Η τρομακτική ιστορία της φασιστικής ιδεολογίας είναι μακρά, δαιδαλώδης και όχι απολύτως ανιχνεύσιμη, ως προς τις καταβολές της. Οι φασίστες εμπνεύστηκαν -για παράδειγμα- ποικιλοτρόπως από την αρχαιότητα, ιδίως από τους Σπαρτιάτες: θαύμαζαν την προσήλωσή τους στη φυλετική καθαρότητα και την έμφαση που έδιναν στην κυριαρχία μιας ελίτ μειοψηφίας.
Ο φασισμός έχει, επίσης, συνδεθεί με κάποια από τα ιδανικά του Πλάτωνα, αν και υπάρχουν βασικές διαφορές. Επιπλέον, ο φασισμός αυτοχαρακτηρίστηκε ως ιδεολογικός διάδοχος της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, ενώ ακόμα και η άποψη του Χέγκελ για την απόλυτη εξουσία του κράτους έμελλε να επηρεάσει σημαντικά τη φασιστική σκέψη.
Πάντως, μέσα σε όλα αυτά, είναι απολύτως αναμενόμενο ότι η Γαλλική Επανάσταση, με όσα πρέσβευε, θα αποτελούσε κόκκινο πανί για τους ιδεολόγους του φασισμού: οι Ναζί αντιμάχονταν πολλές από τις ιδέες της, ιδίως τη δημοκρατία και τη φυλετική ισότητα. Απ’ την άλλη πλευρά, ο φασισμός βασίστηκε σε μεγάλο βαθμό στο ιδεώδες του εθνικισμού: η προκατάληψη ενός «υψηλού και ευγενούς» άριου πολιτισμού σε αντίθεση με έναν «παρασιτικό» πολιτισμό, βρισκόταν στον πυρήνα των φυλετικών πεποιθήσεων των Ναζί.
Ο πρώτος φασίστας ηγέτης της Ευρώπης, ο Μπενίτο Μουσολίνι -μερικά χρόνια πριν καταλάβει την εξουσία, το 1922- εμπνεύστηκε το όνομα του κόμματός του από τη λατινική λέξη fascis: αναφερόταν σε μια δέσμη από ράβδους φτελιάς (ή σημύδας) που κρατούσαν οι ακόλουθοι του αυτοκράτορα, στην αρχαία Ρώμη, ως σύμβολο ολοκληρωτικής εξουσίας.
Σε γενικές γραμμές, ωστόσο, τα φασιστικά κόμματα και κινήματα παρόλο που διέφεραν φαινομενικά μεταξύ τους, είχαν πολλά κοινά χαρακτηριστικά: ο ακραίος (μιλιταριστικός) εθνικισμός, η περιφρόνηση της δημοκρατίας, η πίστη στη φυσική κοινωνική ιεραρχία και την κυριαρχία των ελίτ, καθώς και η επιθυμία για διαμόρφωση μιας κοινωνίας στην οποία τα ατομικά συμφέροντα θα υποτάσσονταν στο γενικό καλό του έθνους.
Η τριλογία του φασισμού
Μετάφραση: Δήμητρα Δότση
Εκδόσεις: Διόπτρα
Σελίδες: 523
Όπως είναι φυσικό, έχουν γραφτεί πολλά βιβλία που επιχειρούν να ερμηνεύσουν το φαινόμενο του φασισμού που αιματοκύλισε τον κόσμο – όπως είναι η υπέροχη (από κάθε άποψη) «Ανατομία του φασισμού» του Ρόμπερτ Πάξτον. Αλλά ένα από τα οξυδερκέστερα κείμενα για την άνοδο του φασισμού στην Ιταλία και τη Γερμανία κατά το Μεσοπόλεμο, την εμπέδωσή του στην εξουσία και την άσκησή της από το ναζιστικό (στη Γερμανία) και το φασιστικό (στην Ιταλία) κόμμα, μέχρι το 1939, είναι το «Φασισμός και Δικτατορία» του Νίκου Πουλαντζά.
Μέσα από αυτό, γίνεται μία εξαιρετική προσπάθεια να δοθεί απάντηση στο ερώτημα της τεράστιας κοινωνικής -αστικής και λαϊκής- βάσης του φασισμού, η οποία συχνά προκαλεί αμηχανία. Ο Πουλαντζάς ανέλυσε τη διαδικασία και το αποτέλεσμα του εκφασισμού των δύο χωρών, εστιάζοντας στις αιτίες της συμπαράταξης του φασισμού με την κοινωνία. Είναι βέβαιο ότι χωρίς αυτή την ομοιογενοποίηση, ούτε η Γερμανία, ούτε η Ιταλία θα μπορούσαν να διαθέτουν τη δύναμη που είχαν συγκεντρώσει στις παραμονές του πολέμου. Και ούτε θα μπορούσαν να τον διεξαγάγουν, με τον τρόπο που τον διεξήγαγαν – με τις γνωστές, φυσικά, ολέθριες συνέπειες.
Σε αυτήν τη ζοφερή περίοδο της σύγχρονης ιστορίας, έχουν εστιάσει και αρκετοί λογοτέχνες, όπως για παράδειγμα ο Χανς Φάλαντα με το σπαρακτικό «Ξένος στη χώρα μου» όπου γράφει για την εμπειρία του εθνικοσοσιαλισμού στη Γερμανία, αλλά και ο ανανεωτής του ιστορικού αστυνομικού μυθιστορήματος Φίλιπ Κερ ο οποίος με την δική του «Τριλογία του Βερολίνου» κατάφερε να κάνει το φαινομενικά απλό να αποδεικνύεται περίπλοκο - με την μεγάλη Ιστορία, να επηρεάζει σαρωτικά τα γεγονότα όλων των μικρών ιστοριών που μας αφηγείται.
Σε αυτό το μήκος κύματος, κινείται και ο μετρ του ιταλικού αστυνομικού μυθιστορήματος Κάρλο Λουκαρέλι, με την «Τριλογία του φασισμού».
Τα τρία μυθιστορήματα που την συναποτελούν («Εν λευκώ», «Ένα μουντό καλοκαίρι» «Το μπουρδέλο της οδού Όκε») έχουν ως χρόνο δράσης την περίοδο μεταξύ της κατάρρευσης της φασιστικής κυβέρνησης της Ιταλίας το 1943 και της εγκαθίδρυσης του κράτους-μαριονέτα από τη ναζιστική Γερμανία. Και όλα αυτά, φυσικά, σε ένα περιβάλλον πολιτικής αστάθειας, διαφθοράς και βίας – σε αυτές τις τρεις σκοτεινές αστυνομικές υποθέσεις, με ήρωα τον ιδιόρρυθμο επιθεωρητή Ντε Λούκα.
Το «Εν λευκώ» διαδραματίζεται στον Απρίλιο του 1945, στη βόρεια Ιταλία. Ο Μουσολίνι και οι υποστηρικτές του έχουν αποσυρθεί στο Σαλό. Το φασιστικό καθεστώς κλυδωνίζεται επικίνδυνα. Ο επιθεωρητής Ντε Λούκα ερευνά την υπόθεση της δολοφονίας του νεαρού, γοητευτικού Βιτόριο Ρέιναρντ, που διατηρούσε στενές σχέσεις με την υψηλή κοινωνία.
Στο «Ένα μουντό καλοκαίρι», τον Μάιο του 1945, κυριαρχεί η αναρχία μετά την απελευθέρωση. Περιοχές ολόκληρες της βόρειας και της κεντρικής Ιταλίας βρίσκονται υπό τον έλεγχο πάνοπλων ανταρτών. Ένας παλιός γνώριμος του επικηρυγμένου επιθεωρητή Ντε Λούκα, μέλος της αντιστασιακής αστυνομίας, τον βρίσκει καθώς προσπαθεί να διαφύγει προς τη Ρώμη και τον υποχρεώνει να συνεργαστεί στη διαλεύκανση μιας άγριας ομαδικής δολοφονίας.
Και, τρία χρόνια μετά, το «Μπουρδέλο της οδού Όκε» έχει ως χώρο δράσης την Μπολόνια, τον Απρίλιο του 1948. Η Ιταλία ετοιμάζεται για τις δεύτερες -και καθοριστικές για τις πολιτικές εξελίξεις- βουλευτικές εκλογές. Τόσο οι δεξιοί, όσο και οι κομμουνιστές, επιδίδονται σε έναν σκληρό αγώνα αλληλοεξόντωσης. Σε αυτή την τεταμένη ατμόσφαιρα, στην Μπολόνια, ο επιθεωρητής Ντε Λούκα αναλαμβάνει την υπόθεση μιας δολοφονίας σε ένα μπουρδέλο της οδού Όκε. Το θύμα είναι ένας νεαρός κομμουνιστής που βρέθηκε κρεμασμένος. Αλλά, κάποιοι θέλουν να κλείσουν την υπόθεση ως αυτοκτονία.
Και στα τρία έργα, τα ούτως ή άλλως δισεπίλυτα αστυνομικά αινίγματα, επιτείνονται από την γενικευμένη αστάθεια και από την δράση των φασιστικών και αντιφασιστικών ατόμων και ιδεολογιών. Αν και το ιστορικό πλαίσιο στο οποίο απλώνεται συνολικά η πλοκή θα μπορούσε να την... πνίξει, εντούτοις οι μικρές λεπτομέρειες της υπόθεσης παραμένουν ενδιαφέρουσες και καθοριστικές - χάρη στο συγγραφέα.
Πάνω απ’ όλα, όμως, ο Λουκαρέλι έχει ερευνήσει προσεκτικά την εποχή στην οποία εκτυλίσσονται οι ιστορίες του και πιστεύει εμφανώς στο ειδικό βάρος των ιστορικών γεγονότων και στην επίδραση που -εν τέλει- έχουν στις επιλογές των ανθρώπων. Και, ακολούθως, αποδεικνύεται ότι ο ίδιος είναι δεινός χειριστής των λεπτομερειών εκείνων που κάνουν τη διαφορά, στην εξέλιξη των υποθέσεων που προσπαθεί να διαλευκάνει ο Ντε Λούκα.
Κάπως έτσι, λοιπόν, η μικρή ιστορία συναντάει για μία ακόμη φορά τη μεγάλη Ιστορία, η οποία –όπως κατ’ εξοχήν συμβαίνει στο συγκεκριμένο τρίπτυχο έργο- δεν παύει ποτέ όχι μόνο να επαναλαμβάνεται, αλλά και με έναν ιδιαίτερα παράξενο τρόπο να μας εκπλήσσει...
ΒΙΒΛΙΑ ΣΤΗ ΒΙΤΡΙΝΑ
Στο κέντρο του κύκλου
Μετάφραση: ρηγόρης Κονδύλης
Εκδόσεις: Μεταίχμιο
Σελίδες: 520
Σε ένα χωράφι έξω από την Ουψάλα, εντοπίζεται νεκρός μέσα στη φλεγόμενη BMW του ο διευθυντής μιας βιομηχανίας χάλυβα. Το περιστατικό θεωρείται ατύχημα και έτσι δεν εξετάζεται περαιτέρω. Όταν όμως συμβαίνει άλλο ένα «ατύχημα», η επιθεωρήτρια Εύα Νίμαν αντιλαμβάνεται ότι τρέχει κάτι σοβαρό, κάτι που φαίνεται να σχετίζεται με τη συζήτηση για το περιβάλλον. Μια μέρα λαμβάνει μία επιστολή, γραμμένη σε παλιά γραφομηχανή, η οποία δεν περιγράφει απλώς τα δύο περιστατικά, αλλά προβλέπει και μια επερχόμενη, πολύ χειρότερη επίθεση. Η Νίμαν πρέπει να προλάβει. Για αυτό κινητοποιεί την ειδική ομάδα ΝΟΒΑ, μια ομάδα εκκεντρικών αστυνομικών που ασχολούνται με τις πιο ασυνήθιστες υποθέσεις. Πρέπει να ανακαλύψει ποιος κρύβεται πίσω απ’ όλα αυτά - ποιος βρίσκεται στο κέντρο του κύκλου.
Μια ιστορία με κοκαΐνη
Μετάφραση: Σοφία Κορνάρου
Εκδόσεις: Ροές
Σελίδες: 224
Σκληρός, ιταμός και αδίστακτος, ο νεαρός Μασλένικοφ ζει αυστηρά περιχαρακωμένος στον εαυτό του και το μόνο που τον νοιάζει είναι η ικανοποίηση των αισθήσεών του. Κυνηγός των σαρκικών απολαύσεων, περιφρονεί τη μητέρα του -την οποία απομυζά ασύστολα-, μολύνει με αφροδίσιο μια κοπέλα και μπλέκει, από παρόρμηση της στιγμής, στο ερωτικό του παιχνίδι μια παντρεμένη γυναίκα. Πολύ σύντομα, όμως, βρίσκεται ολομόναχος, αφού η γυναίκα ξαναγυρίζει στον άντρα της κι η μητέρα του διαλέγει την αυτοκτονία. Βυθίζεται, τότε, με αληθινή μανία αυτοκαταστροφής στο πέλαγος της κοκαΐνης. Αλλά τα οράματα του ναρκωτικού είναι άραγε το τέλος του ή η τελείωσή του; Ο Αγκέεφ έπραξε σωστά που εξαφανίστηκε, γιατί με το βιβλίο αυτό τα είπε όλα...
Το άλλο κορίτσι
Εκδόσεις: Μίνωας
Σελίδες: 472
H Χαρά είχε τα πάντα. Η Μία δεν είχε τίποτα. Δύο εντελώς διαφορετικές γυναίκες θα εμπιστευτούν το λάθος άτομο. Και θα βιώσουν τον ίδιο εφιάλτη. Το μοναδικό όπλο που μπορεί να τις σώσει βρίσκεται... στα χέρια τους. Με έναν και μόνο όρο. Να μην το στρέψουν στον εαυτό τους. Ένα σεξουαλικό έγκλημα ζητά απαντήσεις σε ένα άκρως ανατρεπτικό και ευφυέστατο παιχνίδι αντικατοπτρισμών. Σε μια τόσο σκοτεινή ιστορία, διάλεξε προσεκτικά την πλευρά που θα φωτίσεις…
Αρκτικός
Εκδόσεις: Πατάκη
Σελίδες: 248
Μια γυναίκα και ένας άντρας, αγαπημένο ζευγάρι, αν και φαινομενικά αταίριαστο, αποφασίζουν στα εβδομήντα τους ένα ταξίδι με πυρηνικό παγοθραυστικό στον Αρκτικό Κύκλο. Η γυναίκα, κεντρική ηρωίδα και αφηγήτρια της ιστορίας, μας παίρνει μαζί της στο πλοίο και μας ξεναγεί στον κόσμο της - στην έρημο, στην Αγία Πετρούπολη, μέσα στο μυαλό ενός γορίλλα. Μας συστήνει το ιδιότυπο «μουσείο του εαυτού» της, όσα την έχουν διαμορφώσει με τρόπο που η απόλυτη αξία της ζωής να είναι για εκείνη η εξερεύνηση. Μαθήματα γεωγραφίας και μαγικές λέξεις, κανιβαλισμός και μπάμπουσκες, ένας ζωολογικός κήπος δίχως κάγκελα στους κινούμενους πάγους, η ερμηνεία των ονείρων υπό την επίδραση του φωτός του μεσονυκτίου, τα πάντα επιβεβαιώνουν για την ηρωίδα ότι το να υπάρχεις είναι ένα θαύμα. Αλλά όταν το παγοθραυστικό φτάνει στην κορυφή του κόσμου, η γυναίκα κάνει ένα λάθος που μπορεί να της στοιχίσει ακριβά. Υπάρχει άραγε κάτι που μπορεί να τη σώσει;
