Συνήθης και ευπρόσδεκτη η παιχνιδιάρικη τακτική των προγραμματιστών του φεστιβάλ των Καννών να πακετάρουν ταινίες που, είτε θεματικά, είτε υφολογικά, σχεδόν συνομιλούν, και μετά το ντουέτο των Haneke – Lanthimos που μονοπώλησαν τη συζήτηση για το πρώτο μισό της εβδομάδας στο κινηματογραφικό πανηγύρι της Κυανής Ακτής, η σημερινή προέκυψε ημέρα αφιερωμένη στη γυναίκα: Η Sofia Coppola, μια από τις ελάχιστες γυναίκες (και) του φετινού διαγωνιστικού, βρέθηκε να ανταλλάσσει φεμινιστικά tips με τον σκοτεινό διεκδικητή του Χρυσού Φοίνικα, τον Ουκρανό Sergei Loznitsa, με την πρώτη να προσπαθεί να προσδώσει ένα twist νεοφεμινιστικού τρόμου σε ένα μυθιστόρημα του 1966, και τον δεύτερο να ξεδιπλώνει όλη την καφκική παράνοια που κληροδότησε το σοβιετικό καθεστώς στη χώρα του, μέσα από τα μάτια μιας στωικής κι επίμονης ηρωίδας.
Μεταφέροντας στην οθόνη το ίδιο μυθιστόρημα που είχε ζωντανέψει στα κινηματογραφικά καρέ του ο Don Siegel πριν από κοντά μισόν αιώνα με το The Beguiled (1971), στη ομότιτλη νέα ταινία της η Coppola αντικαθιστά τον Clint Eastwood της πρώτης ταινίας με τον Colin Farrell στον πρωταγωνιστικό ρόλο, και με γουστόζικη επιμέλεια σε σκηνικά και κοστούμια, ξεδιπλώνει την ιστορία ενός στρατιώτη των Βορείων στην Αμερική του Εμφυλίου, ο οποίος εντοπίζεται τραυματίας και περιθάλπεται από ομάδα γυναικών σε οικοτροφείο θηλέων. Ο στρατιώτης προσφέρεται να τους ξεχορταριάσει τον κήπο, να τους ποτίσει τις τριανταφυλλιές, και να τους ακονίσει τα κλαδευτήρια, με όλα τα #diplis που αυτά συνεπάγονται, ξεσηκώνοντας τις αναμενόμενες φουρτούνες στα κορίτσια, που αρχίζουν να λυγίζουν την καθολική τους αυστηρότητα για να χωρέσουν στους σφιχτούς κορσέδες τους την νεόφερτη παρουσία που αναστατώνει το σπιτικό τους.
Περισσότερο αμήχανος παρά σαγηνευτικός, ο Colin Farell δυσκολεύεται να εμπνεύσει στην οθόνη την σεξουαλική ένταση που απαιτεί το σενάριο ως ατμόσφαιρα, πείθει όμως αρκετά ως ο εξωγενής παράγοντας που εμπνέει τις αποκομμένες αυτές γυναίκες να ξαναβρούν ένα κομμάτι της χαμένης τους ανθρωπιάς: την ανάγκη τους για θέλξη. Αντιθέτως, το ιδιαιτέρως βιαστικό χέρι της Coppola στη δεύτερη πράξη του δράματός της, δεν αφήνει το υλικό της να αναπνεύσει αρκετά ώστε να ενταχθεί αβίαστα κι οργανικά στη δραματουργία της η αντίδραση των ηρωίδων της στην προδοσία, διακινδυνεύοντας οι ομαδική τους αντεπίθεση να προσομοιάζει πιο πολύ στην υστερία, παρά στην συνειδητοποιημένη χειραφέτηση και ανεξαρτησία. Αυξημένων φιλοδοξιών, αλλά περιορισμένης ευστοχίας, η δημιουργική αφλογιστία της Coppola στο συγκεκριμένο επίπεδο δημιουργεί εύλογα το ερώτημα για την ανάγκη ύπαρξης αυτής της κινηματογραφικής αναβίωσης, ιδίως δε αφού δευτερευόντως μόνο την απασχολεί η ανάπτυξη των γυναικείων χαρακτήρων της, με πρώτο μέλημά της να αποτελεί το ευπαρουσίαστο της ταινίας, που μοιάζει να γυρίστηκε με μοναδικό σκοπό να πλαισιώσει την –στοιχειωτική ειν’ η αλήθεια- εικόνα του ψυχρού, διαβολικού χαμόγελου της Nicole Kidman, όταν παίρνει, επιτέλους, την εκδίκησή της.
Αντίθετα, φεμινιστικότερος της Coppola προκύπτει ο Sergei Loznitsa, που διεκδικεί για τρίτη φορά πρωτεία στην Κρουαζέτ, με το A Gentle Creature του: την ιστορία μιας νεαρής γυναίκας που έρχεται αντιμέτωπη με όλη την καφκική γραφειοκρατική παράνοια που κληροδότησε στη χώρα του το σοβιετικό της παρελθόν, η ταινία του Ουκρανού στάζει από κάθε τις καρέ αυτό το στεγνό, βιτριολικό, κατάμαυρο και φουλ σοβιετικό χιούμορ, που εμείς οι δυτικοί έχουμε μάθε να αναγνωρίζουμε ως Κοενικό. Στα πλάνα του, γεμάτα με αυτήν την κακοφωνία κακομοιριάς που συχνάζει στις ταινίες του σκληρού βαλκανικού μπλοκ, ζωντανεύει σα σκηνικό σουρεαλιστικής φάρσας όλη η ψυχοφθόρα, κι ισοπεδωτική ακόμη και για τους ανθεκτικότερους των ψυχισμών ταλαιπωρία που επιφυλάσσει για τους υπηκόους του, ένας κρατικός μηχανισμός σχεδιασμένος έτσι, ώστε να απαντά στα προβλήματα δημιουργώντας ακόμη περισσότερες σκοτούρες.
Αποκαλύπτοντας σταδιακά τον συστηματικό εκμαυλισμό της ηρωίδας του, και την εξώθησή της στην παράνοια, ως κεντρικό αφηγηματικό άξονα της ταινίας του, ο Loznitsa στήνει ένα road movie στην παρακμή ενός συστήματος που ένωσε μισή ήπειρο κάτω από τη σημαία του κοινωνικού ανθρωπισμού, πριν ισοπεδώσει κάθε έννοια ατομικότητας προς χάρη μιας ναρκωμένης, απονευρωμένης κοινωνικής μάζας, που δεν φαίνεται να έχει κανέναν άλλον λόγο ύπαρξης, πέρα από το να παρέχει στα αφασικά, απρόσωπα κι απάνθρωπα όργανα της διοίκησης κάποιον για να διοικήσουν. Θεματική που έχουμε συνηθίσει να βλέπουμε απ’ τη ρουμανική σχολή, αλλά φιλτραρισμένη απ’ το πρίσμα που μόνο σκηνοθέτες σαν τον Loznitsa και τον Zvyagintsev διαθέτουν και ξέρουν να χειρίζονται καλά, το A Gentle Creature μπορεί να ξενίσει κάποιους με την κατακερματισμένη του αφήγηση, δύσκολα όμως θα αφήσει ασυγκίνητο οποιονδήποτε, με τον βαρύ συναισθηματικό αντίκτυπο που επιφέρει αυτή η βαθιά πολιτική ταινία του Ουκρανού –έστω και με το αχρείαστα ξεχειλωμένο φινάλε της.
