Μαρία Νιάρχου: Μου αποκαλύφθηκε ένας νέος κόσμος, πιο όμορφος, που δεν μπορούσα να δω πριν

Η Μαρία Νιάρχου έχει μια εντυπωσιακή επιστημονική διαδρομή από την Ελλάδα στην Αγγλία και την Ουαλία, και από εκεί στις ΗΠΑ, την Αυστραλία και πίσω στις ΗΠΑ. Γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Καλαμάτα. Σπούδασε Ψυχολογία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ), έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στην Νευροψυχολογία στο Πανεπιστήμιο του Bristol και είναι διδάκτωρ της Ιατρικής σχολής του Πανεπιστημίου του Cardiff. Στην διάρκεια του μεταδιδακτορικού της εξειδικεύτηκε στην Στατιστική Γενετική στο University of Pennsylvania στην Αμερική και στο Πανεπιστήμιο του Queensland στην Αυστραλία και τώρα εργάζεται ως επίκουρη καθηγήτρια στο τμήμα Γενετικής Ιατρικής του Πανεπιστημίου του Vanderbilt, στην Αμερική.

Δεν ήταν όμως αυτή η διαδρομή ελεύθερη από την πάλη με το άγχος και το στρες, και από προκλήσεις της ψυχικής της υγείας. «Για πολλά χρόνια της ζωής μου υπέφερα ψυχολογικά», θα μας πει. «Έχω περάσει επεισόδια αγχώδους διαταραχής, κατάθλιψης και βουλιμίας...  Βρέθηκα στην Αυστραλία και πέρασα μια προσωπική κρίση και ήταν σαν να έχει φύγει η γη κάτω από τα πόδια μου». Το βιβλίο της "Εργασία με τον Εαυτό σου – Απλά Μαθήματα Αυτοδιαχείρισης", γράφτηκε πάνω στη δική της εμπειρία και ως απάντηση στο αυξημένο στρες και άγχος που βιώνουμε όλοι καθημερινά, και που τελευταία έχει οξυνθεί λόγω των νέων κοινωνικών, οικονομικών και πολιτικών προκλήσεων στις οποίες καλούμαστε να ανταποκριθούμε. Το έγραψε την περίοδο της πανδημίας του Covid-19 για να μοιραστεί και με άλλους ανθρώπους τις μεθόδους και τα εργαλεία που την έχουν βοηθήσει να ηρεμεί - ανεξαρτήτως καιρού και συνθηκών.

Εδώ μοιράζεται μαζί μας το προσωπικό της ταξίδι αυτοβοήθειας - και ανακάλυψης των στοιχείων που οδηγούν στην αγάπη και τη χαρά του να είσαι ενεργός και να προχωράς.

Μαρία, ποιες ήταν οι συνθήκες που σε οδήγησαν να αναζητήσεις μεθόδους και εργαλεία για αυτοβελτίωση;

Για πολλά χρόνια της ζωής μου υπέφερα ψυχολογικά. Έχω περάσει επεισόδια αγχώδους διαταραχής, κατάθλιψης και βουλιμίας, στην διάρκεια των οποίων συνειδητοποίησα πως πολύς από αυτό τον πόνο προέρχεται κυρίως από εμένα και όχι τόσο από το περιβάλλον. Ήταν σαν είχα έναν εσωτερικό μεγεθυντικό φακό που έκανε οτιδήποτε συνέβαινε στο περιβάλλον μου να παίρνει πελώριες διαστάσεις και ακολούθως μου προκαλούσε συναισθήματα που ήταν δυσανάλογα των καταστάσεων με τις οποίες ερχόμουν αντιμέτωπη. Ήθελα λοιπόν να καταλάβω γιατί συμβαίνει αυτό και πώς να το περιορίσω.

Σε τι βαθμό σε βοήθησε αυτή η αναζήτηση να “βρεις την ηρεμία σου”;

Το ότι υπέφερα σε βαθμό που δεν μπορούσα να αγνοήσω ήταν που με οδήγησε στην ψυχοθεραπεία και στο να διαβάζω πυρετωδώς επιστημονικές μελέτες και βιβλία ψυχολογίας και αυτοβελτίωσης. Εκεί, ανάμεσα σε άλλα, ανακάλυψα τον διαλογισμό και το The Work, τις δύο μεθόδους που άλλαξαν την ζωή μου και μου έφεραν σε μεγάλο βαθμό την ψυχική ηρεμία που αναζητούσα. Διαπίστωσα πως αντίθετα με το τι είπε ο Descartes, ότι σκέφτομαι άρα υπάρχω, υπάρχω και όταν δεν σκεφτομαι. Όχι μόνο υπάρχω, αλλά νιώθω πιο ζωντανή από ποτέ. Μέσω του διαλογισμού συνειδητοποίησα πως δεν είμαι οι σκέψεις μου, και πως οι σκέψεις μου και το μυαλό μου δεν μου λένε πάντα την αλήθεια. Με τον διαλογισμό μαθαίνω να παρατηρώ τις σκέψεις μου και με το The Work να τις διερευνώ. Μου λένε την αλήθεια; Εκεί βρίσκω την ελευθερία μου.

Στο βιβλίο σου, η πορεία αυτοβελτίωσης και ανακάλυψης της χαράς χωρίζεται σε τέσσερα απλά κεφάλαια. Μίλησε μας λίγο για αυτά.

Ως άνθρωποι ζούμε σε δύο διαστάσεις, όπως λέει και η Αμερικανίδα συγγραφέας Pamela Weiss. Την οριζόντια διάσταση, που περιλαμβάνει τις δραστηριότητες μας, τι κάνουμε μέσα στη μέρα, όπως αν δεις τον ωκεανό από ψηλά που βλέπεις τα κύματα στην επιφάνεια της θάλασσας να καταλήγουν στην στεριά, και την κάθετη διάσταση, που είναι η διάσταση του είναι μας, της εσωτερικής μας καθοδήγησης και γνώσης, η διάσταση της δημιουργικότητας αλλά και της σιωπής και της ηρεμίας, όπως είναι όταν είσαι στον βυθό της θάλασσας. Σε αυτά τα τέσσερα κεφάλαια του βιβλίου περιγράφω πώς να μάθουμε να ‘βουτάμε’ στον βυθό, ώστε μετά βγαίνοντας στην επιφάνεια να ενημερώνουμε τις οριζόντιες κινήσεις μας. Εξηγώ δηλαδή πώς μπορούμε να μην παρασυρόμαστε τόσο εύκολα από τις εκάστοτε συνθήκες της ζωής, αλλά αντ’ αυτού, γνωρίζοντας τα βάθη του εαυτού μας, να είμαστε σε θέση να κάνουμε επιλογές και κινήσεις στην οριζόντια διάσταση, που να είναι σε αρμονία με το είναι μας.

Συγκεκριμένα, στο πρώτο κεφάλαιο περιγράφω πώς λειτουργεί το στρες στον εγκέφαλό μας καθώς και το πώς και το γιατί οι σκέψεις μας μπορεί να μην μας λένε όλη την αλήθεια. Στο δεύτερο κεφάλαιο εξηγώ τις τάσεις που έχει το μυαλό και τα είδη σκέψεων που μπορεί να περνούν από το μυαλό μας όταν είμαστε στρεσαρισμένοι. Στο τρίτο κεφάλαιο κάνω μια εισαγωγή στον διαλογισμό, περιγράφω τους μύθους γύρω από αυτόν και δίνω κάποιες πρακτικές οδηγίες για το πώς μπορεί να εφαρμοστεί αυτή η τεχνική. Τέλος, στο τέταρτο κεφάλαιο, μιλάω για το The Work, μια μέθοδο που αποτελείται από τέσσερις απλές ερωτήσεις που μπορούν να σε βοηθήσουν να διερευνήσεις τις σκέψεις και τις πεποιθήσεις σου.  

Ποια ήταν η πρώτη σου επαφή με τον διαλογισμό, η πορεία της δικής σου εξέλιξης εντάσσοντάς τον στην καθημερινότητά σου και πώς κατέληξες στη μέθοδο The Work;

Στράφηκα στον διαλογισμό, όταν, λόγω δουλειάς, βρέθηκα στην Αυστραλία και πέρασα μια προσωπική κρίση και ήταν σαν να έχει φύγει η γη κάτω από τα πόδια μου. Εκείνο τον καιρό έτυχε να διαβάσω ένα βιβλίο σχετικό με τον διαλογισμό και αποφάσισα να το δοκιμάσω. Στην αρχή, ξεκίνησα με έναν καθοδηγούμενο διαλογισμό διάρκειας δέκα λεπτών, μετά τα δέκα λεπτά έγιναν είκοσι, και τα είκοσι σαράντα. Ο διαλογισμός με βοηθούσε τόσο πολύ που συμμετείχα σε σεμινάρια του διαλογισμού της παράδοσης vipassana, όπου περνούσα δέκα μέρες κάνοντας διαλογισμό για οκτώ με δέκα ώρες καθημερινά. Τη μέθοδο The Work την ανακάλυψα πριν τέσσερα χρόνια και όταν άρχισα να την εφαρμόζω εξεπλάγην με το πόσο απλή αλλά και αποτελεσματική είναι στο να με φέρνει σε επαφή με την κάθετη διάσταση του εαυτού μου, που ανέφερα παραπάνω. Διαφέρει από τον διαλογισμό ως προσέγγιση γιατί με τον διαλογισμό μαθαίνεις να παρατηρείς την σκέψη, με το The Work μαθαίνεις να την εξετάζεις. Βρίσκω και τις δυο προσεγγίσεις χρήσιμες ανάλογα με την κατάσταση, και είναι και οι δύο πια αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητας μου. 

Ο Rumi λέει: “Χρησιμοποιείς τη σκέψη για να βρεις ανακούφιση από τα βάσανα και τον πόνο, όμως η σκέψη είναι η αιτία των βασάνων και του πόνου σου”. Πώς ταυτίζεται η πορεία αυτοβελτίωσης στην οποία μας καθοδηγείς με ρητά σαν και αυτό;

Υπάρχουν πολλά είδη σκέψεων. Είναι κάποιες σκέψεις που μπορούν να σε βοηθήσουν να βρεις ανακούφιση από τα βάσανα και τον πόνο. Για παράδειγμα, αν έχεις μπουχτίσει στην δουλειά, μπορεί να νιώσεις καλύτερα στη σκέψη ότι θα πας διακοπές. Είναι κάποιες σκέψεις που είναι δημιουργικές, όπως η σκέψη ‘θέλω να γράψω ένα βιβλίο’ ή ‘θέλω να μαγειρέψω κάτι διαφορετικό σήμερα’. Άλλες σκέψεις είναι πιο αδιάφορες όπως η σκέψη ‘ας δω λίγο τηλεόραση’ ή ‘θα ακούσω λίγο μουσική’. Όμως είναι και εκείνες οι σκέψεις οι αγχωτικές, οι καταδικαστικές, οι αυτοτιμωρητικές, τύπου ‘αν δεν κάνεις αυτήν την δουλειά σήμερα, θα βρεις το μπελά σου’, ‘δεν ενδιαφέρεται για μένα’, ‘δεν με αγαπάει’, ‘δεν είμαι καλή μάνα/φίλη/εργαζόμενη - βάλε εδώ όποιον κοινωνικό ρόλο θες-’. Αυτές είναι οι σκέψεις που, όπως λέει και ο Rumi, είναι η αιτία των βασάνων και του πόνου σου σε πολύ μεγάλο βαθμό, και για αυτές τις σκέψεις μιλάω λεπτομερώς στο βιβλίο μου. Τις σκέψεις αυτές τις βλέπω σαν αντικατοπτρισμούς. Σαν να βλέπεις δηλαδή κάποιον να σε στοχεύει με ένα όπλο και ενώ στην αρχή φοβάσαι, μετά συνειδητοποιείς πως στην πραγματικότητα είσαι εσύ μπροστά στον καθρέφτη, και εσύ κρατάς το όπλο. Ακολούθως, μόνο εσύ μπορείς να το πετάξεις κάτω, όχι ο αντικατοπτρισμός. Τα καλά νέα λοιπόν είναι πως η δύναμη είναι στα χέρια μας. Ωστόσο έχουμε συνηθίσει να πιστεύουμε τις σκέψεις μας. Με τεχνικές όπως ο διαλογισμός και το The Work, ξε-μαθαίνουμε αυτη τη συνήθεια και κάθε φορά που έχουμε τέτοιου είδους σκέψεις, συνειδητοποιούμε πιο άμεσα πως μπορούμε να πετάξουμε το όπλο.

Σε ποιους απευθύνεται ένας τέτοιος οδηγός; Πώς θα σκιαγραφούσες τον υποψήφιο αναγνώστη που μπορεί να βοηθηθεί ακολουθώντας τα βήματά του;

Το βιβλίο αυτό το έγραψα επειδή είναι ένα βιβλίο που έψαχνα για χρόνια να διαβάσω και δεν το έβρισκα. Απευθύνεται στους ανθρώπους που τους ενδιαφέρει η αυτοβελτίωση και η αυτογνωσία, καθώς βεβαίως και σε εκείνους που έχουν βρει τις απαντήσεις μου σε αυτή την συνέντευξη ενδιαφέρουσες και θέλουν να μάθουν παραπάνω. 

Χρησιμοποιείς πολύ καταλήξεις γένους θηλυκού. Θεωρείς ότι το βιβλίο σου θα μπορούσε να χαρακτηριστεί γένους θηλυκού ή μπορεί να ταυτιστεί μια μεγάλη μερίδα κοινού, ανεξαρτήτως φύλου;

Το βιβλίο μου απευθύνεται σε όλους. Το έχω ωστόσο αφιερώσει στις γυναίκες της ζωής μου, οι οποίες έχουν πληγεί και πλήττονται από το βάναυσο ιδεολογικό σύστημα που λέγεται πατριαρχία. Κατά την γνώμη μου, ένας κανόνας της ελληνικής γραμματικής που αντανακλά την πατριαρχία έχει να κάνει με τις καταλήξεις, όπου οι καταλήξεις αρσενικού γένους πάντα υπερτερούν του θηλυκού. Για παράδειγμα, όταν απευθυνόμαστε σε έναν άντρα και μια γυναίκα λέμε ‘αυτοί’. Όταν απευθυνόμαστε σε δύο γυναίκες και έναν άντρα, λέμε ‘αυτοί’. Όταν απευθυνόμαστε σε ένα εκατομμύριο γυναίκες και έναν άντρα, πάλι λέμε ‘αυτοί’. Στο βιβλίο μου λοιπόν, αν και απευθύνεται σε όλα τα φύλλα, άλλαξα λίγο αυτόν τον κανόνα και χρησιμοποιώ κατά κύριο λόγο καταλήξεις γένους θηλυκού. 

Θα έλεγες ότι ένα τέτοιος οδηγός μπορεί να λειτουργήσει ως εργαλείο αυτοβελτίωσης, αντικαθιστώντας την ψυχοθεραπεία;

Είναι διαφορετικές οι ανάγκες που εκπληρώνει η ψυχοθεραπεία με τις ανάγκες που εκπληρώνει ο διαλογισμός και το The Work. Επομένως, δεν θα έλεγα πως αυτές οι μέθοδοι μπορούν να αντικαταστήσουν την ψυχοθεραπεία, αλλά μπορούν να συμπληρώσουν την ψυχοθεραπεία και μπορούν να χρησιμοποιηθούν και από ανθρώπους που δεν κάνουν ψυχοθεραπεία. Προσωπικά, σε πολλές φάσεις της ζωής μου έχω συνδυάσει τον διαλογισμό και το The Work με την ψυχοθεραπεία, και γνωρίζω αρκετούς ψυχοθεραπευτές εδώ στην Αμερική που προτείνουν αυτές τις μεθόδους στους πελάτες τους. 

Η συγγραφική σου ιδιότητα ξεκίνησε με αυτό το βιβλίο, υπάρχουν συγγραφικά next steps ήδη;

Προς το παρόν διατηρώ ένα blog στο οποίο και γράφω περίπου μια φορά το μήνα. Έχω ακόμα πολλά βιβλία να γράψω, καθώς η ζωή μου δίνει αρκετό υλικό, ιδιαίτερα τώρα που έγινα μαμά. Οπότε, μείνετε συντονισμένοι!