Ρωτήσαμε να μάθουμε τι είναι το Chronotopia του Φεστιβάλ Αθηνών;

«Ένας από τους βασικούς στόχους του Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου είναι η δημιουργία ενός ευρύτερου πεδίου έρευνας και ανάπτυξης της σύγχρονης πειραματικής και ηλεκτρονικής μουσικής στην Ελλάδα αλλά και η καλλιέργεια συνεργειών και συνδέσεων με τη διεθνή σκηνή. Αφουγκραζόμενοι τη δυναμική και πολυδιάστατη εγχώρια μουσική κοινότητα, θελήσαμε να συνεισφέρουμε στην καλλιέργεια εκείνων των εργαλείων που θα επιτρέπουν στο κοινό να υπερβεί την συνθήκη της παθητικής ακρόασης, να εξερευνήσει πτυχές και εκφάνσεις του ανοικείου/μη συμβατικού, να εξοικειωθεί με τη σύγχρονη πειραματική δημιουργία και να μετάσχει στην διαμόρφωση της εγχώριας σύγχρονης δημιουργίας ενεργά.

Ένας πολιτιστικός οργανισμός όπως το Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου, αναγνωρίζοντας την ιστορική συνδρομή χώρων και πρωτοβουλιών μικρότερης κλίμακας στη διαμόρφωση της ηλεκτρονικής μουσικής σκηνής και club κουλτούρας, προσφέρει τις υποδομές εκείνες που θα επιτρέψουν την διεύρυνση της δραστηριότητας των καλλιτεχνών σε ένα βάθος χρόνου συστήνοντάς την στο ευρύτερο κοινό.» 

Τα παραπάνω λόγια ανήκουν στην Εύη Νάκου, υπεύθυνη για την Καλλιτεχνική Έρευνα και την Ανάπτυξη Κοινού. Και συνεχίζει για να περιγράψει συγκεκριμένα το Chronotopia. 

«Mέσα από το θεματικό άξονα καλλιτεχνικής έρευνας και δημιουργίας Chronotopia, τον οποίο συνεπιμελούμαστε με το CTM Festival του Βερολίνου και το Goethe-Institut Athen, επιχειρούμε να αναδείξουμε συνδέσεις μεταξύ της πειραματικής μουσικής του χθες και του σήμερα, επαναδιατυπώνοντας μουσικές φόρμες και συστήνοντας νέες πολυμεσικές πρακτικές. Το Chronotopia συνίσταται από μια σειρά δράσεων όπως συναυλίες ηλεκτροακουσικής μουσικής, club nights, διαλέξεις, πολυμεσικές εγκαταστάσεις και webinars που θα λάβουν χώρα διαδικτυακά και στην Π260 το καλοκαίρι του 2021. 

Η Εύη Νάκου, υπεύθυνη για την Καλλιτεχνική Έρευνα και την Ανάπτυξη Κοινού.

Η εναρκτήρια δράση Chronotopia Αντηχήσεις / Echoes, υπό τη μορφή webinar, σε συνεργασία με το αρχείο του Κέντρου Σύγχονης Μουσικής Έρευνας και εισηγητές την Anke Echardt και τον Άκη Σίνο, αποτελεί μια απόπειρα ενεργοποίησης των καλλιτεχνών και προετοιμασίας του κοινού για το Φεστιβάλ του 2021. Δημιουργούμε ένα πλαίσιο χρηματοδοτούμενης έρευνας για τις/τους συμμετέχουσες/οντες καλλιτέχνες και ευκαιρίες παρουσίασης της δουλειάς τους στην Π260 το καλοκαίρι του 2021, ακολουθώντας τους κανονισμούς για τον περιορισμό της εξάπλωσης του ιού COVID-19 που θα ισχύουν εκείνη την περίοδο. Σε περίπτωση που δεν επιτραπούν οι παρουσιάσεις με φυσική παρουσία λόγω μέτρων κατά του COVID-19, οι παρουσιάσεις θα πραγματοποιηθούν διαδικτυακά.»   

Για ακόμα περισσότερες και πιο εξειδικευμένες πληροφορίες είχαμε την ευκαιρία να συνομιλήσουμε με τον Άκη Σίνο, μουσικό και συνδημιουργό του Chronotopia. 

Ο μουσικός Άκης Σίνος.

Ποιος είναι ο στόχος του σεµιναρίου; Τα σεµινάρια του Chronotopia Αντηχήσεις / Echoes έχουν σαν στόχο τη διερεύνηση των σχέσεων µεταξύ πρακτικών του χθες και του σήµερα σε σχέση µε τον ήχο και την ηλεκτρονική µουσική. Μακριά από µια γραµµική και εξελικτική αφήγηση της ιστορίας της ηλεκτρονικής σύνθεσης, οι συµµετέχοντες θα αναζητήσουν πτυχώσεις,  ασυνέχειες, επαναλήψεις και συνδέσεις, µελετώντας µια επιλογή από έργα και πρωτογενές υλικό από το αρχείο του Κέντρου Σύγχρονης Μουσικής Έρευνας. Κατά τη διάρκεια των σεµιναρίων θα ασχοληθούµε µε θέµατα όπως η χρονικότητα στα τεχνολογικά µέσα και στο αρχείο, η αρχαιολογία των µέσων σα µέθοδος, οι διαφορετικές όψεις του µέλλοντος και το πώς αναδύονται διαφορετικά εργαλεία µουσικής σύνθεσης. Μετά το πέρας των σεµιναρίων, οι συµµετέχοντες θα κληθούν να δηµιουργήσουν πρωτότυπα έργα τα οποία θα βρίσκονται σε διάλογο µε το αρχειακό υλικό ανοίγοντάς το στο σήµερα και στο µέλλον.  

Πώς είναι η εµπειρία να ετοιµάζεται κάτι τέτοιο διαδικτυακά; Ποια είναι τα θετικά και ποια τ’ αρνητικά; Μήπως τα webinars είναι από τις συνθήκες που θα συνεχίσουν να υπάρχουν και µετά τον κορωνοϊό;  Η προετοιµασία ενός project το οποίο εµπλέκει διάφορους φορείς (Φεστιβάλ Αθηνών,  CTM Festival, Ινστιτούτο Goethe, ΚΣΥΜΕ) και κάνει ένα διεθνές κάλεσµα (εποµένως οι συµµετέχοντες θα είναι από διαφορετικές χώρες) θα περιείχε σε κάθε περίπτωση αρκετές ώρες σε email threads και video calls. Σίγουρα το γεγονός ότι στα webinars  συµµετέχοντες και εισηγητές δε θα έχουν φυσική εγγύτητα αποτελεί πρόκληση για το πώς κανείς µπορεί να διαχειριστεί το χρόνο και το υλικό, ταυτόχρονα όµως το τεχνολογικό υπόβαθρο και το περιβάλλον µέσω του οποίου πραγµατοποιούνται πλέον τα σεµινάρια και οι περιορισµοί τους (lags, αποσυνδέσεις, πτώσεις bandwidth)  έχουν από µόνα τους ιδιαίτερο ενδιαφέρον καθώς αποκαλύπτουν την ίδια την υλικότητα και ιδιαιτερότητα του µέσου, κάτι που έτσι κι αλλιώς θα εξερευνήσουµε στο Chronotopia. 

Είδαµε ότι απευθύνεται µόνο σε ειδικούς του χώρου. Το κοινό θα έχει καθόλου την ευκαιρία να ακούσει τις παραγωγές που θα δημιουργηθούν;  Τα έργα που θα προκύψουν από το εργαστήριο θα παρουσιαστούν στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου το 2021. Εφόσον δε µπορεί κανείς να προβλέψει µε ασφάλεια την εξέλιξη της πανδηµίας, ο τρόπος παρουσίασης παραµένει ανοιχτός και θα εξαρτηθεί από τους κανονισµούς για τον covid-19 που θα ισχύουν εκείνη την περίοδο. Σε περίπτωση που οι συνθήκες δεν επιτρέψουν τη ζωντανή παρουσίαση των έργων, οι παρουσιάσεις θα πραγµατοποιηθούν διαδικτυακά. 

Μπορείτε να µας πείτε λίγα λόγια για το Κέντρο Σύγχρονης Μουσικής Έρευνας. Είναι σαν µια µεγάλη τράπεζα ήχων;  Το Κέντρο Σύγχρονης Μουσικής Έρευνας ιδρύθηκε το 1979 από τους Ιάννη Ξενάκη,  Γιάννη Παπαϊωάννου και Στέφανο Βασιλειάδη µε στόχο την ανάπτυξη της ηλεκτροακουστικής µουσικής στην Ελλάδα. Έκτοτε, το ΚΣΥΜΕ δραστηριοποιείται στους τοµείς της έρευνας, της εκπαίδευσης, των εκδόσεων, της δηµιουργίας /  σύνθεσης µουσικής, της διάδοσης και της ανταλλαγής ιδεών για την τέχνη και την τεχνολογία, καθώς και µε την επιµέλεια και την παραγωγή µουσικών εκδηλώσεων.  “Μεγάλη τράπεζα ήχων” ίσως θα µπορούσαµε να θεωρήσουµε το τεράστιο αρχείο του που εκτείνεται από το 1950 έως και σήµερα και βρίσκεται πλέον στο Ωδείο Αθηνών. Περιλαµβάνει ηχογραφήσεις σύγχρονης, ηλεκτρονικής, παραδοσιακής και κλασικής µουσικής, τεκµηρίωση µουσικής και εκπαιδευτικών εκδηλώσεων (διαλέξεις και σεµινάρια), καθώς και υλικό όπως αλληλογραφία µεταξύ συνθετών, προσχέδια,  σηµειώσεις, φωτογραφίες, scores αλλά και τεχνολογικά αντικείµενα όπως το σύστηµα UPIC του Ιάννη Ξενάκη, το synthesizer EMS Synthi 100, reel-to-reel µαγνητόφωνα,  κ.ά.  

Είναι πια ο «πειραµατισµός» ένα αναπόσπαστο κοµµάτι της σύγχρονης τέχνης.  Δηλαδή, εσείς µέσα από τους πειραµατισµούς που θα κάνετε στα Chronotopia, στο τέλος αυτό που θα παραχθεί θα µπορέσουµε να το ονοµάσουµε τέχνη;  Το Chronotopia ακολουθεί µια γενικότερη τάση στη σύγχρονη τέχνη: αυτή που θα µπορούσαµε να ονοµάσουµε ‘στροφή στο αρχείο’ (είτε αυτό είναι το σταθερό,  ‘παγωµένο στο χρόνο’ αρχείο ενός οργανισµού, είτε δυναµικές, online συλλογές από εικόνες, ήχους και data), εξετάζοντας αισθητικά το πώς τα αρχεία, µαζί µε τις τεχνολογίες, τους κανόνες και τα διαφορετικά formats στα οποία εδράζονται,  φανερώνουν τους τρόπους και τις διαδικασίες µέσω των οποίων ταξινοµούµε την συλλογική και ατοµική µας µνήµη.  

Στην περίπτωση του Chronotopia αυτό που παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον είναι το πώς η τριβή µε το υλικό του αρχείου, η έµπνευση από αυτό και η επαναχρησιµοποίηση αρχειακού υλικού µπορεί να διευκολύνει τη δηµιουργία νέων συνδέσεων µεταξύ των ήδη υπάρχουσων ιστορικών πληροφοριών αλλά και πώς ο ανοιχτός χαρακτήρας της ψηφιοποίησης του υλικού θέτει σε κίνηση το ίδιο το αρχείο και το ανοίγει στο µέλλον.  

Με την ανάπτυξη της τεχνολογίας έχει εξελιχθεί και ο τρόπος που προσεγγίζουµε τον ήχο. Αυτό µήπως θ’ αλλάξει και τον τρόπο που θ’ αντιλαµβανόµαστε τη µουσική σε µερικά χρόνια από τώρα;  Αναµφισβήτητα, όπως και σε κάθε ιστορική περίοδο, το τεχνολογικό περιβάλλον είναι άρρηκτα συνδεδεµένο µε τον τρόπο που αντιλαµβανόµαστε τον ήχο και τη µουσική.  Ο φωνογράφος, το βινύλιο, η µαγνητοταινία και κάθε άλλο format δεν περιείχαν µόνο πολιτισµικό νόηµα µε τη µορφή λέξεων και µουσικής αλλά έφεραν µαζί τους ένα υλικό/τεχνολογικό σύστηµα το οποίο καθόρισε συγκεκριµένες πρακτικές ακρόασης.  Εποµένως στις µέρες µας η ακρόαση ακολουθεί τη λογική της database, είναι αποσπασµατική, ασυνεχής, ενώ οι υπηρεσίες streaming αναθέτουν τη διαδικασία απόφασης και επιλογής σε προσεκτικά σχεδιασµένους αλγόριθµους. Αν επίσης σκεφτούµε τους τρόπους µε τους οποίους η τεχνολογία και η συγκυρία της πανδηµίας άλλαξαν το τρόπο µε τον οποίο βιώνουµε τη µουσική (online φεστιβάλ, video  streaming, διακοπή λειτουργίας συναυλιακών χώρων και clubs) καταλαβαίνουµε ότι βρισκόµαστε σε ένα πολύ ρευστό σηµείο και έχει µέγαλο ενδιαφέρον ο τρόπος µε τον οποίο θα µετασχηµατιστούν οι διάφορες δυναµικές.