Υπάρχει μία ιδιότυπη παράδοση μυθιστορημάτων των οποίων η πλοκή διαδραματίζεται μέσα σε μία μόνο ημέρα: είναι μακρά και ενδιαφέρουσα, και -στην ουσία- έχει συμβάλει στη δημιουργία ενός ιδιαίτερου λογοτεχνικού υποείδους. Και αυτό, μπορεί να ειπωθεί χωρίς την παραμικρή διάθεση υπερβολής, αφού οι συγγραφείς χρησιμοποιούν αυτή τη χρονική συμπύκνωση για να εξερευνήσουν εις βάθος χαρακτήρες, γεγονότα και υπαρξιακά θέματα μέσα στα στενά, ασφυκτικά για την εξέλιξη της πλοκής, πλαίσια της μιας ημέρας.
Ένα τέτοιο χαρακτηριστικό παράδειγμα, είναι ο «Οδυσσέας» του Τζέημς Τζόυς που αποτελεί τον απολογισμό μιας μοναδικής μέρας, της 16ης Ιουνίου 1904. Ο χώρος είναι συγκεκριμένος, το Δουβλίνο. Ένας πολίτης αυτής της πόλης, ο Λεοπόλδος Μπλουμ, ξυπνάει το πρωί και φεύγει για την δουλειά του. Οι κοινωνικές, οι επαγγελματικές και οι συναισθηματικές υποχρεώσεις του, καθυστερούν την επιστροφή του μέχρι τις πρώτες ώρες της επόμενης ημέρας. Τα επεισόδια που περιγράφει ο Ιρλανδός συγγραφέας, κυρίως όμως ο ανεπανάληπτος τρόπος με τον οποίο τα συνθέτει, η διείσδυση στις ιδιαιτερότητες του καθενός από τα πρόσωπα που παρελαύνουν στις σελίδες του ώσπου να καταλήξει στο απίστευτο τελευταίο κεφάλαιο, τον λεγόμενο «μονόλογο της Μόλλυ», συναποτελούν ένα έργο-μνημείο του μοντερνισμού, που εκδόθηκε το 1922 και άλλαξε για πάντα την άποψη που έχουμε για το ίδιο το μυθιστόρημα.
Όπως ο «Οδυσσέας» του Τζόυς, έτσι και το περίφημο «Άδραξε τη μέρα» του Σολ Μπέλοου, που εκδόθηκε το 1956, εκτυλίσσεται –με τη σειρά του- σε μία μέρα, με τον σαραντάχρονο πρωταγωνιστή, Τόμυ Ουίλχελμ, να βρίσκεται στην κόψη του ξυραφιού - χωρισμένος από τη γυναίκα και τα παιδιά του, σε τεταμένες σχέσεις με τον επιτυχημένο πατέρα του, άνεργος και σε κακή οικονομική και ψυχολογική κατάσταση. Στη διάρκεια μιας μέρας, και ενώ ο Ουίλχελμ αναθεωρεί τα λάθη του παρελθόντος βουλιάζοντας όλο και περισσότερο στην απελπισία, μία εντελώς τυχαία συνάντηση του χαρίζει μια στιγμή στην οποία θα λάμψει όλη η αλήθεια - μέσα από μια πυκνή αφήγηση, με έντονη υπαρξιακή διάσταση.
Η κυρία Νταλογουέι
Μετάφραση: Κωνσταντίνα Τριανταφυλλοπούλου
Εκδόσεις: Μεταίχμιο
Σελίδες: 296
Απ’ την άλλη, το «Σάββατο» του Ίαν Μακ Γιούαν –που εκδόθηκε το 2005- εξελίσσεται σε μία σαββατιάτικη μέρα. Εδώ, ο αστός, προνομιούχος, βαθιά δεμένος με τη γυναίκα και τα παιδιά του νευροχειρουργός, Χένρυ Περόουν, σχεδιάζει να παίξει σκουός, να επισκεφθεί την ηλικιωμένη μητέρα του και να μαγειρέψει. Όμως, το πρόγραμμά του το ανατρέπει ένα φαινομενικά ασήμαντο ατύχημα: ένα τυχαίο γεγονός που θα λειτουργήσει -ωστόσο- σαν καταλύτης για μια σειρά από απρόβλεπτα συμβάντα, φέρνοντας τον ήρωα αντιμέτωπο με έναν εντελώς ξένο κόσμο, κλονίζοντας δραματικά κάθε βεβαιότητα, εγείροντας θεμελιώδη ζητήματα ηθικής ευθύνης και αλλάζοντας τη ζωή του παντοτινά, από τη μια στιγμή στην άλλη.
Ένα ακόμα αριστούργημα που ανήκει σε αυτήν την παράδοση όπου η δράση διαρκεί μία μόνο ημέρα, και το οποίο θεωρείται ίσως το καλύτερο αγγλικό μυθιστόρημα του 20ού αιώνα,, αυτό δεν είναι άλλο από το «Κάτω από το ηφαίστειο» του Μάλκολμ Λόουρι. Το έργο (που δημοσιεύτηκε το 1947) εκτυλίσσεται την Ημέρα των Νεκρών στο Μεξικό του 1938 και ακολουθεί την πορεία του Τζέφρι Φέρμιν, πρώην πρόξενου της Βρετανίας και ακραία αλκοολικού, κατά τη διάρκεια μιας τραγικής ημέρας.
Ο κεντρικός χαρακτήρας είναι ένας βαθιά τραυματισμένος άνθρωπος που έχει παραδοθεί στον αλκοολισμό, με τον Λόουρι να αποτυπώνει τη διάβρωση της προσωπικότητας και των σχέσεων μέσα από την κατάχρηση αλκοόλ, αποτυπώνοντας πυρετικά την δική του εμπειρία, την υπαρξιακή αγωνία, τη μοναξιά και την αποξένωση. Τοποθετημένο στο Μεξικό του 1938, λίγο πριν την έναρξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, το έργο εμπεριέχει αναφορές σε παγκόσμια πολιτικά γεγονότα και εξετάζει την αποτυχία της κοινωνικής και ηθικής ευθύνης. Και ο Φέρμιν, από την πλευρά του, βρίσκεται παγιδευμένος στις επιλογές του, μη μπορώντας να ξεφύγει από τις ενοχές του για τις αποτυχημένες του σχέσεις και τις ηθικές του εκπτώσεις. Ο εσωτερικός μονόλογος και οι ψυχολογικές εναλλαγές και μεταπτώσεις του Φέρμιν, διαμορφώνουν την ίδια τη δομή του βιβλίου κάνοντάς το μια απαιτητική αλλά σπάνια εμπειρία ανάγνωσης: μετά από αυτήν, τίποτα δεν θα είναι πια το ίδιο!
Όσο για το κομψοτέχνημα «Η Κυρία Νταλογουέι» της Βιρτζίνια Γουλφ, διαδραματίζεται και αυτό σε μία μέρα μέσα από την οποία εξετάζεται η τραυματική εμπειρία και οι πληγές που αφήνει ο πόλεμος στην ανθρώπινη ψυχή. Χώρος δράσης είναι το Λονδίνο το καλοκαίρι του 1923, πέντε χρόνια μετά τη λήξη του Α΄ Παγκόσμιου Πολέμου. Η 52άχρονη κυρία Νταλογουέι, προετοιμάζει μια από τις συνηθισμένες κοσμικές δεξιώσεις της, όταν φτάνει ξαφνικά από την Ινδία ο πρώτος της έρωτας. Πρόκειται για το μυθιστόρημα που καινοτόμησε και προχώρησε από τον επιφανειακό ρεαλισμό, που στηριζόταν στις εξωτερικές λεπτομέρειες, σε μια βαθύτερη έρευνα του συνειδητού κόσμου.
Η Αγγλίδα συγγραφέας συνέλαβε και έγραψε την «Κυρία Νταλογουέι», από το 1922 ως το 1924, έχοντας πρώτα διαβάσει τον «Οδυσσέα» του Τζόυς. Όπως ο «Οδυσσέας», έτσι και το μυθιστόρημα της Γουλφ διαδραματίζεται σε µία μέρα, ισοδυναμεί όμως µε καταβύθιση στην καρδιά χιλιάδων γεγονότων. Η κυρία Νταλογουέι κυριολεκτικά κατακλύζεται από συνειδήσεις, αναμνήσεις, φαντάσματα, ονόματα, ανθρώπους όλων των τάξεων, ζωντανούς και νεκρούς, στρατιώτες, γιατρούς, εντυπώσεις λογικές και παράλογες, μέσα στου κόσμου τη βουή, στα μαγαζιά, στους δρόμους, στα πάρκα του Λονδίνου – ανάμεσα σε φορέματα, γάντια και καπέλα, αδιάβροχα και ομπρέλες, αυτοκίνητα και αεροπλάνα.
Ένα αριστουργηματικό μυθιστόρημα, αλλά και μια ιδιοφυής λογοτεχνική σκιαγράφηση της ανθρώπινης συνείδησης όπου το παρελθόν καθορίζει ποικιλοτρόπως και συχνά απρόσμενα το παρόν, με τις σχέσεις των ηρώων να αποκαλύπτονται αποσπασματικά, σχεδόν παραισθητικά. Και όλα αυτά, μέσα από μία ασυνήθιστα έντονη συναισθηματική φόρτιση που διαπερνάει σαν δόνηση –από άκρη σε άκρη- την εξέλιξη της ιστορίας, η οποία αδυνατεί να εκτονωθεί ή να εκτονώσει...
ΒΙΒΛΙΑ ΣΤΗ ΒΙΤΡΙΝΑ
protasi
Patrick Modiano
Η χορεύτρια
Μετάφραση: Αχιλλέας Κυριακίδης
Εκδόσεις: Πόλις
Σελίδες: 120
Το λογοτεχνικό έργο του Patrick Modiano, βραβευμένου με Νόμπελ Λογοτεχνίας το 2014, έχει ξεχωριστή σημασία στη σύγχρονη ευρωπαϊκή γραφή. Με κεντρικό άξονα τη μνήμη, την ταυτότητα και το τραύμα της Ιστορίας, τα έργα του αναδεικνύουν πώς το παρελθόν συνεχίζει να καθορίζει το παρόν. Συχνά επιστρέφει στην περίοδο της γερμανικής Κατοχής στη Γαλλία, φωτίζοντας την αβεβαιότητα, τη σιωπή και τις χαμένες ιστορίες των ανθρώπων που έζησαν στο περιθώριο. Μέσα από μια λιτή αλλά ποιητική γλώσσα, ο Modiano καταγράφει την αναζήτηση της αλήθειας και την προσπάθεια του ανθρώπου να ανασυνθέσει θραύσματα μνήμης. Το έργο του προσφέρει όχι μόνο ιστορική και ηθική αξία, αλλά και υπαρξιακό βάθος, καθώς μας υπενθυμίζει ότι η ταυτότητα είναι πάντα εύθραυστη και υπό συνεχή διαμόρφωση. Σήμερα, τα βιβλία του παραμένουν επίκαιρα, προσκαλώντας τον αναγνώστη σε στοχασμό γύρω από τη μνήμη, την ευθύνη και την ανθρώπινη εμπειρία. Όσο για το συγκεκριμένο βιβλίο είναι αναμφίβολα από τα καλύτερά του: Μια νέα χορεύτρια, που μεγαλώνει μόνη το παιδί της στο Παρίσι τη δεκαετία του ’60, νιώθει να απειλείται από τους ανθρώπους που πίστευε ότι ανήκαν πια αμετάκλητα στο παρελθόν της. Από αυτούς τους ανθρώπους προσπάθησε να ξεφύγει για να αφιερωθεί στην τέχνη της. Το βιβλίο μάς εισάγει στον κόσμο του χορού στο Παρίσι, με τη σκληρή του πειθαρχία: περιγράφει τις περίπλοκες σχέσεις της χορεύτριας με τον γιο της και τον αφηγητή (είναι ή όχι εραστής της; Παίζει τον ρόλο του πατέρα του γιου της;), το σκοτεινό παρελθόν της και το έντονο παρόν της. Ο Patrick Modiano, με απατηλά ανάλαφρο ύφος, μας μιλά για την τέχνη, τον πόθο, την επιμονή της αγάπης, τον κίνδυνο, τη θρησκευτική συγκίνηση, τη νοσταλγία, τον χαμένο και ξανακερδισμένο χρόνο.
Άγγελος θανάτου
Μετάφραση: Γρηγόρης Κονδύλης
Εκδόσεις: Μεταίχμιο
Σελίδες: 560
Το Πάσχα του 1974, μια οικογένεια εξαφανίζεται λίγο έξω από τη Φιελμπάκα. Έχουν αφήσει στο σπίτι όλα τους τα πράγματα – όπως και την ενός έτους κόρη τους, την Έμπα. Χρόνια αργότερα, η Έμπα επιστρέφει στο νησί. Μαζί με τον άντρα της θρηνούν την απώλεια του παιδιού τους και θέλουν να κάνουν μια καινούργια αρχή. Δεν περνάει πολύς καιρός και η Έμπα πέφτει θύμα εμπρηστικής επίθεσης. Ο επιθεωρητής Πάτρικ αναλαμβάνει την έρευνα, με τη βοήθεια της συζύγου του Ερίκα. Όταν κάτω από τις σανίδες του πατώματος του παλιού σπιτιού βρίσκουν ξεραμένο αίμα, η ανεξιχνίαστη υπόθεση που αφορά την εξαφανισμένη οικογένεια ξαναζωντανεύει. Και σύντομα, ο Πάτρικ και η Έρικα επιδίδονται στο κυνήγι ενός δολοφόνου που δεν θα σταματήσει μπροστά σε τίποτα για να κρατήσει το παρελθόν κρυφό... Το μυθιστόρημα αναμειγνύει αποτελεσματικά το σασπένς, με έντονα ρεαλιστικές περιγραφές, δίνοντάς μας μια απολύτως χαρακτηριστική ιστορία μυστηρίου της Camilla Lackberg.
Λέξεις χωρίς μουσική
Μετλαφραση: Αφροδίτη Γεωργαλιού
Εκδόσεις: Ροπή
Σελίδες: 412
Ο Philip Glass διαμόρφωσε, σχεδόν μόνος του, τον ήχο που κυριάρχησε στην κλασική μουσική στο τέλη του 20ού αιώνα. Ωστόσο, στην αυτοβιογραφία του “Λέξεις χωρίς μουσική”, που έλαβε εξαιρετικές κριτικές, δημιουργεί μια εντελώς καινούργια και απρόσμενη φωνή. Είναι η φωνή ενός γεννημένου αφηγητή. που διατυπώνει τις αναμνήσεις του με τέτοια γλαφυρότητα ώστε επιτρέπει στους αναγνώστες να βιώσουν στιγμές εκρηκτικής δημιουργίας, στιγμές στις οποίες η ζωή συγχωνεύτηκε με την τέχνη με τρόπο ασύλληπτα μαγικό. Από τα παιδικά του χρόνια στη Βαλτιμόρη και τις σπουδές του στο Σικάγο και το Τζούλιαρντ, μέχρι το πρώτο ταξίδι του στο Παρίσι και τη γνωριμία του με την Ινδία, που σημάδεψε τη ζωή του, ο Γκλας συγκινεί με τις αναμνήσεις από τους πρώτους του μέντορες. Και όλα αυτά τα ανακαλεί, ανασυνθέτοντας παράλληλα τις εμπειρίες μέσα από τις οποίες διαμορφώθηκε η δημιουργική του συνείδηση. Είτε περιγράφει τον καιρό που βιοποριζόταν από υδραυλικές εργασίες στη Νέα Υόρκη της δεκαετίας του ’70 είτε το διάστημα που έγραψε το «Einstein on the beach», ο Glass αξιοποιεί ένα νέο μέσο μετουσιώνοντας -σε λέξεις αυτή τη φορά- την έξαψη που προκαλεί η καλλιτεχνική δημιουργία. Στην αυτοβιογραφία του επιβεβαιώνεται ότι, πράγματι, η μουσική έχει τη δύναμη να αλλάξει τον κόσμο – όπως εξάλλου και οι λέξεις…
Η θεία κωμωδία
Έμμετρη μετάφραση: Νίκος Καζαντζάκης
Εκδόσεις: Διόπτρα
Σελίδες: 832
Η «Θεία Κωμωδία» του Δάντη παραμένει έως σήμερα ένα από τα σημαντικότερα έργα της παγκόσμιας λογοτεχνίας, με διαχρονική αξία και επιρροή. Παρότι γράφτηκε στον Μεσαίωνα, αγγίζει θέματα που παραμένουν ζωντανά: το ταξίδι της ψυχής, η σύγκρουση του καλού και του κακού, η αναζήτηση νοήματος και λύτρωσης. Η πορεία του Δάντη από την Κόλαση στον Παράδεισο συμβολίζει την ανθρώπινη δυνατότητα για αυτογνωσία, υπέρβαση και πνευματική ανύψωση. Παράλληλα, το έργο αποτελεί καθρέφτη της κοινωνίας της εποχής του, φωτίζοντας ζητήματα πολιτικής, εξουσίας και ηθικής που συναντούμε ακόμη και σήμερα. Η χρήση της ιταλικής γλώσσας αντί της λατινικής καθιέρωσε τη λογοτεχνία σε λαϊκή γλώσσα και επηρέασε βαθιά την ευρωπαϊκή παράδοση. Στη σύγχρονη εποχή, η Θεία Κωμωδία μάς προκαλεί να αναστοχαστούμε για τις προσωπικές μας επιλογές, τις αξίες μας και το συλλογικό μας μέλλον, παραμένοντας πάντα επίκαιρη. Η «Θεία Κωμωδία» του Νίκου Καζαντζάκη είναι ένα έργο βαθιά φιλοσοφικό, που ξεπερνά τα όρια της θρησκείας και της μεταφυσικής, για να γίνει ένας ύμνος στην ανθρώπινη αναζήτηση και στην αέναη πάλη για γνώση και ελευθερία. Με τολμηρό ύφος, έντονο λυρισμό και φιλοσοφική ενδοσκόπηση, ο Καζαντζάκης δεν ακολουθεί απλώς τον δρόμο του Δάντη, αλλά δημιουργεί και ένα δικό του μονοπάτι, προσφέροντας μια νέα εκδοχή της μετά θάνατον περιπλάνησης, αλλά και μια ολοζώντανη, τολμηρή απόδοση αυτού του κορυφαίου έργου, στην ελληνική γλώσσα.
