Θα γίνει το νέο Μουσείο Μαρία Κάλλας το δεύτερο μεγαλύτερο highlight της Αθήνας, μετά το Μουσείο της Ακρόπολης;

«Μαμά, μαμά, τρίχες απ’ τα μαλλιά της Κάλλας. Έλα! Μαμά, απίστευτο. Τις φύλαξε ο κομμωτής της». Παρασκευή μεσημέρι. Το κοριτσάκι που περίμενε στην ουρά έξω από το Μουσείο Μαρία Κάλλας, στη Μητροπόλεως, με τη φρεσκοκομμένη κορδέλα των εγκαινίων, την περασμένη Τετάρτη, δεν μπορούσε να κρύψει την έξαψή του. Μια έξαψη που κάποιοι θα βιώσουν από την ερχόμενη εβδομάδα αναγκαστικά, καθότι «ως την Κυριακή είμαστε  sold out», όπως αποκάρδιωνε στο ταμείο μια καλοβαλμένη υπάλληλος ενός μουσείου που αποτελούσε το δημοτικό ανέκδοτο επί σειρά ετών. Είχε «εγκαινιαστεί» ως Μουσείο Κάλλας άδειο κέλυφος από δυο πρώην δημάρχους: Νικήτα Κακλαμάνη και  Γιώργο Καμίνη.  

Ο  ενθουσιασμός της μικρής επισκέπτριας που άνοιγε σαν σε κυνήγι θησαυρού τα λευκά ντουλαπάκια, τα συρτάρια με τα πολύτιμα εκθέματα και μπαινόβγαινε στα θεματικά δωμάτια-σκηνικά, που αποκάλυπταν γνωστές και μη πτυχές της ντίβας, ήταν  εμφανώς στο ακέραιο -το έπιανες στον αέρα- μεταγγισμένος και στους ενήλικες επισκέπτες.

Η Μαρία Κάλλας στο Αμβούργο στις 21 Οκτωβρίου 1973 © Picture Alliance/DPA

Τα παιδικά της χρόνια στις ΗΠΑ. Η μετάβαση στην Ελλάδα. Η διεθνής καριέρα της, που ξεκινά το 1947 και έληξε το 1955 με την Τραβιάτα στη Σκάλα… Δεν έχει νόημα να παραθέσουμε ξανά την βιογραφία της Μαρίας Κάλλας, που ωστόσο ανασυντίθεται ψηφίδα-ψηφίδα πολυπρισματικά στην έκθεση, ενός μουσείου που έχεις βάσιμες υποψίες να πιστεύεις πως θα γίνει το δεύτερο μεγαλύτερο highlight της Αθήνας, μετά το Μουσείο της Ακρόπολης.

Δεν είναι απλώς τα σπάνια εκθέματα, πολλά εκ των οποίων αποκτήθηκαν από δημοπρασίες. Αλλά η μουσειολογική προσέγγιση, που σε ρουφά στο σύμπαν μιας από τις μεγαλύτερες καλλιτέχνιδες όλων των εποχών, με τα κατάλληλα «δολώματα», τη μελετημένη δομή, τη διαδραστικότητα, την αμεσότητα.

Εδώ λοιπόν, στον πρώτο όροφο του «πρώτου μουσείου στον κόσμο, που είναι  αφιερωμένο στη μεγάλη καλλιτέχνιδα», όπως διατρανώνει το φυλλάδιό του, μπορείς να δεις επιστολές της - μεταξύ άλλων, του πατέρα της, Γιώργου Καλογερόπουλου, και της μητέρα της, Λίτσας. Από τις δεύτερες ανακαλύπτεις πολλά για τη  φύση της σχέσης μητέρας-κόρης. Κι από την τηλεφωνική ατζέντα της, απ’ την οποία παρελαύνουν η Γκρέτα Γκάρμπο, ο Λόρενς Ολιβιέ, ο Τσάρλι Τσάπλιν, οι Δούκες του Ουίνδσορ, ο Αγά Χαν, ο πρίγκιπας Ρενιέ κι η Γκρέις Κέλι, μέχρι το τυπωμένο μενού του πάρτυ που διοργάνωσε προς τιμή της Κάλλας-Μενεγκίνι -ακόμα τότε- η αμερικανίδα κοσμικογράφος Elsa Maxwell, στο ξενοδοχείο Danieli στη Βενετία, στις 4 Σεπτεμβρίου του 1957. Εκεί όπου πρωτογνωρίστηκε με τον Ωνάση. Τη μοιραία, όπως εξελίχθηκε, σχέση της ζωής της. Η Maxwell φέρεται να σύστησε τον έναν στον άλλο ως τους «δύο πιο διάσημους σύγχρονους Έλληνες του κόσμου».

Μετά την πρώτη της εμφάνιση στη Γερμανία τον Μάιο του 1959 στο Hamburg Music Hall, η ντίβα της όπερας Μαρία Κάλλας εμφανίζεται εντελώς εξουθενωμένη από τη βιασύνη των κυνηγών αυτόγραφων. Φωτογραφία: Georg Lehmann © dpa Report

Εδώ, στην καρδιά της Αθήνας, στην τουριστικότατη Μητροπόλεως, θα βρει ο επισκέπτης επίσης και το περίφημο σημειωματάριο της ντίβας, όπου σημείωνε με τεράστια κεφαλαία γράμματα τα λόγια των ρόλων της για τις ηχογραφήσεις, δίπλα στα γυαλιά μυωπίας της. Ναι, η Κάλλας είχε υψηλότατο βαθμό μυωπίας, αλλά σπάνια εμφανιζόταν φορώντας τα δημοσίως. Για να μην έχει πρόβλημα στις παραστάσεις, απομνημόνευε τις θέσεις της και τις αποστάσεις.

Παρτιτούρες που μελετούσε η Μαρία Κάλλας, δωρεά από τον Ελληνικό Σύλλογο Μαρία Κάλλας και τα γυαλιά μυωπίας της, από την συλλογή του Νίκου Χαραλαμπόπουλου.

Και τράπουλα Μαρία Κάλλας ισπανικού τύπου υπάρχει, διαπιστώνουμε, και σχέδια του Μανόλο Μπλάνικ εμπνευσμένα από εκείνη, και έργα τέχνης και μετάλλια και γραμματόσημα με τη μορφή της. Από την Ιταλία και το Βέλγιο ως τη Δημοκρατία του Μάλι και του Κογκό!

Εκθέματα στον 1ο όροφο του μουσείου

Συλλογή από αναμνηστικά γραμματόσημα με την Μαρία Κάλλας, δωρεά από τον Ελληνικό Σύλλογο Μαρία Κάλλας.

Πηγή έμπνευσης για τους πάντες, ένα ίνδαλμα που ενέπνευσε και τη συγγραφή αμέτρητων πραγματικά βιβλίων σε όλο τον κόσμο. 96 μόνο εξώφυλλα προβάλλονται στην έκθεση ως εικόνα, ενώ στο μεταξύ συνεχίζονται διεθνώς οι εκθέσεις, τα αφιερώματα στον Τύπο, οι βραδιές όπερας, τα ρεσιτάλ προς τιμή της, γυρίζονται ταινίες (όπως η πρόσφατη με την Αντζελίνα Τζολί) και συνεχίζουν να δημοπρατούνται προσωπικά της αντικείμενα.

Φουλάρι «Fleurs de l’ Opéra» του οίκου Hermès – Paris, δημιουργία Julie Abadi, δωρεά από τον Ελληνικό Σύλλογο Μαρία Κάλλας.

Το κοστούμι από την παράσταση Νόρμα, Επίδαυρος, 1960, από την συλλογή του Υπουργείου Πολιτισμού.

Οι βιτρίνες κρύβουν θησαυρούς: Το κοστούμι της Νόρμα από την ομώνυμη παράσταση το 1960 στην Επίδαυρο, την περούκα από τη Μήδεια του Κερουμπίνι από την Επίδαυρο, επίσης.

Το κορμί της Κάλλας, από το παχουλό κι ανοικονόμητο που βλέπουμε σε νεανικές φωτογραφίες, όπως αυτή που κάθεται σε ένα παγκάκι με τον ξάδελφό της, είχε μεταμορφωθεί σε κλαράκι, όπως αποδεικνύει η XXS τουαλέτα από μπλε βελούδο και πράσινο σατέν από τον οίκο Biki του Μιλάνο που φόρεσε στη δεξίωση που δόθηκε μετά την ιστορική παράσταση της La Traviata στη Σκάλα του Μιλάνο σε σκηνοθεσία Βισκόντι, στις 28 Μαίου 1955.

Δίπλα της εκτίθενται οι αγαπημένες της πέρλες από φίλντισι, η γούνα που μεταποίησε σε πράσινο παλτό -ένα από τα αγαπημένα της χρώματα-, τα δερμάτινα και βελούδινα γάντια της - είχε μεγάλη συλλογή. Σε άλλες προθήκες βρίσκεται το χρυσό βραχιόλι της, τα χρυσά λεπτοκαμωμένα ρολογάκια της και το Tiffany’s χρυσό στιλό της.

Η έκπληξη είναι όμως τα σπίρτα, γιατί έχουν τυπωμένο το όνομά της. Της τα προσέφεραν τόσο αεροπορικές εταιρείες με τις οποίες ταξίδευε, όσο και τα ξενοδοχεία, στα οποία διέμενε. Υπάρχουν και τα σπίρτα με τα αρχικά της από το σπίτι της στο Παρίσι.

Οι αγαπημένες της πέρλες από φίλντισι, από τη συλλογή του Κωνσταντίνου και της Βικτωρίας Πυλαρινού.

Προσωπικά αντικείμενα της Μαρίας Κάλλας, από την συλλογή του Κωνσταντίνου και της Βικτωρίας Πυλαρινού, του Νίκου Χαραλαμπόπουλου και του Νίκου Πετσάλη-Διομήδη.

Οι άνθρωποι που συνδέθηκε και τη σημάδεψαν; Παζολίνι, Βισκόντι, Μενεγκίνι, Ωνάσης. Τουλάχιστον. Σύμφωνα με τον μέγιστο Βισκόντι, η Κάλλας «υπήρξε το πιο πειθαρχημένο πλάσμα που έπεσε ποτέ στα χέρια μου. Όχι απλώς δεν μείωνε ποτέ τις πρόβες, αλλά ζητούσε ακόμα περισσότερες (…) δίνοντας τα πάντα, χωρίς να τσιγκουνεύεται τη φωνή της».

Το επιβεβαίωνε και ο αρχιμουσικός Gianandrea Gavazzeni «Ακόμα και στις πρόβες,.. ερχόταν πρώτη κι έφευγε τελευταία».

Και μια πολύτιμη μαρτυρία, που μαθαίνουμε στην έκθεση από τον Antonio Ghiringhelli, διευθυντή του Teatro alla Scala: «Την τελευταία φορά που τραγούδησε σε εμάς, έπαιξε τη Μήδεια. Στο τέλος της παράστασης, στην τελευταία υπόκλιση, κατέβασε το κεφάλι δακρυσμένη. Από τότε δεν δέχτηκε να ξανατραγουδήσει εδώ. Ας είπε ότι δεν ήταν πια φωνητικά στο καλλιτεχνικό ύψος της Σκάλας».

Μας θυμίζεται ήδη από την είσοδο της μεγάλης έκθεσης ότι το βράδυ της 11^ης προς 12^η Δεκεμβρίου 1961 πίσω από τις κουίντες του θεάτρου της Σκάλας του Μιλάνου έστεκε παραδομένη στην λατρεία των άλλων…. Έντεκα αυλαίες είχαν ακολουθήσει το τέλος της τρίτης πράξης, αλλά οι θεατές παρέμεναν στην πλατεία και ικέτευαν, παρακαλούσαν να ξαναβγεί στη σκηνή».

Φωτογραφία από το προσωπικό άλμπουμ της Μαρίας Κάλλας, από τη Συλλογή του ΜΜΚ, 1947-1959.

Παρακολουθούμε όμως και την ίδια να μας συστήνεται σε πρώτο πρόσωπο: «Μου έχουν δώσει πολλά ονόματα, τίγρης, ευέξαπτη… ο Θεός ξέρει τι άλλο…Κανείς δεν με έχε κατηγορήσει ποτέ ότι δεν έχω πειθαρχία. Δεν μου αρέσει να μου λένε τι να κάνω, γιατί ξέρω την δουλειά μου πολύ καλά». Υπάρχει και μια αποκαλυπτική  συνέντευξή της, στην οποία κάποια στιγμή την ακούμε, χαμογελαστή, φορώντας τρεις σειρές πέρλες στο λαιμό, να αποκαλύπτει ότι μικρή στο σχολείο, όπου διέπρεπε μουσικά από τα 10, τραγουδούσε «οπερέτες για πρίγκιπες και ναύτες από την Κίνα…».

Η Κάλλας μέσα από τα δικά της λόγια, επίσης: «Η φωνή δεν είναι μόνο νότες και τίποτα άλλο. Είναι χρώματα, με τη φωνή ζωγραφίζει κανείς… Μου χρειάζονται όλα τα χρώματα για να εκφράσω όλα τα συναισθήματα. Αλλά χρειάζομαι πολλή πίστη, πολύ ένστικτο και πολλή σιγουριά».

Φωτογραφία από το προσωπικό άλμπουμ της Μ. Κάλλας, από τη Συλλογή του ΜΜΚ, 1947-1959.

Λεπτομέρεια από τον 2ο όροφο του μουσείου.

Ο δεύτερος όροφος επιχειρεί να προσφέρει μια ζωντανή «εμπειρία Κάλλας». Πώς; Σε τρία ατμοσφαιρικά σκηνογραφημένους υποφωτισμένους χώρους-δωμάτια, ακούμε τρεις από τους εμβληματικότερους ρόλους της καριέρας της: Τόσκα (από τη θρυλική παράσταση στη Royal Opera House Covent Garden, σε σκηνοθεσία Τζεφιρέλι το 1964), Νόρμα και Τραβιάτα - η φωνή της κάλυπτε τρεις οκτάβες, φυσικά.

Το σπανιότερο ντοκουμέντο έπεται, στην τελευταία αίθουσα, όπου την βλέπουμε, κομψή, να διδάσκει το 1970-1971 στη φημισμένη Juiliard School, στη Νέα Υόρκη, καθοδηγώντας και διορθώνοντας βήμα βήμα τους μαθητές της. Τα μαθήματα δυστυχώς δεν βιντεοσκοπήθηκαν. Φωτογραφήθηκαν και υπάρχουν και οι ηχογραφήσεις τους. Στο Μουσείο, ωστόσο, ο επισκέπτης μπορεί να ακούσει πέντε από αυτά.