Σεξουαλική κακοποίηση στη σεξεργασία: ένα #metoo που δεν ακούστηκε

Το κίνημα #metoo με όλη την οδύνη του τραύματος που φανέρωσε μπροστά μας, ήταν από τα πιο ελπιδοφόρα πράγματα που έχουν συμβεί αυτή την αλλόκοτη και ζοφερή εποχή. Μέσα από το μοίρασμα των εμπειριών σεξουαλικής κακοποίησης, έβγαλε στο φως θραύσματα της ανομολόγητης και πνιγηρής πραγματικότητας των θηλυκοτήτων στην πατριαρχία. Το να δούμε το κρυμμένο πρόβλημα, να το αναγνωρίσουμε ως τέτοιο, να του δώσουμε όνομα είναι κεφαλαιώδους σημασίας για να μπορούμε να οραματιστούμε έναν κόσμο ελεύθερες και ασφαλείς. Ξεκίνησε από γυναίκες που λόγω της επαγγελματικής τους δραστηριότητας, ήταν αναγνωρίσιμες στο ευρύ κοινό. Ωστόσο, η σεξουαλική και έμφυλη βία δεν περιορίζεται εκεί. Γενικά δεν περιορίζεται και δεν εντοπίζεται σε συγκεκριμένους κλάδους και χώρους. Είναι διάχυτη και απορρέει από τις έμφυλες ιεραρχήσεις και τις σχέσεις εξουσίας που έχουν στον πυρήνα τους το κοινωνικό πρότυπο της τοξικής αρρενωπότητας.

Γι’ αυτό είναι σημαντικό η χαραμάδα που άνοιξε, όχι μόνο να μην κλείσει βεβιασμένα - όπως ορέγονται οι έχοντες το προνόμιο της ανδρικής κυριαρχίας - αλλά να διευρυνθεί, για να μπορέσει να δώσει χώρο και σ’ εκείνα τα υποκείμενα που συστηματικά ευαλωτοποιούνται και αορατοποιούνται. Υπάρχουν πολλές κοινωνικές κατηγορίες που δεν έχουν βρει πρόσβαση στο δημόσιο λόγο ώστε να ακουστούν οι ιστορίες καταπίεσης και κακοποίησης που υφίστανται. Εργαζόμενες, άστεγες, προσφύγισσες, μετανάστριες, ανάπηρες, χρήστριες, θηλυκότητες με ψυχιατρική εμπειρία, κρατούμενες, φτωχές. Με την ακλόνητη πεποίθηση ότι κάθε διάβημα χειραφέτησης πρέπει να είναι διαθεματικό, συμπεριληπτικό και να στρέφει την προσοχή του προς τα κάτω, επιλέγουμε σ’ αυτό το θέμα να επικεντρώσουμε στη σεξουαλική παρενόχληση και βία που υφίστανται οι εργαζόμενες/οι στο σεξ.

Πρόκειται για ανθρώπους που αντιμετωπίζουν με ιδιαίτερη συχνότητα και ένταση ζητήματα σεξουαλικής βίας και ταυτόχρονα τους πιο άτεγκτους μηχανισμούς κανονικοποίησης. Η δική τους κακοποίηση δε λογίζεται ως τέτοια, γιατί η αξία της επιθυμίας και των ορίων τους έχει εκμηδενιστεί στα κοινωνικά συμφραζόμενα της «αμαρτίας» και της «μιασματικότητας» που περιβάλλουν την εργασία τους. Οι εργαζόμενες/οι στο σεξ αναπαριστώνται παντελώς στρεβλά στις κυρίαρχες αφηγήσεις είτε ως άτομα που έχουν εκπέσει της «ηθικής», είτε με όρους παθολογικοποίησης, είτε ως εσαεί «δυστυχισμένα» και «άμοιρα» πλάσματα. Οι ρίζες της στερεοτυποποίησης είναι δεμένες στη σύζευξη του θεολογικού πουριτανισμού με την πατριαρχία και συντηρούνται από ένα αναχρονιστικό νομοθετικό πλαίσιο που εγκλωβίζει τα υποκείμενα σε συνθήκες ομηρείας και πολλαπλής εργασιακής επισφάλειας.

Για όλες εμάς που θεωρούμε ότι το δικαίωμα στην αυτενέργεια και την αυτονομία των υποκειμένων είναι η βασική ορίζουσα της ύπαρξης, ο σεβασμός και η προστασία των εργαζομένων στο σεξ είναι αναγκαία και επείγοντα διακυβεύματα. Απευθυνθήκαμε, λοιπόν, σε ανθρώπους που έχουν βιωματική, επαγγελματική ή ερευνητική σχέση με το θέμα, για να κατανοήσουμε την κατάσταση, να αφουγκραστούμε το θυμό και να αναλογιστούμε πως δεν αξίζει οι άνθρωποι να πονάνε και να ντρέπονται γι’ αυτό.

Άννα Κουρουπού

Διευθύντρια του Red Umbrella Athens και σεξεργάτρια

Ξεσπώντας το ελληνικό #metoo στις αρχές αυτού του χρόνο, αισθάνθηκα μια μικρή δικαίωση, όπως φαντάζομαι κάθε εργαζόμενη στο σεξ που έχει βιώσει ανάλογα περιστατικά κακοποίησης, δηλαδή όλες μας. Φυσικά, σε ό,τι αφορά εμάς, δεν έγινε κανένα βήμα προς αυτήν την κατεύθυνση, χωρίς να δοθεί για ακόμη μια φορά καμία ευκαιρία. Και είναι πάντα λυπηρό, πόσο μάλλον τώρα,  που ήταν μιας πρώτης τάξεως ευκαιρία να αναδυθεί μια συνθήκη που θεωρείται υποδεέστερη σε σχέση με άλλους εργαζόμενους ανθρώπους.  Από την άλλη, σκέφτομαι πως τέτοιες ευκαιρίες πρέπει με κάποιον τρόπο να αρπάζονται. Προσωπικά τη γράπωσα, αν και δεν περίμενα αυτό για να το πράξω. Ένας κούκος όμως, δεν έφερε ποτέ από μόνος του την άνοιξη.

Θα μπορούσε να γραφτεί ολόκληρο βιβλίο για τη κακοποίηση που δεχόμαστε και που δεν  είναι εύκολο - σχεδόν ακατόρθωτο να καταγραφεί. Αυτή του φυσικού προνομίου, της σωματικής διάπλασης. Υπάρχει αυτό, είναι υπαρκτό. Φύσει και θέσει, κάθε κακοποιητής, καταχράται αυτή τη «δυνατότητα». Είναι κάποιες σιωπηλές στιγμές, πνιγηρές, που μιλούν τα σώματα μια άσχημη γλώσσα. Το βιώνεις εκείνην τη στιγμή, δεν σου είναι ξεκάθαρο αν θέλει να σε εγκλωβίσει επί τούτου ή αν έτσι λειτουργεί σεξουαλικά. Με μόνο όπλο το σώμα, παλεύεις κυριολεκτικά -φιμωμένο και αυτό ωστόσο- να δώσεις το σήμα πως ξεπεράστηκε το όριο της σύμβασης που έχετε κάνει. Αν ισχύει η δεύτερη περίπτωση, συνήθως το καταλαβαίνει και προσπαθεί να το κάνει ευχάριστο και για σένα. Αν ισχύει όμως η πρώτη, ενώ πάλι αντιλαμβάνεται την αντίδραση σου, αδιαφορεί. Άλλωστε, αυτός είναι και ο στόχος του. Να σε απασφαλίσει.

Από εκεί και πέρα, το αποτέλεσμα είναι άμεσα εξαρτώμενο από το πώς θα αντιδράσει η κάθε σεξεργάτρια. Προσωπικά, όπως σε κάθε στιγμή που αισθάνομαι δυσάρεστα, ψάχνω να βρω αν υπερβάλλω -ενοχικό κοινωνικό κατάλοιπο-, μετρώ τις δυνατότητες μου και του «αντιπάλου» και σκέφτομαι πώς θα πράξω. Όλα αυτά, μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα. Πρόκειται για μηχανισμό επιβίωσης.Έχω περιγράψει στο βιβλίο μου, ενδεικτικά, ένα περιστατικό που αν δεν συγκρατούσα τον εαυτό μου και κυρίως το πόδι μου ανυψωμένο σε 12 πόντους, θα ήμουν φυλακή, μιας και θα ήταν βέβαιος θάνατος του πελάτη. Είχα το πλεονέκτημα να βρίσκομαι ψηλότερα από εκείνον και ενώ με είχε φέρει στα όρια μου, κατάφερα τελικά να μην τον κλωτσήσω και πέσει στο κενό που βρισκόταν πίσω του, από 20 και βάλε σκαλοπάτια.

Πολλές φορές κάλεσα την αστυνομία -ούσα «παράνομη» λόγω της ελλιπούς νομοθεσίας 2734/99- κρίνοντας κατά περίπτωση, μέχρι που είναι ικανός να φτάσει ο κακοποιητής. Παραδόξως κάθε -  μα κάθε φορά η θέση τους ήταν υπερασπιστική. Μάλιστα, 2-3 φορές έγινα μάρτυρας έντονου ξυλοδαρμού, μέσα στον χώρο μου, μιας και ο πελάτης προφανώς θεωρούσε πως μπορεί να εξασκήσει επάνω μου οποιαδήποτε μορφή βίας, άποψη που υπερασπιζόταν ακόμη και στους αστυνομικούς. Πρόκειται για την απόλυτα λανθασμένη αντίληψη, πως όποια-ος εργάζεται στο σεξ, είναι άνθρωπος κατώτερης αξίας. Αυτή είναι η βάση κάθε συμπεριφοράς και δη κακοποιητικής.

Αυτή η στάση της αστυνομίας  βέβαια, αλλάζει άρδην αν τολμήσεις να καλέσεις αστυνομία, ενώ εργάζεσαι στον δρόμο. Στην καλύτερη των περιπτώσεων θα βρεθείς κατηγορούμενη. Έχω την ανάγκη να σημειώσω εδώ, ότι όσα αναφέρω έχουν πάντα τις θετικές και αρνητικές, εξαιρέσεις τους.

Διάφορα είναι τα συναισθήματα που σου γεννά αυτό το σκοτάδι. Μοναχικότητα, ευαλωτότητα και πρόκληση που εκλαμβάνεται κατά το δοκούν. Το πιο αρχέγονο όμως συναίσθημα, είναι ο φόβος. Σε παραλύει. Μην ξεχνάς, πως ήταν γιος θεού στην αρχαιότητα. Είναι ο μεγαλύτερος παρανομαστής. Απλά με τα χρόνια και τη συχνή επαναληπτικότητα των φαινομένων αυτών, μαθαίνεις κάπως να τον διαχειρίζεσαι. Δεν τον αφεντεύεις όμως ποτέ. Ζεις με αυτόν.

Στην αρχή, μου ήταν πολύ δύσκολο να ακούω ιστορίες κακοποίησης άλλων ανθρώπων, γιατί πάντα υπάρχει το βίωμα. Αμέσως το εσωτερίκευα, κάτι που είναι λάθος αλλά και αναπόφευκτο μαζί. Με εκπαιδεύσεις και σεμινάρια υπό την εποπτεία του κ. Αντώνη Πούλιου - κλινικός ψυχολόγος, M.Sc. και  διδάκτωρ του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (ΕΚΠΑ)-, με βοήθησε έτσι ώστε, αν μη τι άλλο, να δύναμαι να χειριστώ μια τόσο δυσάρεστη κατάσταση ως προς εμένα, αλλά κυρίως για την ωφελούμενη-ο.

Όλα δυστυχώς συνηθίζονται, το βλέπουμε καθημερινά. Ο άνθρωπος όμως που έχει υποστεί βία -σε όποιο βαθμό θεωρεί ο ίδιος ότι έχει -, δεν μπορεί κανείς να του αφαιρέσει αυτό το βίωμα, δεν το συνηθίζει ποτέ. Μάλιστα, πολλές φορές επειδή ακριβώς δεν το αντέχει, το κάνει φίλο του και δεν αφήνεται να δει πως δεν πρέπει να υπάρχει χώρος σε κάθε έκφανση της ζωής του, για βία. Με ό,τι συνέπειες μπορεί να έχει αυτό.

Ως Red Umbrella Athens, καταφέραμε να χρησιμοποιείται πλέον στο δημόσιο λόγο ο όρος εργασία στο σεξ, χωρίς ιδιαίτερη δυσκολία. Το γεγονός αυτό  με εξέπληξε ευχάριστα, με την ελληνική κοινωνία να μας κλείνει το μάτι και αυτό δεν πρέπει να το αφήσουμε στη τύχη του. Θεωρώ πως δεν έχει αγκάθια η «συμβίωση» μας. Το εισπράττω άλλωστε κάθε φορά που θα αναφερθώ σε αυτό, όχι με συγκατάβαση, αλλά ξεκάθαρα ουμανιστικά.

Αυτό που πρέπει να γίνει συνείδηση στους συμπλεγματικούς, είναι πως δεν έχουν δικαίωμα να κρίνουν κανέναν-εκτός των εαυτών τους-από το πώς εργάζεται κάποιος,  χωρίς να επιφέρει καμία ζημιογόνο αντίδραση στο «κοινό καλό». Το αντίθετο μάλιστα.

Εν μέσω της τεράστιας υγειονομικής κρίσης που βιώνουμε, κάθε συνεύρεση με πελάτη είναι και ένα συμβόλαιο με τον Covid-19. Άτυπο, μη ακέραιο, με μονή υπογραφή. Μια ρώσικη ρουλέτα... όσες φορές χρειαστεί την ημέρα ή τη νύχτα; Παρόλα αυτά, δεν έχουν πέσει στην αντίληψη μας κάποια εντονότερα περιστατικά βίας, τη δεδομένη χρονική στιγμή. Ο κακοποιητής είναι και αυτός σε φάση αδυναμίας. Ρισκάρει και αυτός-άσχετα αν η νοσηρότητα που τον διέπει, υπερνικά. Τι είναι αυτό αλήθεια, που μπορεί να κακοποιήσει έναν άνθρωπο περισσότερο από τον ίδιο το θάνατο ή την παρούσα ασθένεια;

Η κατάσταση που βιώνουν οι εργαζόμενες/οι στο σεξ, είναι τραγική. Καμία απολύτως κρατική μέριμνα, αντιθέτως εισπράττουν και πρόστιμα λόγω αναγκαστικής κυκλοφορίας έξω. 

Στη αρχή της πανδημίας κάναμε ένα funding, για την ενίσχυση των σεξεργατριών/ων. Αναγκαστήκαμε και κάναμε και δεύτερο για τον ίδιο σκοπό. Είναι πολύ δύσκολες εποχές.

Αγγελική Σουγλέ

Δικηγόρος Red Umbrella

Τα μέλη της ομάδας του Red Umbrella Athens, αποφασίσαμε  για  ολόκληρο το μήνα Απρίλιο, ο οποίος είναι μήνας ευαισθητοποίησης  του κοινού κατά των σεξουαλικών παρενοχλήσεων/κακοποιήσεων,να αναδείξουμε τις σεξουαλικές παρενοχλήσεις/κακοποιήσεις που υφίστανται οι εργαζόμενοι στο sex  και να προτείνουμε λύσεις. Μεγάλη μερίδα του κοινού θεωρεί πώς, όταν κάποιος άνθρωπος έχει επιλέξει ή οδηγηθεί να εργάζεται στο sex, έχει ταυτόχρονα απωλέσει το δικαίωμα της οριοθέτησης του εαυτού του. Αυτό είναι τεράστιο λάθος, γιατί στο συγκεκριμένο επάγγελμα  ο  πελάτης αγοράζει μία υπηρεσία και όχι τον ίδιο τον άνθρωπο ή το σώμα του. Μάλιστα, θα έλεγα ότι η εργασία στο sex  ιδανικά θα πρέπει  να βαδίζει χέρι χέρι με την έννοια της συναίνεσης.

Αυτονόητο είναι, λοιπόν, ότι οι  sex workers δικαιούνται να κάνουν καταγγελία στις Αρχές για βιασμό, για stealthing (αφαίρεση προφυλακτικού χωρίς συναίνεση), για revenge porn, για οποιοδήποτε έγκλημα κατά της γενετήσιας  ελευθερίας,  είτε μιλάμε για πλημμέλημα είτε για κακούργημα, χωρίς  καμία δεύτερη σκέψη. Δυστυχώς, στους περισσότερους από  εμάς  γνωστές  είναι  κραυγαλέες  μόνο υποθέσεις αποτρόπαιων βιασμών εργαζομένων στο sex που κατέληξαν σε δολοφονίες και  που  οι  αρχές επιλήφθηκαν,  όταν πλέον ήταν πολύ αργά για τα θύματα. Στην  πραγματικότητα  όμως, καθημερινά λαμβάνουν χώρα εκατοντάδες σεξουαλικές παραβιάσεις, οι οποίες δεν θα καταγγελθούν ποτέ και ποτέ οι δεν θα οδηγηθούν  οι  θύτες  στην επ’ακροατηρίω διαδικασία.

Αυτό συμβαίνει γιατί οι ίδιοι οι εργαζόμενοι στο sex διστάζουν να καταγγείλουν ακόμα και απεχθέστατες  σεξουαλικές κακοποιήσεις, καθώς τρέμουν την κοινωνική κατακραυγή για το επάγγελμά τους. Το στίγμα, το victim blaming, η ρητορική μίσους  γύρω  από το χώρο αυτό, τους κάνει να πιστεύουν ότι κανένας δεν θα ασχοληθεί μαζί τους, ότι κανείς δεν θα τους προστατεύσει  και  ότι το τραύμα τους απλά θα μεγαλώσει.

Καταλυτικό ρόλο στην αποφυγή καταγγελίας αδικημάτων παρενόχλησης και κακοποίησης διαδραματίζει ο Ν.2734/1999, που ορίζει τους όρους και το περιβάλλον άσκησης του συγκεκριμένου επαγγέλματος. Παρόλο που η εργασία στο sex στη χώρα μας είναι νόμιμη από το έτος 1834 μέχρι και σήμερα, η σπουδή του νομοθέτη στο πέρασμα του χρόνου ουδόλως είναι η διασφάλιση ουσιαστικών εργασιακών δικαιωμάτων, αλλά το πώς θα λάβει ο πελάτης σεξουαλικές υπηρεσίες, χωρίς να διαταράσσονται τα χρηστά ήθη. Για τον ίδιο λόγο  άλλωστε, αυτή  η κίβδηλη  νομοθεσία, θέτει πλείστες όσες αγκυλώσεις στη νόμιμη άσκηση του επαγγέλματος από τους εργαζομένους, χωρίς να τους παρέχει καμία αίσθηση ασφάλειας δικαίου.  Η συντριπτική πλειοψηφία των  εργαζομένων δεν κατέχει  νόμιμη άδεια εργασίας, καθώς ο νόμος θέτει ανέφικτες προϋποθέσεις. Επίσης οι χώροι εργασίας τους δεν είναι αδειοδοτημένοι, μιας και οι απαγορεύσεις οδηγούν στο φαινόμενο  σ’ ολόκληρη την Αθήνα, να μην υπάρχει υπάρχει ούτε ένας νόμιμος χώρος παροχής υπηρεσιών sex. Ο ίδιος ο νόμος, λοιπόν,  που καταρτίστηκε με σκοπό να ρυθμίσει την εργασία στο sex, στην ουσία φαλκιδεύει δικαιώματα και οδηγεί στην πλήρη ανομία. Υπό τέτοιες συνθήκες, εύλογα οι  εργαζόμενοι ανησυχούν  ότι  εάν προσφύγουν στη δικαιοσύνη κινδυνεύουν να βρεθούν οι ίδιοι κατηγορούμενοι  για παράνομη άσκηση του επαγγέλματος και  να  μπλέξουν  χειρότερα.

Έρευνες έχουν δείξει,  ότι η ανομία στο συγκεκριμένο χώρο, καλλιεργεί το έδαφος για εντονότερη τέλεση σεξουαλικών εγκλημάτων  από  ορισμένους  πελάτες.  Για παράδειγμα παραβιάζεται η συμφωνία, ασκείται βία, υποχρεώνονται οι σεξεργάτες σε πράξεις για τις οποίες ουδέποτε υπήρξε συναίνεση, αφαιρείται αυθαίρετα το προφυλακτικό. Όλα τα παραπάνω  περιγραφόμενα συνιστούν βιασμό, στον οποίο οι δράστες  προβαίνουν χωρίς κανένα ενδοιασμό, γιατί πολύ απλά εκμεταλλεύονται την ευάλωτη θέση των  εργαζόμενων,  οι οποίοι  αισθάνονται ανασφαλείς  να  καταγγείλουν.

Αυτή  τη  νοσηρή κατάσταση παλεύουμε να αλλάξουμε μέσω της ευαισθητοποίησης του κοινού. Το νομικό μας οπλοστάσιο είναι πλούσιο  και  η κοινωνία δείχνει  σιγά σιγά να ωριμάζει. Το καλοκαίρι του 2020 συμμετείχαμε στην Ομάδα Εργασίας του Υπουργείου Προστασίας του Πολίτη για την κατάρτιση σχεδίου αλλαγών στη σεξουαλική εργασία και ευελπιστούμε ότι  σύντομα θα ψηφισθεί ένας νέος νόμος που θα παρέχει ορατότητα και πλήρη εργασιακά δικαιώματα στους σεξεργάτες. Έτσι θα νιώσουν και οι ίδιοι πιο δυνατοί να διεκδικήσουν τα δικαιώματα τους, να καταγγείλουν τους κακοποιητές τους, να δικαιωθούν και μέσω της διαδικασίας αυτής να επουλώσουν  τις πληγές τους.

Έβελιν Νικόλοβα

Διδακτορική φοιτήτρια γλωσσολογίας στον Πανεπιστήμιο του Lancaster

Η σεξουαλική παρενόχληση σε αυτόν το χώρο έχει ορισμένες διαφοροποιήσεις σε σχέση με άλλους χώρους. Οι πελάτες πολλές φορές βρίσκονται σε θέση εξουσίας. Τα περιστατικά παρενόχλησης μπορεί να περιλαμβάνουν πολλές μορφές βίας, λεκτικής ή μη λεκτικής, ψυχολογικής ή και σωματικής. Συχνά τα άτομα που τα υφίστανται δεν το μοιράζονται με κανέναν και δυστυχώς μερικές φορές πιστεύουν ότι μπορεί να είναι και φυσιολογικό αυτό που συμβαίνει. Μπορεί να μην είναι καν επαρκώς ενημερωμένα τα ίδια για το τι συνιστά σεξουαλική παρενόχληση, που είναι τα όρια, τι δικαιώματα έχουν. Παράγοντες που μπορεί να επιδεινώνουν την κατάσταση είναι πως ο χώρος εργασίας δεν είναι ορισμένος, η νομοθεσία είναι προβληματική και η κοινωνία στοχοποιεί τα άτομα που έχουν υποστεί βία. Από τις αφηγησεις των σεξεργατριων που έχω μελετήσει απορρέει πως οι πελάτες που προχωρούν σε πρακτικές βίας πολλές φορές γνωρίζουν την προβληματικότατα του νόμου και μπορεί να την χρησιμοποιήσουν υπέρ τους. Στην έρευνα μου έχω ασχοληθεί με escorts. Τα άτομα που εργάζονται στο δρόμο ενδεχομένως να αντιμετωπίζουν ακόμα περισσότερους κινδύνους. Οι escorts λένε ότι δεν είναι συχνό το φαινόμενο της παρενόχλησης, αλλά όταν συμβαίνει φοβούνται να πάνε στην αστυνομία. Βέβαια έχουμε περιπτώσεις στη Μεγάλη Βρετανία που έχουν απευθυνθεί στις αρχές με καλά αποτελέσματα. Είναι πάντα πιο ασφαλές να το γνωρίζουν κι άλλοι άνθρωποι ότι εργάζονται στο σεξ, ο γείτονας για παράδειγμα ή οι εργαζόμενοι στην υποδοχή του ξενοδοχείου. Σε αυτές τις περιπτώσεις είναι πιο εύκολο σε περίπτωση προβλήματος, να ζητήσουν βοήθεια.

Ως τύπους σεξουαλικής παρενόχλησης – βίας έχω σταχυολογήσει κυρίως τους εξής: Τη σεξουαλική κακοποίηση μέσω εικόνας (καταγραφή χωρίς γνώση και συναίνεση), τη σωματική βία, αφαίρεση προφυλακτικού που συνιστά βιασμό, την πίεση για υπηρεσίες που η εργαζόμενη έχει αποσαφηνίσει ότι δεν προσφέρει -κάτι που δε συμβαίνει σε άλλον χώρο εργασίας, δηλαδή δεν πηγαίνει κάποιος στο κομμωτήριο να ζητήσει υπηρεσία που δεν προσφέρεται.

Θα αναφέρω μαρτυρία μιας εργαζόμενης από την έρευνα μου: «Ζητούσα στον πελάτη να το κάνει πιο αργά και ευγενικά αλλά εκείνος με πέταξε πολλές φορές βάζοντας όλο το βάρος πάνω μου, μέχρι που άρχισα να αιμορραγώ. Του ζήτησα να φύγει κι έγινε βίαιος. Έχουν περάσει μέρες κι ακόμα πονάω»

Πολλές φορές έχει τελειώσει η ώρα του πελάτη και θέλει να κάθεται παραπάνω, κάτι που επίσης δε συμβαίνει σε άλλους χώρους. Εγώ το κατατάσσω στην παρενόχληση γιατί δεν αφήνει τα άτομα να εργαστούν σε κανονικές συνθήκες υποδηλώνει εξουσία, καθώς γνωρίζουν πως λόγω σωματικής δύναμης οι κοπέλες δε μπορούν να το διαπραγματευτούν. Υπάρχουν πελάτες που πηγαίνουν στο μέρος που δουλεύει η κοπέλα απροειδοποίητα. Έχουμε φαινόμενα κλοπών και επίσης προβλήματα υγιεινής, δηλαδή υπάρχουν αναφορές στην υγιεινή των πελατών και εάν πουν στον πελάτη ότι δε θέλουν να προσφέρουν υπηρεσίες, δεν το δέχονται. Υπάρχουν πελάτες που κρατούν τον αριθμό του ατόμου και συνεχίζουν να το ενοχλούν σε ώρες εκτός εργασίας, παίρνουν τηλέφωνα και στέλνουν μηνύματα.

Μια ακόμα μαρτυρία: «Έβγαλε ένα γάντι και είπε ότι ήθελε να μου βάλει δάχτυλο, το έβαλε με τόση δύναμη που με πόνεσε. Του είπα να κάνει στην άκρη. Μετά είπε ότι θέλει να τελειώσει στο στόμα μου, του είπα ότι δε θέλω αλλά εκείνος άρπαξε με πολύ δύναμη το κεφάλι μου και έκανε αυτό που ήθελε. Του είπα να φύγει και μου είπε ότι ήμουν βρώμικη και άρρωστη και ότι θα πήγαινα στην κόλαση. Αυτά ήταν τα χειρότερα 8 λεπτά της ζωής μου».

Θα κλείσω λέγοντας πως κατά την άποψη μου οι εργαζόμενες/οι στο σεξ έχουν να προσφέρουν πολλά στο #metoo, γιατί η συναίνεση (π.χ. για τις πρακτικές) μπορεί τίθεται προς διαπραγμάτευση σε κάθε κάθε ραντεβού.

Ελίζα Γκορόγια

Υπεύθυνη Διεκδίκησης κι Επικοινωνίας της Θετικής Φωνής 

Ως οργάνωση που ασχολείται σφαιρικά με το θέμα της οροθετικότητας, της σεξουαλικής υγείας, της μείωσης βλάβης, και τους ευάλωτους πληθυσμούς που βάλλονται δυσανάλογα από όλα αυτά τα θέματα, χαιρετίζουμε και εκφράζουμε την αμέριστη αλληλεγγύη μας σε όλα τα άτομα που είχαν το θάρρος να μιλήσουν ανοιχτά για τη σεξουαλική βία και την κακοποίηση, και δεσμευόμαστε να ενισχύσουμε τη συνηγορία γύρω από τις σχετικές διεκδικήσεις και να διευρύνουμε αυτές τις συζητήσεις ώστε να συμπεριλαμβάνουν κάθε άτομο που έχει ανάγκη την ενδυνάμωση ή/και την κατάλληλη και πλήρη πρόσβαση στις αρμόδιες υπηρεσίες. 

Βάσει της διεθνούς βιβλιογραφίας, οι εργαζόμενες/οι στο σεξ βάλλονται δυσανάλογα από τη βία εν γένει, και ειδικά από τη σεξουαλική βία (32-55% ανά έτος) και είναι σημαντικό να αναφέρουμε πως το 65% των καταγεγραμμένων δολοφονιών τρανς ατόμων παγκοσμίως είναι εργαζόμενες/οι στο σεξ με θύτες πελάτες, άτομα που παριστάνουν τους πελάτες, την αστυνομία, τους συντρόφους/συζύγους κ.ά.

Στην Ελλάδα, το Red Umbrella Athens, πρωτοβάθμιος φορέας πρόληψης, παροχής υπηρεσιών και ενδυνάμωσης εργαζομένων στο σεξ που ιδρύθηκε με πρωτοβουλία της Θετικής Φωνής, έχει ενδείξεις για την επιβεβαίωση του φαινομένου καθώς δείγμα 100 γυναικών αναδεικνύει 20% απόπειρα βιασμού, 64,7% υβριστική/απειλητική συμπεριφορά, 27,1% παρενόχληση, 65,9% αφαίρεση προφυλακτικού, απόπειρα στραγγαλισμού 12,9%, επίθεση 42,4% κ.ά με θύτες τους πελάτες 74%, την αστυνομία 21%, τους συντρόφους 11% κ.ά. 51% των ατόμων περιέγραψαν την εμπειρία τους με την αστυνομία ως λίγο ή πολύ δυσάρεστη με τον φόβο και τη δυσπιστία προς την αστυνομία, και τις πρότερες κακές εμπειρίες προς την αστυνομία να προκύπτουν συνεκτικά ως λόγοι μη-καταγγελίας. Σε αυτό το δείγμα, 88 στις 100 γυναίκες δεν είχαν νόμιμη άδεια εργασίας στο σεξ.

Μία ευρύτερη κουλτούρα της μη-συναίνεσης, αυτό που αποκαλούμε κουλτούρα του βιασμού, η οποία αποθαρρύνει τη σωματική αυτονομία σε διάφορα πλαίσια εξουσίας, επιβαρύνει δυσανάλογα τους ευάλωτους πληθυσμούς κι ειδικά τα άτομα που εργάζονται στο σεξ λόγω μίας λανθασμένης αντίληψης πως τα άτομα αυτά είναι σεξουαλικά διαθέσιμα με όλους τους τρόπους πέρα και χωρίς διαπραγμάτευση υπηρεσιών, μέσα σε ένα καθεστώς αορατοποίησης της βίας και σχετικής ατιμωρησίας. Για παράδειγμα, το νομικό πλαίσιο (2734/1999) δεν περιγράφει και δεν προβλέπει πως τα άτομα που εργάζονται στο σεξ έχουν τη δυνατότητα διακοπής υπηρεσιών, κάτι που θα έπρεπε να θεωρείται αυτονόητο, και χρειάζεται άμεση αποσαφήνιση κι αναθεώρηση εν γένει ώστε να ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα της σεξεργασίας, τη διαφύλαξη των δικαιωμάτων των ατόμων που εργάζονται στο σεξ αλλά και της δημόσιας υγείας. Ο ισχύων νόμος κάνει λόγο για εκδιδόμενα άτομα και όχι για εργαζόμενους/ες στο σεξ, ένας διαχωρισμός που αντανακλά την αντίληψη του νομοθέτη πως τα άτομα αυτά δεν έχουν τα ίδια δικαιώματα και υποχρεώσεις με κάθε άλλο εργαζόμενο. Επίσης, δεν επιτρέπει την εργασία στο σεξ στο δρόμο ή σε ξενοδοχεία αγνοώντας τις πραγματικές συνθήκες εργασίας και ωθεί τα άτομα σε καθεστώς παρανομίας με πολλαπλούς τρόπους. Σύμφωνα με τον ίδιο νόμο, τα άτομα που εργάζονται στο σεξ θα πρέπει να είναι άγαμα ή σε χηρεία ή διαζευγμένα, και το πιστοποιητικό άσκησης επαγγέλματος ισχύει μόνο για 3 έτη, περιορισμός που δεν ισχύει για κανένα άλλο επάγγελμα. Ουσιαστικά, το νομοθετικό πλαίσιο καθιστά σχεδόν αδύνατη τη νόμιμη εργασία στο σεξ σε χώρους εντός του αστικού ιστού καθώς δεν επιτρέπεται η εγκατάσταση σε κτίρια που απέχουν σε ακτίνα λιγότερο από 200 μέτρα από ναούς, σχολεία, νηπιαγωγεία, φροντιστήρια, παιδικούς σταθμούς, νοσηλευτικά ιδρύματα, κέντρα νεότητας, αθλητικά κέντρα, οικοτροφεία, βιβλιοθήκες, ευαγή ιδρύματα, πλατείες και παιδικές χαρές. Η σύσταση σχετικής επιτροπής εμπειρογνώμων από την κυβέρνηση είναι ένα βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση κι επαναλαμβάνουμε εδώ την επιτακτικότητα εφαρμογής των συστάσεων για την αναθεώρηση του νομοθετικού πλαισίου.

Είναι ενδεικτικό αυτό που συμβαίνει την περίοδο της πανδημίας: Η κυβέρνηση συμπεριέλαβε τη σεξεργασία στους κλάδους πληττόμενων ομάδων από την πανδημία και ως εκ τούτου όποιο άτομο είχε νόμιμη άδεια εργασίας λαμβάνει κρατική υποστήριξη στα πλαίσια της αναστολής εργασίας. Δυστυχώς, λόγω του ελλιπούς νομοθετικού πλαισίου, η πλειοψηφία των ατόμων που εργάζονται στο σεξ είτε δεν πληροί τις προϋποθέσεις είτε είναι πρακτικά αδύνατο να καταγραφούν ως νόμιμοι επαγγελματίες.

Η προσέγγιση διεκδίκησης ανθρωπίνων δικαιωμάτων “τίποτα για εμάς χωρίς εμάς” είναι ιδιαιτέρως καίρια όταν μιλάμε για τη σεξεργασία. Είναι απαραίτητο να ακουστούν οι φωνές των ίδιων των ατόμων που εργάζονται στο σεξ, και όχι να συντηρείται μία ιδέα ομοιογενούς βιώματος και ανυπεράσπιστων θυμάτων που ζητούν σωτηρία εκ των άνωθεν. Η εργασία στο σεξ είναι εργασία, και τα δικαιώματα των σεξεργατριών/σεξεργατών είναι αναμφισβήτητα ανθρώπινα δικαιώματα και αξίζουν την προσοχή του διαθεματικού φεμινιστικού κινήματος καθώς, και πάλι, τα άτομα που βάλλονται δυσανάλογα από τις σχετικές παραβιάσεις είναι οι γυναίκες, τα τρανς άτομα, και τα άτομα από μη-λευκές κοινότητες, πρόσφυγες και μετανάστριες/τες που, από τη μία, συχνά εργάζονται στο σεξ για λόγους επιβίωσης (survival sex work) κι από την άλλη βρίσκονται σε σχέση επισφάλειας και εύλογης δυσπιστίας ως προς τις επίσημες αρχές λόγω του ελλιπούς νομοθετικού πλαισίου, λόγω πρότερων δυσάρεστων εμπειριών ή λόγω του ότι κομμάτι του πληθυσμού είναι sans-papiers. 

Χρήστος Σαγρεδος

Γλωσσολόγος, διδακτορικός ερευνητής στο King’s College London

Από την έρευνα μου προκύπτει τεράστια ετερογένεια και πολυπλοκότητα στους τρόπους με τους οποίους βιώνουν τη βία γενικά και τη σεξουαλική παρενόχληση ως μορφή βίας τα άτομα που εργάζονται στο σεξ. Καθεμιά από τις "ταυτότητες" ενός ανθρώπου, το φύλο, η εθνικότητα, ο σεξουαλικός προσανατολισμός και η αλληλοδιαπλοκή τους συγκροτούν διαφορετικούς μηχανισμούς έκθεσης αλλά και πρόσληψης της βίας. Στην έρευνα μου οι τρανς σεξεργάτριες στο δρόμο ανέφεραν στις αφηγήσεις τους μια συγκεκριμένη μορφή βίας, το να περνάει κόσμος  και να τους πετάει γιαούρτια και άλλα αντικείμενα. Αυτό δεν φαίνεται να το αντιμετωπίζουν οι σεξεργάτριες που εργάζονται στο δρόμο αλλά δεν είναι τρανς, ούτε όμως οι τρανς σεξεργάτριες που δεν εργάζονται στο δρόμο. Η βία αυτή είναι αποτέλεσμα του στιγματισμού πολλαπλών διαφορετικών ταυτοτήτων, αλλά και του σημείου που αυτές συναντιούνται. 

Στους άνδρες σεξεργάτες μπορεί να υπάρχουν και διαφορετικές μορφές και συχνότητες της βίας. Οι πελάτες μπορεί, για παράδειγμα, να πιέζουν διαρκώς για επαναδιαπραγμάτευση των όρων και των ρόλων. Aυτό συχνά δεν εκλαμβάνεται ως μορφή βίας ούτε από τους ίδιους τους σεξεργάτες ούτε από τους πελάτες, ούτε από τον κόσμο γενικά. Αλλά είναι, αν το σκεφτείς, γιατί αθετεί την αρχική συμφωνία και μάλιστα σ’ ένα πλαίσιο εξουσίας, όπου, για παράδειγμα, μπορεί ο εργαζόμενος στο σεξ να μη βρίσκεται στο δικό του χώρο και γνωρίζει ότι η αμοιβή του εξαρτάται από τον πελάτη.

Η άνοδος του metoo αυτό που κάνει τόσο στους άνδρες σεξεργάτες όσο και στα υπόλοιπα σεξεργαζόμενα άτομα είναι να δώσει τους λεκτικούς πόρους να μπορούν να βάλουν σε λέξεις το βίωμα τους και κατ' επέκταση να το αντιληφθούν καλύτερα. Είναι μια ενθάρρυνση λόγου επί της ουσίας. Γιατί στη σεξεργασία αυτά τα περιστατικά μπορεί να είναι τόσο πυκνά και συνήθη που να φτάνουν να κανονικοποιούνται.  Έτσι, αυτό που υπό άλλες συνθήκες θα το περιέγραφαν ως δυσάρεστη εμπειρία, τώρα τους δίνονται τα εργαλεία κατηγοριοποίησης. Και το να δίνεις όνομα σε κάτι, μπορεί να είναι και εργαλείο συνειδητοποίησης.