Η γλώσσα του είναι μαγική, συχνά περνάει στο χώρο της ποίησης για να επανέλθει, όμως, σε μια πιο πεζή, ρεαλιστική απεικόνιση της πραγματικότητας, ενώ συχνά αναμειγνύονται το ποιητικό όραμα και ο ρεαλισμός σε ένα ιδιότυπο γοητευτικό αμάλγαμα.
Πάνω απ’ όλα, όμως, κατάφερε να δημιουργήσει ένα διαχρονικό και αινιγματικό έργο το οποίο -στο σύνολό του- προκαλεί θαυμασμό αλλά και δέος, συχνά αμηχανία με τις απειροστές ερμηνευτικές του εκδοχές, τη μυθοπλαστική του επινοητικότητα και την εκφραστική του καινοτομία.
Σίγουρα, ο Αμερικανός συγγραφέας Ουίλιαμ Φώκνερ (1897-1962) δεν είναι εύκολη περίπτωση. Και για να προσεγγίσει κανείς τα μυθιστορήματά του -τα οποία συγκαταλέγονται στα σημαντικότερα του εικοστού αιώνα- είναι μάλλον χρήσιμο να λάβει υπόψη του τις ιδιαιτερότητες των εκπληκτικών νεωτερισμών του.
Πάντως, η προκλητικότητα -θα έλεγε κανείς- του μοντερνισμού του Φώκνερ μετριάζεται κάπως, γιατί συνυπάρχει με αρκετά από τα στοιχεία της τεχνικής του κλασικού μυθιστορήματος: Τέτοια είναι η αφήγηση με στέρεη πλοκή και οι χαρακτήρες που διαγράφονται -λίγο πολύ- ολοκληρωμένοι. Στα κείμενα του Φώκνερ, με άλλα λόγια, συνυπάρχουν επιδέξια ο μοντερνισμός και ο ρεαλισμός με την κλασική του έννοια.
Φως τον Αύγουστο
Μετάφραση: Παναγιώτης Κεχαγιάς
Εκδόσεις: Gutenberg
Σελίδες: 590
Όσο για την πρωτοποριακή τεχνική του, περιλαμβάνει τον εσωτερικό μονόλογο, τη διάσπαση του χρόνου και της πλοκής και την πολυφωνική αφήγηση με τρεις ή περισσότερες φωνές αφηγητών να ξετυλίγουν το νήμα της υπόθεσης. Τα γεγονότα και τα πρόσωπα, ακολούθως, παρουσιάζονται κάτω από ποικίλες οπτικές γωνίες, φιλτράρονται -δηλαδή- μέσα από διαφορετικές προσωπικότητες και διαμορφώνεται έτσι μία πολυπρισματική εικόνα των πραγμάτων.
Το αριστούργημα του Φώκνερ, παραμένει μάλλον το «Αβεσσαλώμ, Αβεσσαλώμ!» (1936) - μια αλληγορική ιστορία, όπου διαπλέκονται όλα τα κοινωνικά και φυλετικά προβλήματα της Αμερικής, γραμμένη πάντα με τον αξεπέραστο τρόπο του συγγραφέα: Ένας φτωχός άνδρας καταφέρνει να πλουτίσει και να ανελιχθεί κοινωνικά. Όμως η φιλοδοξία και η ανάγκη του για εξουσία θα τον οδηγήσουν στην καταστροφή.
Εδώ έχουμε μια αφήγηση ιδωμένη από ποικίλες οπτικές γωνίες και με διαφορετική συναισθηματική φόρτιση η καθεμιά, με αφηγητές διαφορετικής ηλικίας οι οποίοι δημιουργούν έναν παράξενο κόσμο κατόπτρων και αντανακλάσεων.
Ο τίτλος του έργου ανακαλεί στη μνήμη την βιβλική ιστορία του Αβεσσαλώμ, του γιου που επαναστάτησε εναντίον του βασιλιά πατέρα του Δαβίδ και σκοτώθηκε από τον αδερφό του, με τον ίδιο τρόπο που ο Τόμας Σάτπεν (ο ήρωας του έργου) δημιουργεί περιουσία και οικογένεια, οι οποίες θα εξαφανιστούν εξαιτίας των οικογενειακών παθών και παθημάτων. Για το βιβλίο έχει γραφτεί ότι είναι μαζί με τον «Χάκλμπερι Φιν» και το «Μόμπυ Ντικ» οι απάτητες κορυφές της Αμερικανικής λογοτεχνίας!
Αλλά οι μυθοπλαστικές καινοτομίες του συγγραφέα αρχικά λειτούργησαν εις βάρος του - όπως γίνεται συνήθως: Ήδη, το μυθιστόρημα που τον έκανε γνωστό σε ολόκληρο τον κόσμο, «Η Βουή και το Πάθος» (1929), θεωρήθηκε από τους κριτικούς ηθελημένα δυσνόητο, τη σημασία του οποίου «μόνον ο Θεός και ο δημιουργός του μπορούν να καταλάβουν».
Άγνωστος ή ακόμη και αμελητέος στη χώρα του, εκτιμήθηκε κυρίως στην Ευρώπη όπου απέκτησε -σχετικά σύντομα- ευρύτατη αποδοχή, για να έρθει το βραβείο Νόμπελ το 1949 και να συμβάλει καίρια στη διάδοση του έργου του. Και, βέβαια, «Η Βουή και το Πάθος» αποτελεί ένα εξαιρετικό επίτευγμα απαράμιλλης δεξιοτεχνίας που δίνει στον αναγνώστη τη δυνατότητα να δει, να ακούσει, να αισθανθεί, να περάσει -εν τέλει- μέσα από ένα μονοπάτι γεμάτο συναισθήματα και εμπειρίες, ακόμα και αν πρόκειται για πράγματα απλά, καθημερινά και ασήμαντα.
Ο σκελετός του έργου είναι η παρακμή μιας οικογένειας, μια ιστορία χαμένης αθωότητας αλλά και αποτυχημένης αγάπης, σαν μια έλλειψη αυτοσεβασμού και αμοιβαιότητας. Έπειτα από αυτό το σχεδόν αξεπέραστο έργο, το πιθανότερο θα ήταν ο Φώκνερ να βρισκόταν σε συγγραφικό αδιέξοδο.
Και, όμως, με το «Καθώς ψυχορραγώ» (1930), αυτό το τόσο ιδιόρρυθμο και απαιτητικό εγχείρημα, η κατάληξη ήταν ακόμα πιο εντυπωσιακή: Το μυθιστόρημα καταγράφει το οδοιπορικό μιας αγροτικής οικογένειας του Αμερικανικού Νότου, που παλεύει με τα στοιχεία της φύσης και του ασυνείδητου, για να φθάσει στον οικογενειακό τάφο και να θάψει την πεθαμένη μητέρα.
Στο δρόμο ξεσπάει καταιγίδα, βρέχει καταρρακτωδώς και η μεταφορά του φέρετρου κάθε άλλο παρά είναι εύκολη μέσα στην ερημιά, τα πλημμυρισμένα ποτάμια, τις γκρεμισμένες γέφυρες και τους λασπωμένους δρόμους. Δυο φορές κινδυνεύουν να χάσουν το φέρετρο, τη μια σε ένα ορμητικό ποτάμι και την άλλη σε έναν αχυρώνα που έχει πάρει φωτιά! Συμβαίνουν και άλλα σε αυτήν την περιδιάβαση στον Νότο, όπου η απληστία και η αθωότητα, η εισβολή του πολιτισμού στην επαρχία και η απομάκρυνση από τις καταβολές, εμπλέκονται και συνενώνονται σε αυτό το απρόβλεπτο σκοτεινό και γκροτέσκο ταξίδι, που είναι επικό, τραγικό και γελοίο.
Πράγματι, το έργο αυτό είναι μια μαύρη κωμωδία με μεταφυσικά χαρακτηριστικά, αλλά και ένα κοινωνικό δράμα. Αυτόν τον σχεδόν απίθανο συνδυασμό μόνο ένας συγγραφέας όπως ο Φώκνερ θα μπορούσε να τον πετύχει. Την ίδια στιγμή καταφέρνει μία αλχημική συναίρεση της ρεαλιστικής αφήγησης και του εσωτερικού μονολόγου. Και όλα αυτά, μέσω του γλωσσικού ιδιώματος του αμερικανικού Νότου, με εσωτερικές παραπομπές στον Όμηρο, τον Σαίξπηρ και τη Βίβλο.
Εκείνη την ιδιαίτερα δημιουργική περίοδο, ο Φώκνερ έγραφε το ένα αριστούργημα μετά το άλλο! Όταν το 1932 ολοκληρώνει το «Φως τον Αύγουστο», μας παραδίδει ακόμη ένα ακόμα σπουδαίο μυθιστόρημα, απολύτως ιδιοσυγκρασιακό, με έντονα ψυχαναλυτικό υπόβαθρο και μια υπέροχη ποιητική πρόζα. Στα πρώτα στάδια επεξεργασίας του είχε τον τίτλο «Σκοτεινό Σπίτι», όπως ακριβώς και το μεταγενέστερο μεγαλειώδες «Αβεσσαλώμ, Αβεσσαλώμ!».
Μέσα από την αφήγηση τριών (εκ πρώτης όψεως) ασύνδετων ιστοριών, το «Φως τον Αύγουστο» παρακολουθεί τις ζωές του ορφανού Τζο Κρίσμας, της ανύπαντρης εγκύου Λένα Γρόουβ και του ιερέα Γκέιλ Χαίτάουερ. Όλα αυτά, πάντοτε στον αμερικανικό νότο, με σημείο συνάντησης την πόλη Τζέφερσον, σε ένα βιβλίο που έχει θεωρηθεί και road novel. Άλλωστε, οι δύο από τους τρεις βασικούς του χαρακτήρες βρίσκονται συνεχώς στο δρόμο σε ένα ταξίδι αναζήτησης, διαφυγής και μοιραίας εκπλήρωσης. Κατά τα άλλα, το βιβλίο είναι ένα κομψοτέχνημα που ανοίγει και κλείνει με τον ίδιο τρόπο: Με μια απολύτως κυκλική αφήγηση.
Και εδώ συναντάμε τις βιβλικές αντιστοιχίες της αμαρτίας και της πτώσης, που είναι ιδιαίτερα προσφιλείς στον Φώκνερ, την ανησυχία για την κοινωνική συνύπαρξη μαύρων και λευκών, αλλά και σε ένα δεύτερο επίπεδο την ιστορική προσέγγιση του Αμερικανού νομπελίστα με φόντο ένα βιομηχανοποιημένο αλλά ηθικά ηττημένο έθνος - λίγο μετά το Μεγάλο Κραχ του 1929. Πρόκειται για άλλο ένα περίτεχνο έργο ενός ιδιοφυούς αφηγητή, με πλοκή συχνά καταιγιστική, το οποίο εν τέλει φωτίζει -απαράμιλλα- το δισυπόστατο της ανθρώπινης ψυχής: το υπέροχο εξυψωτικό μεγαλείο και την αποκρουστική, αβυσσαλέα φρίκη της...
ΒΙΒΛΙΑ ΣΤΗ ΒΙΤΡΙΝΑ
Και οι επτά ήταν υπέροχοι
Μετάφραση: Αγγελική Βασιλάκου
Εκδόσεις: Κλειδάριθμος
Σελίδες: 302
Όταν η Ευφρασία Βέλα ξεκινά να εργάζεται ως φροντίστρια ηλικιωμένων σε ένα ευπόληπτο γηροκομείο στη Λίμα του Περού, δεν υποψιάζεται ότι η δουλειά της θα την οδηγήσει σε ένα υπαρξιακό σταυροδρόμι. Η στενή σχέση που αποκτά με τη δόνια Κάρμεν, τον δόκτορα Χάρισον και τους Επτά Υπέροχους, που μονοπωλούν τις σκέψεις και τη στοργή της, την αναγκάζει να ξανασκεφτεί τον ρόλο της ως μητέρας και αδελφής αλλά και τις δυσκολίες της τρίτης ηλικίας. Οι Επτά Υπέροχοι επιλέγουν όχι μόνο πώς θα ζήσουν και πώς θα απολαύσουν την κάθε στιγμή, αλλά και πώς θα βάλουν τους τίτλους τέλους σε μια γενναία, δημιουργική και ζηλευτή ζωή. Ένα βιβλίο για όσα μας κάνουν να γελάμε, να ονειρευόμαστε, να αγαπάμε, να υποφέρουμε και να σκεφτόμαστε, υπό τους ήχους της τζαζ και της ποπ μουσικής και με στίχους του Σεφέρη. Ένα έργο που μιλά για ένα από τα σπουδαιότερα διδάγματα της ζωής καθώς μεγαλώνουμε: να ακολουθούμε τον δρόμο της καρδιάς μας. Ο Gustavo Rodriguez αποτυπώνει με μαεστρία τη ζωή ως μια πορεία προς τον θάνατο, με χιούμορ και αξιοπρέπεια. Ένα έργο που κάνει τη φωνή του Περού να ξαναβρεί τη θέση της στην παγκόσμια λογοτεχνία. Εδώ το τραγικό και το κωμικό πλέκονται αρμονικά, σε μια ανασκόπηση του χρόνου που περνά, των γηρατειών και των αντιφάσεών τους.
Το πάρκος της μνήμης
Εκδόσεις: Αρμός
Σελίδες: 160
Στα 29 κείμενα της συλλογής ο αφηγητής, γυναίκα ή άντρας, οδηγούν τους αναγνώστες σε περιβάλλοντα, συνθήκες και εμπειρίες οικείες αλλά και δυστοπικές. Σε κάθε αναγνωστική διαδρομή -ρεαλιστική, μυθοπλαστική και κάποιες με στοιχεία μαγικού ρεαλισμού- η συνάντηση με τον εαυτό μας, είτε στην παιδική μας ηλικία είτε στην ωριμότητα, είναι αναπόφευκτη. Ιστορίες έρωτα, απώλειας, ατολμίας, θάρρους, ιστορίες όπου το φως και το σκοτάδι εναλλάσσονται στο πάρκο της μνήμης, χωρίς ποτέ να επικρατεί κανένα από τα δυο.
Η ακρόαση
Μετάφραση: Αμαλία Τζιώτη
Εκδόσεις: Ίκαρος
Σελίδες: 232
Η στοχαστική, έξοχα δομημένη ιστορία μιας γυναίκας που μετά από μια ξαφνική τραγωδία βρίσκεται στο στόχαστρο μιας ολόκληρης κοινωνίας και τα απροσδόκητα μονοπάτια που πρέπει να ακολουθήσει αναζητώντας λύτρωση. Η Ιμ Χε-σού είναι μια επιτυχημένη θεραπεύτρια που εμφανίζεται τακτικά σε μια δημοφιλή τηλεοπτική εκπομπή. Όταν κάνει ένα αρνητικό σχόλιο για ένα δημόσιο πρόσωπο που αργότερα αυτοκτονεί, απολύεται από τη δουλειά της, χάνει τους φίλους της ενώ ο γάμος της αρχίζει να καταρρέει. Μια μέρα συναντά απρόσμενα τη Σε-Ι, ένα εννιάχρονο κορίτσι που προσπαθεί να ταΐσει μια αδέσποτη γάτα. Οι γάτες του δρόμου που φαίνεται να βρίσκονται παντού απολαμβάνουν τη φροντίδα μιας ακόμα γυναίκας και την οργή όλων των υπόλοιπων κατοίκων. Όπως η Ιμ Χε-Σου και η Σε-Ι, έτσι και εκείνες υπομένουν διάφορες επιθέσεις και οι πληγές τους επουλώνονται αργά. Η Ιμ Χε-σού, που δεν είχε ποτέ φιλοζωικές ευαισθησίες, μήτε αδυναμία στα παιδιά, βρίσκεται πια συνδεδεμένη με κάτι πιο μεγάλο και βαθύ από εκείνη. Αναμφίβολα, ένα γοητευτικό μυθιστόρημα για το εύθραυστο της δημόσιας εικόνας και το πολύτιμο της ανθρώπινης αλληλεγγύης.
Ντίκενς & Prince
Μετάφραση: Χίλντα Παπαδημητρίου
Εκδόσεις: Πατάκη
Σελίδες: 224
Στο «Ντίκενς & Prince» ο Nick Hornby, με την ιδιαίτερη, λοξή ματιά του, προτείνει ένα, φαινομενικά, απίθανο ζευγάρι. Τι κοινό έχουν ο εμβληματικός βικτωριανός συγγραφέας Τσαρλς Ντίκενς (1812-1870) με το πρόωρα χαμένο είδωλο της διεθνούς μουσικής σκηνής, τον γεννημένο στη Μιννεσότα, Prince (1958-2016); Όταν, το 2020, τριάντα τρία χρόνια μετά την πρώτη του κυκλοφορία, ξανακυκλοφορεί σε ειδική συλλεκτική κασετίνα το θρυλικό άλμπουμ του Prince «Sign o' the Times», περιλαμβάνονται επιπλέον 63 ανέκδοτα τραγούδια, αποκαλύπτοντας έναν απίστευτα παραγωγικό καλλιτέχνη. Νιώθοντας δέος, ο Nick Hornby αναρωτιέται αν υπάρχει κάποια αντίστοιχη περίπτωση σημαντικού δημιουργού που δούλεψε με αμείωτη ένταση και άφησε ένα τόσο πλούσιο έργο σε σύντομο χρονικό διάστημα. Την απάντηση τη βρίσκει στο πρόσωπο του Ντίκενς, ο οποίος πέθανε περισσότερα από εκατό χρόνια πριν ο Prince ξεκινήσει τη μουσική του καριέρα.
