«Όλη μου η ζωή δεν έπαψε ποτέ να είναι μία έντονη διανοητική περιπέτεια. Από τότε που με θυμάμαι ήμουν μια σκεπτόμενη ύπαρξη, ενώ οι σημαντικότερες επιδιώξεις και ευχαριστήσεις μου σχετίζονταν με το πνεύμα» έγραφε ο Τόμας ντε Κουίνσι (1785-1859) στις περίφημες «Εκμυστηρεύσεις» του και η αλήθεια είναι ότι σπάνια συναντάει κανείς -στην ιστορία της λογοτεχνίας- έναν συγγραφέα τέτοιας ευρυμάθειας, εκκεντρικότητας και πολυμέρειας ενασχολήσεων. Ο ίδιος παραδεχόταν ότι δεν μπορούσε να ζήσει χωρίς μυστήριο^ η ανακάλυψη ενός προβλήματος του φαινόταν εξίσου ερεθιστική με την ανακάλυψη μιας εξήγησης.
Και, βέβαια, είναι αναμφίβολα ένας από τους σπουδαιότερους Άγγλους συγγραφείς του 19ου αιώνα, ένας «Μπόρχες της βικτωριανής εποχής» -όπως έχει χαρακτηριστεί- ο οποίος έγραψε ιδιότυπα φιλολογικά και ιστορικά δοκίμια (με γνωστότερα εκείνα των Άγγλων ποιητών, όπως ο Γουέρντσγουερθ και ο Κόλεριτζ). Η ευρεία φήμη, ωστόσο, ήρθε το 1827 με το παράξενο κείμενό του «Η δολοφονία ως μία των καλών τεχνών».
Εδώ, ο Άγγλος συγγραφέας αναπτύσσει παραστατικά την ιδέα ότι ο φόνος μπορεί να εξεταστεί από την αισθητική άποψη και μάλιστα σύμφωνα με εκείνους τους κανόνες που διέπουν ένα έργο τέχνης! Εξάλλου, η πανουργία και η επιτηδειότητα, ο αφανισμός του άλλου και η ταπείνωση της ήττας ήταν θελκτικά ήδη από την αρχαιότητα, όπως συνέβαινε στα αμφιθέατρα και τις αρένες.
Πόσω μάλλον όταν κάθε φορά η επιτυχία του εγχειρήματος, οφείλεται σε ένα προσεκτικά δομημένο σχέδιο δράσης, με τη δολοφονία να έπεται ως συνέπεια ιδιαίτερα λεπτών χειρισμών. Αυτή τη διαχρονική και -εν μέρει- ενοχική γοητεία της εγκληματικής πράξης δεν θα αργούσε να την αξιοποιήσει και η λογοτεχνία με το πρώτο αστυνομικό διήγημα ήταν «H διπλή δολοφονία της οδού Mοργκ» (1841) του Έντγκαρ Άλαν Πόε, όπου το φονικό αίνιγμα αποθεώνεται μέσα από μία σειρά οξυδερκέστατων συλλογισμών χάρη στους οποίους ξεδιαλύνεται το μυστήριο.
Ο εκδικητής
Μετάφραση: Γιώργος Μπαρουξής
Εκδόσεις: Οξύ
Σελίδες: 120
Όπως και να ’χει, στις σελίδες των βιβλίων του Τόμας ντε Κουίνσι συνυπάρχουν ανακατεμένοι, θαυμαστοί συλλογισμοί, λεπτή ειρωνεία, εκκεντρικό χιούμορ, ασυνήθιστη οξυδέρκεια, απρόσμενοι συνειρμοί και υποβλητικές περιγραφές, ενώ η σαγήνη των έργων του συχνά επιτείνεται από την ευρύτητα και την ποικιλία των επιλογών του. Συμβαίνει, όμως, συχνά με τους ιδιοφυείς ανθρώπους: ο ντε Κουίνσυ ήταν αρκετά ιδιόρρυθμος και μάλλον απομονωμένος στην εποχή του - μόνο μερικοί γνώστες, ήταν σε θέση να αντιληφθούν την τεράστια σημασία και ακτινοβολία του έργου του.
Ως εκ τούτου, από τους δεκατέσσερις τόμους με τα γραπτά του, ένα μικρό μόνο βιβλίο έμελλε να συναρπάσει -σε τέτοια έκταση- τους μεταγενέστερους. Και αυτό δεν είναι άλλο από την «Εξομολόγηση ενός οπιομανούς» (1822) που από την εποχή του Μπωντλέρ γοήτευε τους μυημένους. Ο ντε Κουίνσυ είχε αρχίσει να παίρνει λάβδανο (διάλυμα οπίου σε αλκοόλ) από το 1804 για να αντιμετωπίσει μυϊκούς πόνους που τον βασάνιζαν. Οι πόνοι τελικά πέρασαν, ο ίδιος ωστόσο εθίστηκε στο ναρκωτικό και το συνέχισε ως το τέλος της ζωής του.
Αυτήν την εμπειρία θα «χαρτογραφούσε» σε αυτό το εκπληκτικό –από κάθε άποψη- έργο: Αρχίζοντας με μια αντικειμενική, ήρεμη περιγραφή της οπιομανίας και του ονειρώδους κόσμου της, αποκαλύπτει σταδιακά τις ψυχολογικές καταστάσεις που -στην περίπτωσή του- προηγούνταν της καλλιτεχνικής ενατένισης και του οραματισμού: «Σαν να άνοιγε και να φωτιζόταν ένα θέατρο μέσα στο μυαλό μου, που παρουσίαζε κάθε νύχτα θεάματα υπεργήινης λαμπρότητας» έγραφε χαρακτηριστικά, ενώ αλλού σημείωνε απεγνωσμένα: «Μου φαινόταν ότι κατέβαινα, όχι μεταφορικά αλλά πραγματικά, σε βάραθρα και αβύσσους, σε βάθη κάτω από άλλα βάθη, απ’ όπου δε φαινόταν να υπάρχει ελπίδα ανόδου».
Ειδικά τα πέντε ολοζώντανα όνειρα στο τέλος του βιβλίου, συνιστούν μία εξαιρετική ποιητική φούγκα που καθηλώνει. Σε κάθε περίπτωση, ο Τόμας ντε Κουίνσι γνώριζε όσο ελάχιστοι -στα κάθε λογής κείμενά του- να αποθεώνει μία αισθητική του αποσπασματικού, τη σημασία δηλαδή της λεπτομέρειας μέσα από μια δεινή περιγραφικότητα. Παράλληλα, τα έργα του αναδεικνύουν και μία αίσθηση οργανικής ενότητας η οποία οφείλεται -κυρίως- στον απόλυτο έλεγχο του ύφους από την πλευρά του συγγραφέα.
Απ’ την άλλη, οι επιλογές των θεμάτων του ήταν πάντοτε απρόσμενες, κάπως παράτολμες και σίγουρα εκκεντρικές, όπως -για παράδειγμα- συνέβη στη περίπτωση του έργου του «Η δολοφονία ως μία των καλών τεχνών». Εδώ, ο Άγγλος συγγραφέας αναπτύσσει παραστατικά την ιδέα ότι ο φόνος μπορεί να εξεταστεί από την αισθητική άποψη και μάλιστα σύμφωνα με εκείνους τους κανόνες που διέπουν ένα έργο τέχνης.
Εξάλλου, η πανουργία και η επιτηδειότητα, ο αφανισμός του άλλου και οι ταπείνωση της ήττας ήταν θελκτικά ήδη από την αρχαιότητα, όπως συνέβαινε στα αμφιθέατρα και τις αρένες. Πολύ περισσότερο όταν κάθε φορά η επιτυχία του εγχειρήματος οφείλεται σε ένα προσεκτικά δομημένο σχέδιο δράσης, με την δολοφονία να έπεται ως συνέπεια ιδιαίτερα λεπτών χειρισμών.
Αυτή η παιγνιώδης διάθεση του ντε Κουίνσι θα διαφαινόταν ακόμη πιο έντονα στο μοναδικό μυθιστόρημά του με τίτλο «Κλόστερχαϊμ ή Η μάσκα» - ένα πρωτοποριακό γοτθικό αφήγημα το οποίο έμελλε να συμβάλει καίρια στη διαμόρφωση του μυθιστορηματικού αυτού είδους. Το Κλόστερχαϊμ είναι μια σκοτεινή πόλη -αποκύημα της φαντασίας του συγγραφέα- στον γερμανικό Βορρά του 17ου αιώνα. Σε αυτήν την πόλη, οι κάτοικοι είχαν την αίσθηση ενός ακατανόητου τρόμου να αιωρείται πάνω τους.
Ο ύπνος δεν ήταν πια ασφαλής και το σπίτι πλέον δεν παρείχε επαρκή προστασία: Οι κλειδαριές παραβιάζονταν, τα μάνταλα έπεφταν, οι πόρτες ανοίγονταν διάπλατα ως διά μαγείας, άνθρωποι εξαφανίζονταν χωρίς ίχνη και ένα πυκνό μυστήριο παρέμενε αξεδιάλυτο. Πρόκειται για μια συνταρακτική ελεγεία του τρόμου, μία μνημειώδη «πινακοθήκη» φρικιαστικών εικόνων και εφιαλτικών καταστάσεων κάτω από αινιγματικές και επικίνδυνες συνθήκες, όταν το σκοτάδι και η αγωνία μοιάζουν να απλώνουν -άνευ όρων- την κυριαρχία τους παντού.
Σε αυτό το κλίμα, βρίσκεται και το κομψοτέχνημα «Ο εκδικητής», μια νουβέλα που δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά το 1838 στο Blackwood's Magazine. Σε αυτήν, η μια ωμή δολοφονία διαδέχεται την άλλη, διαταράσσοντας όλες τις ισορροπίες μιας φιλήσυχης, τακτοποιημένης γερμανικής πόλης και τις ζωές των ανύποπτων, ευσεβών κατοίκων της. Οι φόνοι συνεχίζονται, χωρίς καμιά προφανή αιτία και χωρίς κανένα στοιχείο που να υποδεικνύει τους δράστες, εδραιώνοντας ένα καθεστώς τρόμου που μοιάζει αδιανόητο για μια ευνομούμενη κοινωνία.
Είναι, όμως, τα πράγματα ακριβώς έτσι;
Ο Τόμας ντε Κουίνσι με τη χαρακτηριστική του προσήλωση στη θεματική του φόνου, εξιστορεί μια σειρά από βίαιες και μυστηριώδεις πράξεις τελετουργικής εκδίκησης, στα πλαίσια που προδιέγραψε μια δεκαετία νωρίτερα στο περίφημο κείμενό του «Η δολοφονία ως μία των καλών τεχνών» - εμμένοντας στα κίνητρα του δράστη και το κοινωνικό τους υπόβαθρο. Ο φόνος εκδικήσεως στον ντε Κουίνσυ είναι ένα έγκλημα πρωτίστως ηθικό. Αλλά –σύμφωνα με αυτήν τη σκέψη- για να είναι ηθικό ένα έγκλημα, η δολοφονία πρέπει απαραιτήτως να συνεπάγεται προσωπικά κίνητρα, μια προσωπική διαφορά με το θύμα.
Ο Τόμας ντε Κουίνσι τέμνει με το κοφτερό νυστέρι του «Εκδικητή», το υπογάστριο του «πολιτισμένου» δυτικού κόσμου αναζητώντας τα ίχνη των ενόχων. Κάπως έτσι, με αυτή την ιστορία εγκαινιάζεται θριαμβευτικά το λογοτεχνικό είδος του κατάμαυρου μυστηρίου και του θρίλερ. Πρόκειται για μια τελετουργική εκδικητική ακολουθία φόνων, η οποία μοιάζει να εκτυλίσσεται στη βάση ενός φαινομενικά αναπόδραστου σχεδίου – προσεκτικά κατηρτισμένου, στην παραμικρή του λεπτομέρεια. Και, φυσικά, όλα αυτά εξελίσσονται με πανταχού παρούσα την αμείλικτη προοπτική ενός ακόμα στυγερού εγκλήματος: κανένας δεν πρέπει να αισθάνεται ασφαλής…
ΒΙΒΛΙΑ ΣΤΗ ΒΙΤΡΙΝΑ
Σεξ στις 30 του Φλεβάρη - Η τριλογία του σεξ, 2
Εκδόσεις: Πατάκη
Σελίδες: 256
Η Αγγελική επιστρέφει! Και μαζί της, όλος ο θίασος του σεξ και της παράνοιας. Ο Κώστας, ο άντρας της, που θεωρεί ότι όλα τα προβλήματά τους θα λυθούν αν κάνουν ένα και δύο και τρία και τέσσερα παιδιά. Ο Νίκος κι ο Σταύρος, τα σατανικά δίδυμα, που πλέον είναι μαθητές της Α΄ Δημοτικού, με αποτέλεσμα ο διευθυντής του σχολείου να έχει το κινητό της δόλιας μάνας τους σε ταχεία κλήση. Τα μέλη της κοριτσοπαρέας ζουν τις δικές τους ερωτικές περιπέτειες - με πρώτη και καλύτερη τη Νατάσα, που έχει καταλήξει ότι οι έμψυχοι εραστές είναι υπερεκτιμημένοι, και το 'χει ρίξει στους άψυχους. Και, φυσικά, ένας καινούριος άγνωστος πολιορκεί την Αγγελική με ανώνυμα μηνύματα και μοιάζει να την παρακολουθεί - κι αν είναι αυτός που υποψιάζεται, μαύρο φίδι που την έφαγε. Μια σεξοκωμωδία για την καθημερινότητα και την αλήθεια. Γιατί ποτέ δεν είμαστε τόσο αληθινοί όσο όταν είμαστε για γέλια.
Οι ιτιές
Μετάφραση: Μαργαρίτα Ζαχαριάδου
Εκδόσεις: Δώμα
Σελίδες: 104
Δυο φίλοι κατεβαίνουν με κανό τον Δούναβη, απ' τις πηγές του στον Μέλανα Δρυμό μέχρι τις εκβολές του στη Μαύρη Θάλασσα. Λίγο μετά την Μπρατισλάβα, ο φουσκωμένος ποταμός θα τους αναγκάσει να καταφύγουν σε μια νησίδα κατάφυτη με ιτιές, περιμένοντας να κοπάσει ο άνεμος και να υποχωρήσουν τα νερά. Όμως εκεί θα έρθουν αντιμέτωποι με φαινόμενα που αδυνατούν να εξηγήσουν. Στις «Ιτιές» ο Άλτζερνον Μπλάκγουντ παρουσιάζει τη φύση σε όλη της τη μυστηριακή μεγαλοπρέπεια. Εδώ, ο κίνδυνος δεν εμπίπτει στον κοινότοπο δυϊσμό του καλού και του κακού, αλλά τον υπερβαίνει και γι' αυτό είναι αληθινός. Κλασικό έργο της λογοτεχνίας του παραδόξου, ατμοσφαιρική νουβέλα τρόμου, ταξιδιωτική περιπέτεια, οι «Ιτιές» υπόσχονται στον αναγνώστη τους την παρηγορητική θαλπωρή που βρίσκει κανείς στα διαχρονικά κείμενα της παγκόσμιας λογοτεχνίας.
Mind the gap
Εκδόσεις: Διόπτρα
Σελίδες: 176
Μια γυναίκα-σκιά γίνεται θάλασσα που πνίγει τους θύτες της. Ένα χαρτάκι με το νούμερο 32 πέφτει στην άκρη κάποιου πεζοδρομίου. Κάποιος περπατάει δεκαπέντε χιλιόμετρα για να καταθέσει ένα δελτίο στο Στοίχημα, μια κίτρινη μπλούζα περιμένει υπομονετικά στη βιτρίνα κάποιου κλειστού καταστήματος και ένας έφηβος ερωτεύεται παράφορα έξι κρυστάλλινα ποτηράκια του λικέρ. Ένας συγγραφέας περνάει διά πυρός και σιδήρου προσπαθώντας να εκπονήσει το μνημειώδες έργο του. Οι ιστορίες των ηρώων αυτού του βιβλίου είναι κάθε άλλο παρά μεγαλειώδεις ή αξιοπρόσεκτες. Εκρηκτικά κωμικές ή βαθιά δραματικές, είναι τα τραγούδια εξουθενωμένων ψυχών, η εύθραυστη ισορροπία τους στο κάγκελο ενός μπαλκονιού και η χαμηλή τους πτήση πάνω από τα συντρίμμια.
Ζητείται σωτηρία
Μετάφραση: Δήμητρα Δότση
Εκδόσεις: Ίκαρος
Σελίδες: 232
Ο εικοσάχρονος Ντανιέλε ξυπνά τρομαγμένος σε έναν νοσοκομειακό θάλαμο περιτριγυρισμένος από αγνώστους. Σιγά σιγά, οι αναμνήσεις της προηγούμενης νύχτας επιστρέφουν στο μυαλό του. Μια έκρηξη βίας, που παραλίγο να τραυματίσει ανεπανόρθωτα τον ίδιο και την οικογένειά του, τον έχει οδηγήσει σε μία εβδομάδα ακούσιας νοσηλείας στην ψυχιατρική πτέρυγα ενός νοσοκομείου. Με καθηλωτικό ρεαλισμό και εκπληκτική συναισθηματική δύναμη, αντλώντας από τη δική του εμπειρία με την ψυχική ασθένεια, ο Mencarelli καταγράφει την παραμονή του Ντανιέλε στο νοσοκομείο, καθώς παλεύει με το προσωπικό του σκοτάδι. Συνοδοιπόροι στο ταξίδι του οι υπόλοιποι ασθενείς του θαλάμου, λυγισμένοι κι εκείνοι από το αβάσταχτο της ζωής. Μια σπαρακτική και αλησμόνητη ιστορία, που αμφισβητεί την αντίληψή μας περί κανονικότητας και εξυμνεί τη σωτήρια δύναμη της αλληλεγγύης και της ενσυναίσθησης. Στο μυθιστόρημα βασίστηκε η ομότιτλη σειρά του Netflix.
