Τα έργα του είναι λαβύρινθοι με αμέτρητους διαδρόμους που άλλοτε διασταυρώνονται και άλλοτε αποκλίνουν. Μπορεί κανείς έκπληκτος να ακολουθήσει διαφορετικές διαδρομές, καταλήγοντας είτε στο ίδιο σημείο, είτε κάπου αλλού – χωρίς ποτέ να χάνει το νόημα της αφήγησης με την οποία σταδιακά αισθάνεται ότι είναι παγιδευμένος. Αυτή είναι η μαγεία της μυθοπλασίας του.
Η τρόπος γραφής του αν και δεν είναι ούτε μαγικός ρεαλισμός, ούτε μπαρόκ: κινείται κάπου ανάμεσα στον σκληρό ρεαλισμό και σε ένα ονειρικό -θα έλεγε κανείς- παράδοξο. Στην ουσία, η λογοτεχνία του γίνεται ένας καθρέφτης της Λατινικής Αμερικής – περισσότερο, όμως, ως μιας κατάστασης του νου και λιγότερο ως κάποιου συγκεκριμένου τόπου. Άλλωστε, επαναλαμβανόμενα θέματα στα έργα του είναι οι κάθε λογής αναζητήσεις: η σαγήνη της ποίησης, η σχέση ανάμεσα στην ποίηση και στο έγκλημα, η αναπόφευκτη βία της σύγχρονης καθημερινότητας, ο έρωτας και, φυσικά, ο θάνατος.
Ο ίδιος έβλεπε τη λογοτεχνία σαν έναν τρόπο αποκρυπτογράφησης ενός κόσμου που μοιάζει εκ φύσεως παράλογος και οποιαδήποτε απόπειρα ερμηνείας του, είναι -εξαρχής- καταδικασμένη. Αλλά, παρ’ όλα αυτά, δεν σταματούσε την προσπάθεια να επιχειρεί να κατανοήσει, να καταλάβει, να βρει τα ίχνη κάποιου νοήματος. Το αποτέλεσμα; Η δημιουργία ενός συγγραφικού σύμπαντος όπου τα πάντα μπορούν να συμβούν και στο οποίο όταν ειπεισέρχεσαι, ούτε θέλεις, ούτε μπορείς να βγεις. Παγιδεύεσαι μέσα σε αυτό, γοητεύεσαι, αφήνεσαι και απολαμβάνεις την μοναδική αυτή εμπειρία.
Η περίπτωση του ιδιοφυούς Χιλιανού συγγραφέα Ρομπέρτο Μπολάνιο (1953–2003) που έμελλε να αποκτήσει παγκόσμια φήμη ως μυθιστοριογράφος -αν και έγραψε, επίσης, διηγήματα, ποιήματα και δοκίμια- είναι μοναδική, αφού μέσα από όλα αυτά κατάφερε και συγχώνευσε τα πάντα: ποιητικές εξάρσεις, μυθοπλασία, αλληγορία, ειρωνικές παραπομπές, αυτο-υπονομεύσεις, ρητορικά σχήματα, την ποπ κουλτούρα – μεταξύ άλλων.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα, το βιβλίο του «2666» στο οποίο τέσσερις παθιασμένοι καθηγητές της γερμανικής φιλολογίας αναζητούν τα ίχνη του Γερμανού συγγραφέα Μπένο φον Αρτσιμπόλντι. Την τελευταία φορά που έδωσε σημεία ζωής βρισκόταν σε μια πόλη στα σύνορα Μεξικού και Η.Π.Α., όπου εκατοντάδες γυναίκες είχαν βρεθεί άγρια δολοφονημένες. Ο Μπολάνιο αφηγείται την ιστορία της ζωής του Αρτσιμπόλντι και, ταυτόχρονα, καταγράφει με την ανατριχιαστική νηφαλιότητα κάποιας αστυνομικής αναφοράς, την αλληλουχία των φόνων.
Μακρινό αστέρι
Μετάφραση: Κρίτων Ηλιόπουλος
Εκδόσεις: Άγρα
Σελίδες: 192
Μέσα από πολυάριθμα γκροτέσκα πορτρέτα και φλερτάροντας με όλα σχεδόν τα λογοτεχνικά είδη, δημιουργείται μια εικόνα του εικοστού αιώνα – με πινελιές από την Αποκάλυψη! Και όλα αυτά, συνδέοντας το γκανγκστερικό μυθιστόρημα με την πολεμική μαρτυρία, την επιστημονική φαντασία με το ρεπορτάζ, αποθεώνοντας μια λογοτεχνία που μιλάει για τη φρίκη, την απουσία νοήματος, τον έρωτα, το θάνατο.
Πάντως, το αριστούργημά του είναι «Οι άγριοι ντετέκτιβ», με μια περίπλοκη αφηγηματική τεχνική που σε μαγνητίζει και από την οποία δεν μπορείς –για ακόμη μία φορά- να αποσπαστείς, κολλάς σε αυτήν, σαν να είναι ένας γιγάντιος ιστός που να μοιάζει ακατανόητο το πώς εξυφάνθηκε. Η ιστορία και οι χαρακτήρες είναι ιδιαίτερα εντυπωσιακοί, το ενδιαφέρον δεν χάνεται στιγμή, ο αναγνώστης γοητευμένος δεν νοιάζεται που η πλοκή δεν προχωράει γραμμικά, τον αφορά η κάθε μικρή ιστορία ξεχωριστά – πρόκειται για έναν βιβλιοφιλικό θρίαμβο με μία καταιγιστική παράθεση ονομάτων συγγραφέων και ποιητών και παράλληλα μια τρελή ιστορία που εκτείνεται από τη δεκαετία του ’20 έως το ’90.
Όσο για «Το μακρινό αστέρι» είναι μια αλληγορία για έναν απατεώνα, έναν άντρα με πολλά ονόματα, πολλά προσωπεία, πολλές ζωές, αλλά χωρίς καμία άλλη ηθική πέρα από την αισθητική. Στην εποχή του Αλιέντε εμφανίζεται ως Αλμπέρτο Ρουίς Τάγκλε, λάτρης της ποίησης, που συχνάζει στους λογοτεχνικούς και ποιητικούς κύκλους μιας μικρής χιλιάνικης πόλης. Αλλά όταν ο πρόεδρος Αλιέντε ανατρέπεται και ο στρατός κάνει την εμφάνισή του σε όλη του την ωμότητα, τότε γίνεται Κάρλος Βίντερ, ο αιμοβόρος και σκληρός στρατιώτης, που, ως αρκετά εκλεπτυσμένος που είναι, κάνει το έγκλημα τέχνη.
Ο αφηγητής της ιστορίας ερευνά τη μορφή του Κάρλος Βίντερ, ενός πιλότου αποκαλούμενου ποιητή, που αποκτά ύποπτη φήμη γράφοντας απειλητικούς στίχους από τη Βίβλο με τον καπνό του αεροπλάνου του του Βʹ Παγκοσμίου πολέμου στον ουρανό του Σαντιάγο ντε Τσίλε και ο οποίος εκθέτει τις φωτογραφίες όσων βασανίστηκαν και εκτελέστηκαν κατά τη διάρκεια του πραξικοπήματος του Πινοσέτ.
Είναι μέσα στο κλίμα της δικτατορίας, της βίας και της σύγχυσης, μέσα στο όργιο της καταστολής, που ο Βίντερ οργανώνει την έκθεση των φωτογραφιών που τράβηξε από τα θύματά του κατά τη διάρκεια και μετά τη δολοφονία τους. Η σύγχυση βίας, θανάτου και αισθητικής φέρνει σε δύσκολη θέση τους ανωτέρους του. Αφού έγινε εξέχον και σατανικό μέλος της χιλιάνικης πρωτοποριακής αισθητικής, ο δολοφόνος ποιητής μεταμφιέζεται, εξαφανίζεται και ξεγελάει τον χρόνο, διατηρώντας πάντα μια σταθερά στην προσωπικότητά του: τη σύντηξη δημιουργίας και βίας, ποίησης και εγκλήματος, ηθικής και κυνισμού.
Αλληγορικός, σκοτεινός, ειρωνικός, ποιητικός, παιγνιώδης και -σε κάθε περίπτωση- δεινός αφηγητής των πλέον ευφάνταστων εξελίξεων της πλοκής, ο Μπολάνιο διαπραγματεύεται και ιχνηλατεί ιδιοφυώς και σε αυτό το μυθιστόρημα -σε όλες τις πιθανές εκφάνσεις του- το ανθρώπινο δράμα. Και το κάνει, για ακόμη μία φορά, με τον δικό του αδιαπραγμάτευτο τρόπο: ιδιοφυώς, αλλά πάντα με μία συγκινητική ταπεινότητα - στην οποία, νομοτελειακά, υποκλίνεσαι…
ΒΙΒΛΙΑ ΣΤΗ ΒΙΤΡΙΝΑ
Χιροσίμα
Μετάφραση: Νίκος Αγγελόπουλος
Εκδόσεις: Σάλτο
Σελίδες: 288
Το 1946, το περίφημο περιοδικό The New Yorker αφιέρωσε ολόκληρο το τεύχος του στη δημοσίευση του κειμένου που έμελλε να γίνει ο ορισμός της αντιπολεμικής λογοτεχνίας. Επιτροπή του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης το κατέταξε ως «το καλύτερο δημοσιογραφικό έργο του 20ού αιώνα» και το TIME ως ένα από τα 100 καλύτερα (μη μυθοπλαστικά) βιβλία όλων των εποχών. Προηγουμένως, ο βραβευμένος με Πούλιτζερ συγγραφέας στάλθηκε στην Ιαπωνία, εννέα μήνες αφότου οι ΗΠΑ έριξαν την πρώτη ατομική βόμβα. Η πύρινη σφαίρα έκρυψε τον ήλιο και μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα, θερμοκρασίες 4.000°C και άνεμοι ταχύτητας 1.200 χλμ./ώρα εξαΰλωσαν ακαριαία 90.000 γυναίκες, παιδιά, άντρες... Η ζωή στην πόλη -ή ό,τι απέμεινε απ’ αυτήν- άλλαξε για πάντα. Στην αφήγηση του Hersey, πρωταγωνιστούν τα θύματα ενός εγκλήματος κατά της ανθρωπότητας για το οποίο κανένας δεν λογοδότησε. Το βιβλίο «Χιροσίμα» είναι η ιστορία έξι ανθρώπινων όντων που έζησαν τη μεγαλύτερη ανθρωπογενή καταστροφή στην ιστορία. Ο John Hersey λέει τι έκαναν αυτοί οι έξι -ένας υπάλληλος, μια χήρα μοδίστρα, ένας γιατρός, ένας μεθοδιστής λειτουργός, ένας νεαρός χειρουργός και ένας Γερμανός Καθολικός ιερέας- στις 8:15 π.μ. στις 6 Αυγούστου 1945, όταν καταστράφηκε η Χιροσίμα με την πρώτη ατομική βόμβα που έπεσε ποτέ σε πόλη. Μετά παρακολουθεί την πορεία της ζωής τους ώρα με την ώρα, μέρα με τη μέρα. Σχεδόν τέσσερις δεκαετίες μετά την αρχική δημοσίευση αυτού του περίφημου βιβλίου, ο John Hersey επέστρεψε στη Χιροσίμα αναζητώντας τους ανθρώπους των οποίων τις ιστορίες είχε πει. Η αφήγησή του για το τι ανακάλυψε γι' αυτούς -η ποικιλία των τρόπων με τους οποίους ανταποκρίθηκαν στο παρελθόν και συνέχισαν τη ζωή τους- είναι τώρα το εύγλωττο και συγκινητικό τελευταίο κεφάλαιο του βιβλίου.
Ατμόσφαιρα
Μετάφραση: Βάσια Τζανακάρη
Εκδόσεις: Ψυχογιός
Σελίδες: 414
Η Τζόαν Γκούντγουιν είναι παθιασμένη με τα αστέρια απ’ όταν ήταν παιδί. Άνθρωπος καλοσυνάτος και χαμηλών τόνων, είναι ικανοποιημένη από τη ζωή της ως καθηγήτριας φυσικής και αστρονομίας στο πανεπιστήμιο και ως θείας της Φράνσις. Ώσπου πέφτει πάνω σε μια διαφήμιση της NASA, που αναζητά γυναίκες επιστήμονες για να συμμετάσχουν σ’ ένα διαστημικό πρόγραμμα. Η Τζόαν, που λαχταρά όσο τίποτε άλλο να πάει στο διάστημα, επιλέγεται μεταξύ χιλιάδων υποψηφίων το καλοκαίρι του 1980 και ξεκινά την εκπαίδευσή της στο Διαστημικό Κέντρο Τζόνσον του Χιούστον, μαζί με ένα εξαιρετικό επιτελείο: τον πιλότο του Top Gun, Χανκ Ρέντμοντ, και τον επιστήμονα Τζον Γκρίφιν, που είναι πάντα ευγενικοί και καλόβολοι, την ειδικό επί της αποστολής Λίντια Ντέινς, που έχει δουλέψει πολύ σκληρά για να το παίζει τώρα καλή, τη συμπονετική Ντόνα Φιτζέραλντ που κρύβει τα δικά της μυστικά και τη Βανέσα Φορντ, τη γοητευτική και μυστηριώδη μηχανικό που μπορεί να επιδιορθώσει οποιαδήποτε μηχανή και να πετάξει οποιοδήποτε αεροπλάνο. Καθώς οι νέοι αστροναύτες γίνονται φίλοι και ετοιμάζονται για τις πρώτες πτήσεις τους, η Τζόαν ανακαλύπτει ένα πάθος και μια αγάπη που δεν έχει φανταστεί ποτέ, και αρχίζει να αμφιβάλλει για όλα όσα νομίζει πως ξέρει για τη θέση της στο αισθητό σύμπαν. Και τότε, τον Δεκέμβριο του 1984, στην αποστολή STS-LR9, τα πάντα αλλάζουν σε μια στιγμή. Μια παθιασμένη ιστορία για τη μεταμορφωτική δύναμη της αγάπης - αυτή τη φορά ανάμεσα στα αστέρια. Η Taylor Jenkins Reid, στα καλύτερά της.
Persepolis
Μετάφραση: Νίκος Χατζόπουλος
Εκδόσεις: Οξύ
Σελίδες: 352
Το διάσημο έργο της Marjane Satrapi κυκλοφορεί ξανά στα ελληνικά! Ένα αυτοβιογραφικό έργο στην μορφή των κόμικς που αφηγείται τη ζωή της από τα πρώτα χρόνια στην Περσία του Σάχη μέχρι την Ισλαμική Επανάσταση και τη φυγή της στην Ευρώπη. Ξένη ανάμεσα σε ξένους, πάντα «με τους άλλους», κυνηγώντας μόνιμα την επανάσταση που θα φέρει την ανατροπή μέσα της και γύρω της, χωρίς πολιτικές αγκιστρώσεις και πολιτισμικά βαρίδια, ένα παιδί που περνά στην εφηβεία και γεύεται τον κόσμο που μεγαλώνει, αλλά δεν αλλάζει. Η δημιουργός και πρωταγωνίστρια Marjane Satrapi εξιστορεί αυτοσαρκαστικά την πορεία της ζωής της από τη σχετικά ελεύθερη στην καταπιεστική γυναικεία πραγματικότητα του Ιράν. Γεννημένη σε προοδευτική, αριστοκρατική οικογένεια, η Satrapi μεγάλωσε με ερεθίσματα από τους πολιτικά ενεργούς γονείς της. Γονείς αγωνιζόμενοι εναντίον της μοναρχίας, φίλοι και συγγενείς να διώκονται, να φυλακίζονται, να εξορίζονται και να θανατώνονται αποτελούν τα παιδικά βιώματά της. Η δημιουργός του «Περσέπολις» δηλώνει πως δεν μπορεί να μιλήσει εκ μέρους των μαχόμενων γυναικών του Ιράν, αλλά δεν παύει να ονειρεύεται ένα διαφορετικό μέλλον, στο οποίο φαντάζεται τον εαυτό της στην πατρίδα της. Κατά τα άλλα, χιούμορ, πολιτική, ιστορία, ένα ταξίδι στον πολιτισμό και στην κοινωνία της χώρας όπου ακόμα βασιλεύει ο ισλαμικός νόμος του χιτζάμπ και το να είσαι κορίτσι δεν είναι καθόλου απλό αποτελούν την εύφλεκτη πρώτη ύλη αυτού του κλασικού, πια, βιβλίου, που συγκλονίζει και συναρπάζει με την καθηλωτική αφήγησή του…
Το βαγόνι των δολοφόνων
Μετάφραση: Ανδρέας Παππάς
Εκδόσεις: Πατάκη
Σελίδες: 272
Έξι άγνωστοι μεταξύ τους επιβάτες ταξιδεύουν στο ίδιο κουπέ με το νυχτερινό τρένο από τη Μασσαλία για το Παρίσι. Όταν το τρένο φτάνει στο Παρίσι, μια όμορφη νεαρή γυναίκα παραμένει ξαπλωμένη στην κουκέτα της. Δεν είναι στην αγκαλιά του ύπνου, ούτε καν στην αγκαλιά ενός από τους πολλούς εραστές της. Είναι νεκρή. Και οι συνεπιβάτες της εξαφανισμένοι. Το δυσάρεστο έργο της αναζήτησης του δολοφόνου ανατίθεται σε έναν κουρασμένο από το έγκλημα αστυνομικό επιθεωρητή ονόματι Αντουάν Πιερ Εμίλ Γκρατσιανό, με το παρατσούκλι «Γκράτσι». Η αστυνομία αναζητά τους υπόλοιπους επιβάτες του κουπέ. Και αυτοί, δολοφονούνται ο ένας μετά τον άλλον. Ένα καλοφτιαγμένο αστυνομικό μυθιστόρημα, από τον Sebastien Japrisot.
