Η γοητεία των ιστοριών κατασκοπείας προέρχεται από τον μοναδικό συνδυασμό μυστήριου, κινδύνου, εξουσίας και ηθικού διλήμματος που τις χαρακτηρίζει. Οι κατάσκοποι κινούνται στο παρασκήνιο, σε έναν κόσμο αόρατο, γεμάτο κώδικες, μεταμφιέσεις και ψέματα. Και ο αναγνώστης ή ο θεατής γίνεται συμμέτοχος σε κάτι «απαγορευμένο» – μαθαίνει μυστικά, βλέπει πίσω από κυβερνήσεις και οργανώσεις. Οι ιστορίες κατασκοπείας, λοιπόν, είναι πολιτικά θρίλερ, ψυχολογικά δράματα και παιχνίδια ταυτότητας μαζί. Γιατί μας ελκύουν; Επσιεδή, στο βάθος, μας θέλγουν οι αντιφάσεις: ένας άνθρωπος μόνος απέναντι σε ολόκληρους μηχανισμούς εξουσίας, που κρατάει μυστικά τα οποία μπορούν να αλλάξουν τον κόσμο.
Όπως και να ’χει, η κατασκοπία παραμένει μία περίτεχνη πρακτική της οποίας τα ίχνη χάνονται στα βάθη των αιώνων. Και δεδομένου ότι κάθε πόλεμος βασίζεται -ως ένα μεγάλο βαθμό- στη συλλογή πληροφοριών και την παραπλάνηση του αντιπάλου, η σημασία της γίνεται αυτονόητη. Θεμελιωτής της σύγχρονης κατασκοπίας θεωρείται ένας από τους ικανότερους μυστικούς πράκτορες του 19ου αιώνα, ο Γερμανός Bίλχελμ Στίμπερ, του οποίου η μεθοδικότητα ήταν υποδειγματική.
Απ’ την άλλη, η διασημότερη γυναίκα κατάσκοπος, η θρυλική Mάτα Xάρι, έμελλε να καταδικαστεί σε θάνατο από τη γαλλική δικαιοσύνη, το 1917, με την κατηγορία ότι ενεργούσε ως πράκτορας των Γερμανών κατά τη διάρκεια του A΄ Παγκοσμίου Πολέμου: Το επάγγελμα είχε τους κινδύνους του. Ορισμένοι, πάλι, ήταν διπλοί πράκτορες, όπως ο περίφημος Iσπανός Xουάν Πουγιόλ Γκαρσία, ο οποίος στον B΄ Παγκόσμιο Πόλεμο έπεισε τους ναζί ότι η απόβαση που τελικά έγινε στη Nορμανδία ήταν παραπλανητική με αποτέλεσμα να απομακρυνθούν σημαντικές ενισχύσεις.
Σε κάθε περίπτωση, ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι σε τέτοιες σκοτεινές ιστορίες ενεπλάκησαν πολλοί συγγραφείς. O Kρίστοφερ Mάρλοου (1564- 1593) είναι μία εξέχουσα τέτοια περίπτωση. Συνομήλικος του Σαίξπηρ και σπουδαίος θεατρικός συγγραφέας, δραστηριοποιήθηκε ως πράκτορας του κράτους την ίδια εποχή που έγραφε τα αριστουργήματά του: Τον «Eβραίο της Mάλτας» και τον «Δόκτορα Φάουστους». Και αυτός, όμως, είχε άσχημο τέλος: Σκοτώθηκε σε κάποιον καβγά σε ένα καπηλειό, με τη φιλονικία αυτή να εικάζεται ότι ήταν σκηνοθετημένη.
101 ταινίες με μυστικούς πράκτορες
Εκδόσεις: Bibliotheque
Σελίδες: 328
Έναν αιώνα μετά έδρασε ο Nτάνιελ Nτεφόε (1660 - 1731) - ο άνθρωπος που έγραψε τον «Pοβινσώνα Kρούσο». O Nτεφόε έλαβε εξαιρετική μόρφωση και επρόκειτο να γίνει ιερωμένος. Άλλαξε, ωστόσο, γνώμη για να λάβει σύντομα μέρος σε πολιτικές ίντριγκες, καταφέρνοντας να κερδίσει την εύνοια του βασιλιά Γουλιέλμου του Tρίτου. Το 1703, ο κόμης Pόμπερτ Xάρλεϊ -εκτιμώντας τις ικανότητές του- τον προσέλαβε ως κατάσκοπο. Άλλωστε, ο Nτεφόε εκτός από ευφυής και χαρισματικός συγγραφέας ήταν γεννημένος -θα έλεγε κανείς- γι’ αυτή τη δουλειά, με μεθόδους που εξακολουθούν να χρησιμοποιούνται.
Στη σύγχρονη εποχή, ο πολυγραφότατος Σόμερσετ Mομ (1874-1965) εργάστηκε για λογαριασμό της Bρετανικής Aντικατασκοπίας στη Pωσία υποδυόμενος τον ρεπόρτερ, το 1917, «καλύπτοντας» την Οκτωβριανή Επανάσταση. Το κλασικό, πια, κατασκοπικό του αφήγημα με τίτλο «Άσεντεν ή ο Bρετανός πράκτορας» (1928) βασίστηκε σε αναμνήσεις του από εκείνη την ταραγμένη περίοδο. Αλλά και ο Γκράχαμ Γκριν (1904- 1991) -ο συγγραφέας του αριστουργηματικού «Tρίτου ανθρώπου»- έδρασε, με τη σειρά του, στη Σιέρα Λεόνε για λογαριασμό των βρετανικών μυστικών υπηρεσιών.
Και, βέβαια, ο Tζον Λε Kαρέ (1931-2020) υπήρξε ένας από τους τελευταίους διάσημους συγγραφείς που ήταν και μυστικοί πράκτορες. Οι σελίδες του, εξάλλου, είναι γεμάτες από ευρηματικές δολοπλοκίες, ενώ η πρώτη μεγάλη του επιτυχία ήταν ο «Kατάσκοπος που γύρισε απ’ το κρύο» - ένα από τα καλύτερα ψυχροπολεμικά μυθιστορήματα. O Λε Kαρέ βρέθηκε, ως πράκτορας, σε αρκετές εμπόλεμες ζώνες και οι εμπειρίες που αποκόμισε αποτέλεσαν πλούσια πρώτη ύλη για τα βιβλία του: «H Μικρή Τυμπανίστρια», «Το Παιχνίδι μας», «O Ράφτης του Παναμά».
Πάντως, για τους περισσότερους, η λέξη «κατάσκοπος» φέρνει -πρωτίστως- στο μυαλό έναν κομψό κύριο, ντυμένο με μαύρο σμόκιν, ο οποίος πίνει μαρτίνι περιτριγυρισμένος από πανέμορφες γυναίκες. Το όνομά του είναι Mποντ, Tζέιμς Mποντ και αποτελεί επινόηση ενός ακόμη συγγραφέα-κατασκόπου, του Ίαν Φλέμινγκ (1909-1964), που -μεταξύ άλλων- ήταν μέλος της πειραματικής οργάνωσης που προηγήθηκε της CIA. O Φλέμινγκ γοητεύτηκε από τις εφευρέσεις και τον τεχνικό εξοπλισμό των μυστικών υπηρεσιών και ως κατάσκοπος έγινε γνωστός για την εκτέλεση επικίνδυνων αποστολών. Όταν κάποτε παντρεύτηκε και ενώ βρισκόταν στο μήνα του μέλιτος, στην Tζαμάικα, συνέλαβε την ιδέα του Μυστικού Πράκτορα 007 και το 1962, με τον «Δόκτορα Nο», σημείωσε την πρώτη παγκόσμια επιτυχία του – που θα γινόταν και η πρώτη ταινία της ομώνυμης σειράς ταινιών με πρωταγωνιστή τον αξεπέραστο Σον Κόνερι.
Η εξαίρετη έκδοση με τίτλο «101 ταινίες με μυστικούς πράκτορες» του Δημήτρη Κολιοδήμου επικεντρώνεται σε ταινίες, από το 1936 μέχρι το 2022, που έχουν ως πρωταγωνιστές τέτοιους κατασκόπους: Από τον Τζέιμς Μποντ και τον Χάρι Πάλμερ, μέχρι τον Τζωρτζ Σμάιλι και τον Τζέισον Μπορν. Οι εμβληματικοί κατάσκοποι στον κινηματογράφο καθόρισαν ολόκληρα είδη, εξέφρασαν τα άγχη της κάθε εποχής και έγιναν αρχέτυπα ανδρείας, παροιμιώδους ψυχραιμίας και πολιτικής παράνοιας. Οι μυστικοί πράκτορες, εξάλλου, έμελλε να γίνουν από τους πιο αναγνωρίσιμους χαρακτήρες, δημιουργώντας μια σειρά από ταινίες γεμάτες ένταση, περιπέτεια και αινίγματα.
Από τον Ψυχρό Πόλεμο μέχρι τη σύγχρονη εποχή της κυβερνο-κατασκοπείας, το σινεμά έχει γεμίσει με ήρωες -και αντιήρωες- που δρουν στο σκοτάδι, με μυστικότητα, ταλέντο και απαράμιλλο στιλ. Οι πρώτες κατασκοπικές ταινίες -όπως τα «39 σκαλοπάτια» (1935) του Άλφρεντ Χίτσκοκ- συνήθως περιστρέφονται γύρω από απλούς ανθρώπους που μπλέκονται σε ίντριγκες, περίπου με τον ίδιο τρόπο που ένα έντομο πιάνεται στον ιστό μιας αράχνης. Στη συνέχεια, ο Τζέιμς Μποντ (από το 1962) φέρνει γοητεία, βία και σεξουαλικότητα στην καρδιά της κατασκοπίας.
Στην άλλη άκρη, βρίσκεται ο Τζωρτζ Σμάιλι του Τζον λε Καρέ, με τις ταινίες τύπου «Και ο κλήρος έπεσε στο Σμάιλι» (2011) που δείχνουν τη σκοτεινή, μίζερη πλευρά της δουλειάς. Μερικά χρόνια νωρίτερα, στην ταινία «The Bourne Identity» (2002), βασισμένη στο βιβλίο του Ρόμπερτ Λάντλαμ, ο Τζέισον Μπορν είναι ένας πιο σύγχρονος κατάσκοπος που δεν θυμάται ποιος είναι – και μάχεται τόσο εναντίον του εξωτερικού εχθρού, όσο και του ίδιου του του συστήματος, με σκηνικό τη δύση του ψυχρού πολέμου.
Πρόκειται για μια συναρπαστική πολυπρισματική περιπλάνηση στις πλέον χαρακτηριστικές περιπτώσεις ταινιών κατασκοπίας στην ιστορία της έβδομης τέχνης, με σκηνικό πρωτεύουσες, ξενοδοχεία πολυτελείας, σκοτεινά σοκάκια, από την Καμπούλ και το Κάιρο ως το Παρίσι και το Βερολίνο. Και όλα αυτά, με πρωταγωνιστή πάντα έναν μυστικό πράκτορα: κάποιον δηλαδή που κατάφερε με την δράση του, να κρατήσει τους φίλους, τους έρωτές του, αλλά και τις υπερδυνάμεις της εποχής, σε πλήρη αμηχανία απέναντί του. Άλλωστε, αυτό από μόνο του, είναι αναμφίβολα ένα ενδιαφέρον επίτευγμα για να το παρακολουθήσει κανείς –με όλες τις ιδιαιτερότητές του- να εκτυλίσσεται στη μεγάλη οθόνη…
ΒΙΒΛΙΑ ΣΤΗ ΒΙΤΡΙΝΑ
Η ζωή δεν είναι μυθιστόρημα της Σούζαν Κούπερ
Μετάφραση: Χαρά Σκιαδέλλη
Εκδόσεις: Ίκαρος
Σελίδες: 256
Η Σούζαν Κούπερ είναι μια Βρετανίδα συγγραφέας που ζει στο Παρίσι. Τα θρίλερ της αποτελούν παγκόσμια bestseller. Στο δρόμο για την Έκθεση Βιβλίου του Μονακό λαμβάνει στο Instagram ένα παράξενο μήνυμα. Μια άγνωστη νεαρή γυναίκα την ενημερώνει πως πριν από λίγες ώρες σκότωσε έναν άντρα. Πρέπει να απαντήσει; Πώς να απαντήσει; Και το σημαντικότερο: γιατί να απαντήσει; Το πιο σοφό θα ήταν να την αγνοήσει. Μα ένα πράγμα είναι γνωστό: οι συγγραφείς είναι πολύ περίεργοι άνθρωποι! Μετά την επιτυχία τού «Η Κλάρα διαβάζει Προυστ», το νέο βιβλίο του Στεφάν Καρλιέ είναι μια κωμωδία απενοχοποιημένης αναγνωστικής απόλαυσης και γλυκιάς αγωνίας που είναι αδύνατο να το αφήσεις από τα χέρια. Ένα εγχειρίδιο για εκκολαπτόμενους μυθιστοριογράφους με δόσεις θρίλερ, κωμωδίας και φλεγματικού αγγλικού χιούμορ που διερευνά τα όρια μεταξύ μυθοπλασίας και πραγματικότητας.
Νεαρά τομάρια
Μετάφραση: Κρυστάλλη Γλυνιαδάκη
Εκδόσεις: Στερέωμα
Σελίδες: 252
Το Γκλάνμπεϊ δεν υπάρχει σε κανέναν χάρτη, αλλά οι επιθυμίες, οι απογοητεύσεις και οι ατυχίες των κατοίκων αυτής της φανταστικής πόλης στην Κομητεία Μάγιο της Ιρλανδίας είναι πολύ γνώριμες. Νέοι με αβέβαιο μέλλον που βγάζουν τα προς το ζην απασχολούμενοι σε άχαρες και κακοπληρωμένες δουλειές (μπράβοι σε νυχτερινά κέντρα, βενζινοπώλες, επιστάτες) κακοποιοί, ανεπάγγελτοι έμποροι ναρκωτικών, αγόρια που παρασύρονται και παγιδεύονται σε έναν κόσμο όπου μόνες διέξοδοι είναι το αλκοόλ, το σεξ και η βία, πρωταγωνιστούν στα επτά διηγήματα που συνθέτουν το βιβλίο. Οι ιστορίες αυτές, όπως έγραψε η συγγραφέας Anne Enright, διαδραματίζονται μεν σε ένα οικείο συναισθηματικό τοπίο, αλλά τελειώνουν με έναν τρόπο εντελώς καινούργιο: «αποπνέουν θλίψη και προοιωνίζονται το κακό, αλλά στην ουσία αποτελούν μια περιπέτεια στην τρυφερή τέχνη του απροσδόκητου». Με ύφος στιβαρό και επιβλητικό, τραχύ και ταυτόχρονα ποιητικό, ο Colin Barrett αποτυπώνει στιγμές όπου τα πράγματα πηγαίνουν πολύ άσχημα για τους χαρακτήρες του, αλλά το κάνει με συμπόνια, χιούμορ και μοναδική μαεστρία. Πάνω απ’ όλα, όμως, όπως όλοι οι μεγάλοι διηγηματογράφοι, έχει την ικανότητα να υφαίνει ένα ευρύ και πολυδιάστατο χρονικό της Ιρλανδίας με υλικό αφηγήσεις που έχουν προσωπικό και τοπικό χαρακτήρα. Αλλά, μέσα από το τοπικό προβάλλει το οικουμενικό. Και, καθώς ο συγγραφέας αποτυπώνει τις πολλές αποχρώσεις του σήμερα, προτείνει ένα συγκλονιστικό μέλλον.
Η πηγή των δακρύων
Μετάφραση: Στέλλα Ζουμπουλάκη
Εκδόσεις: Δώμα
Σελίδες: 216
Το βράδυ της σύλληψής του ο Πωλ κοιτάζει τη βροχή απ’ το παράθυρο του σπιτιού του -εδώ και δύο χρόνια βρέχει ασταμάτητα. Δεν έχει καμία δυσκολία να ομολογήσει το έγκλημά του: σκότωσε τον πατέρα του, τον πυροβόλησε δύο φορές στο κεφάλι. Και δεν νιώθει την παραμικρή μεταμέλεια. Μόνο που ο φόνος έγινε στο νεκροτομείο του πανεπιστημιακού νοσοκομείου της Τουλούζης. Διότι ο πατέρας του ήταν ήδη νεκρός, από φυσικά αίτια. Κι επειδή ο Πωλ δεν μπορεί να καταδικαστεί για ανθρωποκτονία, το δικαστήριο θα του επιβάλει δώδεκα μήνες υποχρεωτικής ψυχοθεραπείας. Ο Πωλ καλείται να εξηγήσει την πράξη του. Αλλά για να εξηγήσει γιατί πυροβόλησε τον άνθρωπο που του έδωσε ζωή, είναι αναγκασμένος να διηγηθεί τη ζωή αυτή, ολόκληρη: από τη μέρα της γέννησής του, από την πηγή των δακρύων. Ο Dubois μέσα από ένα τραγικό γεγονός, που καθόρισε αμετάκλητα την πορεία του ήρωα, εισάγει τη θεωρία της τραυματικής γέννησης, η οποία εμφανίστηκε στις αρχές του 20ου αιώνα, θεωρία σύμφωνα με την οποία η ίδια η πράξη της γέννησης είναι μία τραυματική εμπειρία, καθώς συντελείται το βίαιο πέρασμα από τη μήτρα, που μέχρι πρότινος αποτελούσε ένα ασφαλές περιβάλλον, στον έξω κόσμο, έναν κόσμο κρύο, αφιλόξενο, γεμάτο άγνωστα ερεθίσματα.
Μια χώρα ανάμεσά μας
Μετάφραση: Βάσια Τζανακάρη
Εκδόσεις: Ίκαρος
Σελίδες: 594
Μία μόνο επιλογή μπορεί να καθορίσει μια ολόκληρη ζωή.
Η Σούτσι συνάντησε πρώτη φορά τον Χαϊγουέν μαγεμένη από τον ήχο του βιολιού του. Η παιδική τους φιλία άνθισε σε έρωτα στις φτωχές γειτονιές της Σαγκάης. Όταν το 1947 εκείνος κατατάχθηκε στον εθνικιστικό στρατό στη θέση του αδελφού του, της άφησε μονάχα το βιολί του κι ένα σημείωμα: «Συγχώρεσέ με». Ανάμεσά τους μπήκε ο πόλεμος, η προσφυγιά και ο προσωπικός αγώνας του καθενός για επιβίωση. Εξήντα χρόνια μετά, συναντιούνται τυχαία σ' ένα σουπερμάρκετ στο Λος Άντζελες. Για εκείνον αυτό μοιάζει μοιραίο, μια δεύτερη ευκαιρία για μια νέα ζωή, μα η Σούτσι για να αντέξει τόσα χρόνια αναγκάστηκε να μην κοιτάξει ποτέ πίσω. Από τα κλαμπ του Χονγκ Κονγκ και τους στρατιωτικούς καταυλισμούς της Ταϊβάν στους πολυσύχναστους δρόμους της Νέας Υόρκης και την ηλιόλουστη Καλιφόρνια, το «Μια χώρα ανάμεσά μας» διατρέχει με τρόπο συναρπαστικό έξι δεκαετίες ταραχώδους κινεζικής ιστορίας. Μιας ιστορίας που διαμορφώθηκε από τον πόλεμο, την πείνα, τις θυσίες, αλλά και την ελπίδα για μια καλύτερη ζωή. Πρόκειται για ένα επικό και βαθιά προσωπικό μυθιστόρημα για την οικογένεια, την πίστη, την έννοια της πραγματικής πατρίδας, αλλά κυρίως για τη δύναμη της αγάπης που αντέχει στον χώρο και τον χρόνο.
