Νατάσσα Χριστιά, για να τη ρωτήσουν πληροφορίες γύρω από τα εκθέματα. Τα βιβλία ως εκθέματα. Φοβερή σύλληψη. Αλλάζουν άραγε χαρακτήρα τα βιβλία όταν εκτίθενται; Γίνονται κάτι άλλο;
Όπως μας λέει η επιμελήτρια, η έκθεση Uncensored Books φέρνει στο προσκήνιο μια σειρά φωτογραφικών βιβλίων/photobooks και εγκαταστάσεων που μέσα από το περιεχόμενο και τη μορφή τους παρεμβαίνουν κριτικά στη χρήση και κατάχρηση της εικόνας σήμερα, στην κατανάλωση εικόνων μέσα από τη μαζική κουλτούρα και την κυρίαρχη αισθητική. Τα βιβλία γίνονται εργαλεία ακτιβισμού, καλώντας τον θεατή να γίνει συνεργός στη διαφορετική θέαση του μηνύματος που προβάλλεται από κάθε εικόνα.
Αναπόφευκτα, την επόμενη μέρα παρευρεθήκαμε στην ξενάγηση που έκανε η κ. Χριστιά (και θα ξαναγίνει, την Τετάρτη 20 και το Σάββατο 23 Σεπτέμβρη). Εκεί μάθαμε για την ιστορία του κάθε βιβλίου. Οι δημιουργοί τους σε μεγάλο βαθμό φτιάχνουν μια ακτιβιστική πράξη. Αυτό που συμβαίνει με αυτά τα βιβλία είναι ότι δεν κάνουν κριτική μόνο στη χρήση της εικόνας σήμερα, αλλά αποτελούν ως οντότητες ένα κριτικό σχόλιο στην σύγχρονη κοινωνική και πολιτική πραγματικότητα. Με τους πιο ευφάνταστους τρόπους. Αντικαθιστώντας ας πούμε τις μούρες των «επικίνδυνων» φοιτητών του Λονδίνου το 2011, καταγεγραμμένες από κάμερες κλειστού κυκλώματος στους δρόμους, με τις μούρες τύπων από το City του Λονδίνου, αφήνοντας ένα ερωτηματικό για το ποιος είναι επικίνδυνος. Ή, χρησιμοποιώντας κόμικ. Ή, πλασάροντας ιλουστρασιόν φωτογραφίες από την Ακρόπολη, κομμάτια που μοιάζουν με πληγές, και τα ενώνουν με μια από τις μεγάλες πορείες του Συντάγματος το 2011.
Διάφοροι από τους δημιουργούς που συμμετέχουν στην έκθεση (φωτογράφοι, editors, εκδότες, ακτιβιστές της εικόνας) οικειοποιούνται φωτογραφίες από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ενώ άλλοι έχουν εντάξει εικόνες από την τηλεόραση επαναπροσδιορίζοντας την πραγματικότητα και τον ρόλο μας ως καταναλωτές, αλλά και ως παραγωγοί εικόνων. Όντως, όλοι και όλες σήμερα παράγουμε εικόνα. Είναι σύνθετο το πεδίο του οπτικού πολιτισμού που μας περιβάλλει σήμερα και χρειάζεται να στοχαστούμε πάνω σε αυτό. Βλέποντας τα βιβλία και ακούγοντας (ή διαβάζοντας) την ιστορία πίσω από το καθένα από αυτά, συνειδητοποιείς ότι μιλάει για τον ρόλο σου ως πολίτη, ως θεατή, ως δημιουργού. Τα περισσότερα βιβλία της έκθεσης έχουν εκδοθεί, είτε από εκδοτικούς οίκους που στηρίζουν την ακτιβιστική αυτή προσέγγιση, είτε ως αυτοεκδόσεις. Κάποια περιμένουν να εκδοθούν, και άλλα ίσως να μην εκδοθούν ποτέ. Είναι, όμως, εκεί. Έχουν γίνει, έχουν ήδη πάρει μια ή περισσότερες εικόνες, έχουν αποτυπώσει πραγματικότητες και τις έχουν κάνει κάτι άλλο από αυτό που ήταν πριν.
Οι περισσότεροι από τους δημιουργούς προέρχονται από την Ισπανία και την Ιταλία, αλλά και από Αμερική, Βαλκάνια και Σκανδιναβία. Ανάμεσά τους και οι δικοί μας Γιάννης Καρπούζης και Απόστολος Ζερδεβάς με τα Parallel Crisis/Time Suspended και State αντίστοιχα.
Την Πέμπτη και Παρασκευή 21 και 22 Σεπτεμβρίου, η Νατάσσα Χριστιά δημιουργεί το σεμινάριο HELLO PHOTOGRAPHY: Σύγχρονη καλλιτεχνική φωτογραφία και παραγωγή: Εικαστικές εγκαταστάσεις, εκδόσεις και δίκτυα επικοινωνίας. Το σεμινάριο θα χαρτογραφήσει τις τάσεις, τις εκφάνσεις και το λεξιλόγιο της σύγχρονης φωτογραφίας. Να πούμε ότι συνολικά η διοργάνωση του φετινού Medphoto Festival προβλέπεται εκρηκτική. Εκθέσεις και σεμινάρια και εκδηλώσεις μέχρι και τον Μάρτιο 2018, στην Κρήτη και στην Αθήνα, με προσκεκλημένους από όλον τον κόσμο. Το θέμα τους φέτος η Ευρώπη: Τα πρόσωπα και ο Τόπος. Τελικά, μέσα από αυτά τα τελευταία χρόνια, βλέπουμε να συγκοτείται μια καινούργια ευρωπαϊκή ταυτότητα ή μιλάμε για κάτι άλλο; Και πώς οι εικόνες μπορούν να μας απαντήσουν σε αυτό; Stay tuned. Θα έχετε πολλά να δείτε ακόμα.
