Το πένθος, ως βαθύ, ασύλληπτο και πολυεπίπεδο ανθρώπινο βίωμα, αποτελεί μία από τις πλέον διαχρονικές θεματικές της λογοτεχνίας. Και αυτό γιατί, η απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου δεν παρουσιάζεται απλώς ως ένα συγκινησιακό γεγονός, αλλά ως καταλυτική εμπειρία ικανή να αναδιαμορφώσει την ταυτότητα, τη μνήμη και τον τρόπο με τον οποίο ο άνθρωπος αντιλαμβάνεται τον κόσμο.
Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί ο «Άμλετ» του Σαίξπηρ, όπου ο θάνατος του πατέρα γίνεται ο πυρήνας μιας υπαρξιακής κρίσης. Αλλά, το πένθος του Άμλετ δεν είναι παθητικό: μετατρέπεται σε εσωτερικό πεδίο σύγκρουσης, αποκαλύπτοντας την εύθραυστη σχέση ανάμεσα στη μνήμη και το καθήκον, την αγάπη και την ανάγκη για εκδίκηση. Η απώλεια, λειτουργεί εδώ ως μηχανισμός που διαταράσσει τη φυσική και ηθική τάξη, επιτρέποντας στο έργο να εξετάσει την ανθρώπινη συνθήκη στο σύνολό της.
Στο «Ημερολόγιο πένθους», πάλι, που έγραψε ο Ρολάν Μπαρτ, το πένθος αποτυπώνεται με μια ωμή, σχεδόν εξομολογητική αμεσότητα. Μετά τον θάνατο της μητέρας του, το 1977, ο συγγραφέας υπό την τύπο ημερολογίου εξερευνά το κενό που άφησε η απώλειά της στην καθημερινότητα, αποδεικνύοντας ότι το πένθος είναι μια διαδικασία ρευστή, που διαποτίζει και διαπερνάει τις πιο απλές στιγμές της ζωής. Εδώ, η γραφή λειτουργεί ως μνημείο και –ταυτόχρονα- ως πράξη επιβίωσης και λύτρωσης.
Παρότι ο θάνατος δεν παρουσιάζεται άμεσα ως κεντρικό γεγονός, στον περίφημο «Γυάλινο κώδωνα» της Σύλβια Πλαθ η απουσία του πατέρα της λειτουργεί ως υπόγειος συναισθηματικός άξονας. Η ηρωίδα παλεύει με την κατάθλιψη και την αίσθηση εγκατάλειψης, δείχνοντας πώς η απώλεια σε παιδική ηλικία συνεχίζει να διαμορφώνει τον ψυχισμό στην ενήλικη ζωή.
Όσο για το «Εξαιρετικά δυνατά και απίστευτα κοντά» του Τζόναθαν Σάφραν Φόερ, εξερευνά τις συνέπειες του πένθους και την αναζήτηση της αλήθειας σε έναν κόσμο γεμάτο απώλειες και οδύνη. Ο μικρός Όσκαρ χάνει τον πατέρα του στις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου και η ζωή του -απ’ τη μια στιγμή στην άλλη- κατακερματίζεται. Η αναζήτηση ενός μυστηριώδους κλειδιού που άφησε ο πατέρας του στην ντουλάπα, γίνεται τελικά ο τρόπος να διαχειριστεί το πένθος. Η απώλεια του προκαλεί άγχος, φόβο και υπερευαισθησία, αλλά και μια βαθιά ανάγκη για μνήμη και επανασύνδεση. Και το εσωτερικό ταξίδι του Όσκαρ, αποκαλύπτει πώς ένα παιδί παλεύει να ξαναχτίσει τον κόσμο του μετά το αδιανόητο κενό της πατρικής απώλειας.
Ιντερμέτζο
Μετάφραση: Μυρτώ Καλοφωλιά
Εκδόσεις: Πατάκη
Σελίδες: 576
Από την πλευρά του, το «Ιντερμέτζο» της Sally Rooney αποτελεί μια ώριμη και στοχαστική εξερεύνηση της πατρικής απώλειας, της συναισθηματικής αβεβαιότητας και των εύθραυστων δεσμών που διαμορφώνουν την ανθρώπινη εμπειρία - με οικονομία ύφους και διακριτή ρυθμικότητα στη γλώσσα.
Στο επίκεντρο βρίσκονται δύο αδέλφια, ο Πίτερ και ο Ίβαν, οι οποίοι παλεύουν να επαναπροσδιορίσουν τον εαυτό τους μετά τον θάνατο του πατέρα τους. Η Rooney προσεγγίζει τη θλίψη όχι ως ένα μεμονωμένο και αδυσώπητο δραματικό γεγονός, αλλά ως διάχυτη ρευστή κατάσταση που επηρεάζει τη σκέψη, τις κοινωνικές αλληλεπιδράσεις και την αντίληψη της πραγματικότητας. Η απώλεια λειτουργεί ως καταλύτης για την αποκάλυψη ψυχολογικών ρωγμών: ο Πίτερ, καταξιωμένος δικηγόρος, στροβιλίζεται σε ένα μείγμα αυτοαμφισβήτησης και εργασιακού κυνισμού, ενώ ο νεότερος Ίβαν, χαμηλών τόνων και εσωστρεφής, αναζητά την ταυτότητά του μέσα από τη μουσική, την οποία η συγγραφέας χρησιμοποιεί εύστοχα ως μεταφορά για την εύθραυστη διαδικασία της ανασύνθεσης.
Ένα από τα πιο ενδιαφέροντα στοιχεία του μυθιστορήματος είναι ο τρόπος με τον οποίο η συγγραφέας επεξεργάζεται την έννοια της σχέσης, όχι μόνο της ερωτικής, αλλά και της οικογενειακής ή φιλικής. Οι χαρακτήρες επικοινωνούν συχνά με τρόπο ατελή, διαψεύδοντας οι ίδιοι τις προθέσεις τους. Η ασυμφωνία ανάμεσα στις εσωτερικές τους σκέψεις και τις εξωτερικές τους πράξεις αποκτά μια σχεδόν φιλοσοφική διάσταση, θέτοντας το ερώτημα κατά πόσο μπορούμε πραγματικά να γνωρίσουμε τον άλλον όταν δυσκολευόμαστε να γνωρίσουμε τον ίδιο μας τον εαυτό.
Αφηγηματικά, το μυθιστόρημα διακρίνεται για τον στοχαστικό ρυθμό του. Η Sally Rooney αποφεύγει τις δραματικές κορυφώσεις και επιλέγει μια δομή που μοιάζει με μουσικό διάλειμμα -όπως υποδηλώνει ο τίτλος- μια παύση, δηλαδή, στην οποία οι χαρακτήρες ανασυντάσσονται. Χωρίς εντυπωσιασμούς, αλλά με ακρίβεια και ελεγχόμενη συναισθηματική ένταση, το συγκεκριμένο μυθιστόρημα φωτίζει τις μικρές μετατοπίσεις που καθορίζουν εν τέλει τη ζωή, προσφέροντας μια ήσυχη αλλά βαθιά συγκινητική στοχαστική εμπειρία.
Επιπλέον, η απλότητα στη γραφή εντείνει την ψυχολογική φόρτιση λόγω της απώλειας. Και οι συχνά υπαινικτικοί διάλογοι, αποτυπώνουν την προσπάθεια να διατυπωθεί το ανείπωτο: τίποτα δεν είναι πιο αληθινό από το τίποτα. Αλλά, σε πείσμα αυτής της θλιβερής διαπίστωσης, η ζωή συνεχίζεται…
ΒΙΒΛΙΑ ΣΤΗ ΒΙΤΡΙΝΑ
Δεν μπορείς να κρυφτείς
Μετάφραση: Κώστας Κηλύμης
Εκδόσεις: Μεταίχμιο
Σελίδες: 488
Σε ένα απομονωμένο φιόρδ της Ισλανδίας ένας γείτονας επισκέπτεται το σπίτι μιας οικογένειας, που τα ίχνη της έχουν χαθεί για πάνω από μία βδομάδα. Τα αυτοκίνητα της οικογένειας είναι παρκαρισμένα στο γκαράζ του σπιτιού, τα παράθυρα είναι φωτισμένα, όμως κανένας δεν έρχεται να του ανοίξει όταν χτυπάει το κουδούνι. Ο γείτονας αποφασίζει να μπει μέσα από την πίσω πόρτα. Το θέαμα που αντικρίζει τον κάνει να τρέξει αμέσως έξω και να καλέσει την αστυνομία. Ο επιθεωρητής Tyr και η ιατροδικαστής Idunn καλούνται στον τόπο του εγκλήματος για να διερευνήσουν τα αίτια και τον τρόπο με τον οποίο έχουν βρεθεί δολοφονημένα όλα τα μέλη της οικογένειας. Καθώς οι έρευνες προχωρούν, βγαίνουν στο φως κρυμμένα μυστικά από το παρελθόν της οικογένειας και όλοι σιγά σιγά ανακαλύπτουν πως τίποτα δεν είναι όπως φαίνεται. Η ομάδα ερευνών μαζί με έναν ακόμα νεαρό αστυνομικό γρήγορα αντιλαμβάνονται πως η υπόθεση θα τους φέρει αντιμέτωπους με το δικό τους παρελθόν. Το κουτί της Πανδώρας, έχει ανοίξει! Ο πρωτότυπος ισλανδικός τίτλος του βιβλίου είναι αναφορά στον πρώτο στίχο ενός γνωστού ισλανδικού παιδικού τραγουδιού: «Lok, lok og laes» δηλαδή «κλείσε, κλείσε και κλείδωσε».
Έξι λεπτά ακόμα
Εκδόσεις: Καστανιώτη
Σελίδες: 234
Η Μαρία Σαντά, παλιά ηθοποιός, που το άστρο της έλαμψε στις μελό ταινίες της δεκαετίας του 1950, βρίσκεται νεκρή στην Εθνική Πινακοθήκη, απέναντι από το νεανικό της πορτρέτο. Έξι λεπτά προτού αφήσει την τελευταία της πνοή ανατρέχει σε όλα όσα τη σημάδεψαν: την ερωτική παρόρμηση που την οδήγησε στη Ρώμη, το κυνήγι του ονείρου στα στούντιο της Τσινετσιτά, τις σκληρές διαψεύσεις και τις απώλειες, την επιστροφή στην Ελλάδα, τις αποτυχημένες καλλιτεχνικές απόπειρες και τη δικαίωση στον ρόλο μιας ιδανικής ηρωίδας του Τεννεσή Ουίλιαμς. Κάτω από αυτές τις συνθήκες οδηγείται εντέλει στο μοιραίο λάθος: να μπερδέψει το θέατρο με την αληθινή ζωή. Η εμφάνιση ενός φιλόδοξου νεαρού εραστή θα σπάσει το κέλυφος της οικειοθελούς απομόνωσής της, προετοιμάζοντας το έδαφος για μια ανατρεπτική έξοδο της ίδιας από τη σκηνή. Καθώς πέφτουν οι τίτλοι τέλους, το ερώτημα που αιωρείται είναι εάν πρόκειται όντως για φυσικό θάνατο. Ένα μυθιστόρημα που επιχειρεί να φωτίσει τις πολλαπλές όψεις του ψυχισμού μιας γυναίκας σημαδεμένης από μια τραγική όσο και θεία αφέλεια. Ένας μονόλογος ζωής, που ισορροπεί ανάμεσα στη μοναξιά και τη ματαιοδοξία, στο πάθος και τη ματαίωση.
Η τσελίστα
Μετάφραση: Γιώργος Μπαρουξής
Εκδόσεις: Ελληνικά γράμματα
Σελίδες: 560
Ο Ρώσος μεγιστάνας και πολιτικός εξόριστος Βίκτορ Ορλόφ εντοπίζεται νεκρός στο πολυτελές σπίτι του στο Λονδίνο. Δίπλα του, ένα ποτήρι κόκκινο κρασί, ένα ακουστικό τηλεφώνου και μια στοίβα εγγράφων εμποτισμένων με μια φονική νευροτοξίνη. Η βρετανική Μυστική Υπηρεσία Πληροφοριών στρέφει τις υποψίες της σε μια Ρωσίδα δημοσιογράφο, στενή συνεργάτιδα του Ορλόφ. Όμως ο θρυλικός κατάσκοπος Γκαμπριέλ Αλόν γρήγορα αντιλαμβάνεται ότι πρόκειται για κάτι περισσότερο από μια απλή δολοφονία. Η έρευνά του θα τον οδηγήσει στη Γενεύη, όπου μια μυστική υπηρεσία πληροφοριών, χρηματοδοτούμενη από το Κρεμλίνο, κινεί τα νήματα μιας επικίνδυνης επιχείρησης που απειλεί να υπονομεύσει τη Δύση εκ των έσω. Με τη βοήθεια μιας ευφυούς γυναίκας που εργάζεται στην πιο βρόμικη τράπεζα του κόσμου, ο Αλόν θα βρεθεί αντιμέτωπος με έναν αόρατο εχθρό. Ένα συναρπαστικό και διεισδυτικό βιβλίο, ένα εκρηκτικό θρίλερ για τη δύναμη του βρόμικου χρήματος, τη διαφθορά και την εύθραυστη ισορροπία της δημοκρατίας στον σύγχρονο κόσμο.
Φόνος στην ταράτσα
Εκδόσεις: Μίνωας
Σελίδες: 488
Ένα βράδυ που ξεκίνησε με γιορτή και χαμόγελα τελειώνει με ένα πτώμα, όταν μία καλεσμένη πέφτει νεκρή από δηλητηρίαση με στρυχνίνη. Η ντετέκτιβ Ανδριάνα Νικάκη και ο βοηθός της, Ερμής Κέζης, καλούνται να ξεχωρίσουν την αλήθεια από τα αποκαΐδια μιας παρέας που ξέρει να κρύβει καλά τα μυστικά της. Πίσω από τις μάσκες των καλεσμένων παραμονεύουν εμμονές, προδοσίες και πληγές που δεν έχουν κλείσει ποτέ. Καθώς το μυστήριο βαθαίνει, η αλήθεια μοιάζει ολοένα και πιο απειλητική και το φως που τη φωτίζει σκοτεινότερο από το ψέμα. Ένα αστυνομικό μυθιστόρημα που παρασύρει τον αναγνώστη σε μια ιστορία όπου τίποτα δεν είναι όπως φαίνεται.
