Αυτοδημιούργητος, τυχοδιώκτης, υπέρμαχος του αμερικανικού ονείρου, αλλά και από τους πιο αυστηρούς κριτές, καταδείκνυε στο έργο του -με ασυνήθιστα κωμικό τρόπο- το χάσμα ανάμεσα στα φαινόμενα και την πραγματικότητα, στις διάφορες ψευδαισθήσεις και τις πανηγυρικές διαψεύσεις τους. Θα μπορούσε κανείς να πει ότι το αμερικανικό χιούμορ -στην ουσία- γεννήθηκε μαζί με την κωμική μεγαλοφυΐα του. Και αυτό χωρίς καμία διάθεση υπερβολής.
Μέσα από τα διηγήματα και τα μυθιστορήματά του ανανέωσε με απαράμιλλη ευρηματικότητα παλαιότερα κωμικά μοτίβα και «όπλισε» με αυτά χιουμορίστες, σεναριογράφους και θεατρικούς συγγραφείς σε παγκόσμια κλίμακα. Και, βέβαια, η συμβολή του στην ανάπτυξη του χιουμοριστικού ύφους ήταν ιδιαίτερα σημαντική, όχι μόνο στα έργα του αλλά και στα λόγια του, αφού μία σειρά από σατιρικούς αφορισμούς αποδίδονται στο σπινθηροβόλο πνεύμα του, ανάμεσά τους και το περίφημο: «Δεν καταλαβαίνω γιατί μερικοί άνθρωποι δυσκολεύονται να κόψουν το κάπνισμα. Εγώ το έχω κόψει χίλιες φορές».
Ο λόγος για τον Σάμιουελ Κλέμενς (1835-1910) γνωστότερο στον κόσμο με το φιλολογικό ψευδώνυμο Μαρκ Τουέιν. Ο σπουδαίος συγγραφέας γεννήθηκε στην Μοντάνα, αλλά λίγα χρόνια μετά εγκαταστάθηκαν οικογενειακώς στο Χάνιμπαλ του Μιζούρι, έναν οικισμό στην όχθη του Μισισιπή. Ήταν γιος ευκατάστατου δικηγόρου, είχε όμως την ατυχία να χάσει τον πατέρα του στην τρυφερή ηλικία των δώδεκα χρόνων και να κάνει -ακολούθως- μία σειρά από σκληρά επαγγέλματα για να επιζήσει. Έτσι, έπειτα από αρκετές αναζητήσεις προσανατολίστηκε προς την τέχνη της τυπογραφίας, για να αλλάξει σύντομα γνώμη και να εργαστεί στα ποταμόπλοια όπου η ζωή φαινόταν πιο ενδιαφέρουσα.
Δεν άργησε, ωστόσο, να βρει πληκτική και αυτή τη δουλειά και να στραφεί στη δημοσιογραφία, την οποία άσκησε για μερικά χρόνια στο Τενεσί. Τις εντυπώσεις του από το νέο επάγγελμα τις αποτυπώνει στις σελίδες του πρώτου του βιβλίου «Δημοσιογραφώντας στο Τενεσί» μέσα από το οποίο ήδη διαφαίνονται οι απαρχές μιας νέας μορφής εκφραστικού λόγου. Αυτή δεν είναι άλλη από το χιουμοριστικό αφήγημα στο οποίο ο Τουέιν «αντιμετωπίζει με αστείο τρόπο τα σοβαρά πράγματα και με σοβαρό τα γελοία».
Ήταν σε αυτό το πρωτότυπο ύφος που έγραψε μερικά από τα πιο σημαντικά μυθιστορήματά του με κωμική πλοκή. Στο «Πρίγκιψ και φτωχός», για παράδειγμα, συναντάμε το εύρημα του σωσία με αρκετά πρωτότυπο τρόπο: Μια γιορτινή μέρα αργίας ένας κουρελιάρης νεαρός φτάνει στους κήπους των ανακτόρων για να χαζέψει τους βασιλιάδες και τους πρίγκιπες. Εκεί η μοίρα τον φέρνει αντιμέτωπο με τον διάδοχο του θρόνου, τον πρίγκιπα της Ουαλίας Εδουάρδο. Τα δύο παιδιά παίζοντας αλλάζουν ρούχα με απρόβλεπτες κωμικοτραγικές συνέπειες.
Απ’ τη μία, ο πραγματικός πρίγκιπας θα βρεθεί με μια κλοτσιά στον πισινό του από τους φρουρούς των ανακτόρων στη «ζούγκλα» του Λονδίνου, όπου θα έπρεπε πλέον να επιβιώσει μόνος και άγνωστος μεταξύ αγνώστων. Απ’ την άλλη, ο μικρός αγράμματος παρίας βρίσκεται στην αίθουσα του θρόνου, αντιμέτωπος με καθηγητές λατινικών και αρχαίων ελληνικών, υπηρέτες που τον ντύνουν και τον ξεντύνουν και τον τρομερό βασιλιά πατέρα του. Ένα εξαιρετικό μυθιστόρημα που αποτελεί μία οξύτατη σάτιρα πάνω στο φαίνεσθαι και το είναι των πραγμάτων.
Σχεδόν σε όλα τα έργα του Τουέιν γίνεται χρήση ενός τεχνάσματος: Ο αναγνώστης γνωρίζει τη φάρσα, το τέχνασμα, από τις πρώτες γραμμές και στη συνέχεια απολαμβάνει ως παρατηρητής αυτά που θα ακολουθήσουν οδηγώντας με θαυμαστή οξυδέρκεια σε ένα κωμικό σασπένς. Σε μία άλλη διάσημη νουβέλα του, το «Χαρτονόμισμα του 1.000.000» το χρήμα παίζει τον ρόλο του καταλύτη στην αποκάλυψη του πραγματικού χαρακτήρα των ανθρώπων. Μέσα από μία δεξιοτεχνική φάρσα ο συγγραφέας δείχνει ότι αρκεί μόνο η επίδειξή του χρήματος για να μεταβληθούν οι άνθρωποι σε μαριονέτες.
Οι περιπέτειες του Τομ Σόγερ
Μετάφραση: Παλμύρα Ισμυρίδου
Εκδόσεις: Μεταίχμιο
Σελίδες: 456
Πάντως το μυθιστόρημα που θα τον καθιέρωνε είναι «Οι περιπέτειες του Τον Σόγερ» (και λίγο αργότερα «Οι Περιπέτειες του Χάκλμπερι Φιν»). «Γράφοντάς το, είχα σαν κύριο σκοπό να ψυχαγωγήσω τα παιδιά, αλλά ελπίζω να το βρουν το ίδιο διασκεδαστικό και οι μεγάλοι, αφού θα τους θυμίσει πώς σκέφτονταν, πώς φέρονταν και σε τι απίθανες καταστάσεις τύχαινε να μπλεχτούν, καμιά φορά, με την παιδική ανεμελιά τους», εξηγεί σχετικά ο συγγραφέας.
Πρόκειται για την ιστορία ενός ατίθασου αγοριού, του Τομ Σόγερ που μαζί με τον κολλητό του Χάκλμπερι Φιν μπλέκουν στις πιο απρόσμενες και τις πιο ξεκαρδιστικές καταστάσεις. Δεν ήταν μόνο ο μύθος του ατέλειωτου καλοκαιριού, τα πρώτα ερωτικά σκιρτήματα, η απόλυτη ελευθερία, η φάρσα που συμβάδιζε με το μυστήριο και τον τρόμο.
Το βιβλίο αυτό αποτελεί τη συμπύκνωση όλων των -ανομολόγητων και μη- παιδικών φαντασιώσεων που ο Τομ Σόγερ τις έκανε πραγματικότητα: κοπάνες, τρελές φάρσες, βραδινές βόλτες στο νεκροταφείο, απίστευτες περιπέτειες με ληστές και εξερευνητές, στοιχειωμένα σπίτια και θαμμένους θησαυρούς.
Και όλα αυτά με χιούμορ, ζεστασιά, δράση και μία σειρά από ακαταμάχητους χαρακτήρες, σε μια μικρή πόλη στα μέσα του 19ου αιώνα, στις όχθες του ποταμού Μισισιπή. Ένα συναρπαστικό μυθιστόρημα που αποθεώνει την παιδική φιλία, ανεμελιά, περιπέτεια, φαντασία και ελευθερία- ή αλλιώς, το απόλυτο έπος της ευτυχισμένης παιδικής ηλικίας…
ΒΙΒΛΙΑ ΣΤΗ ΒΙΤΡΙΝΑ
Οι χήρες της Πέμπτης
Μετάφραση: Ασπασία Καμπύλη
Εκδόσεις: Carnivora
Σελίδες: 294
Τέσσερις φίλοι συναντιούνται κάθε Πέμπτη βράδυ για να παίξουν χαρτιά, ανενόχλητοι από παιδιά και συζύγους. Μια απ’ αυτές τις Πέμπτες όμως θα αφήσει πίσω της τρεις νεκρούς και τρεις χήρες! Πρόκειται για ένα ψυχολογικό θρίλερ το οποίο, μεταφρασμένο σε πάνω από είκοσι γλώσσες, θεωρείται πλέον κλασικό στη χώρα του (την Αργεντινή) και καταξίωσε διεθνώς την Κλαούδια Πινιέιρο, για την οποία χαρακτηριστικά ειπώθηκε: «Ο Χίτσκοκ είναι γυναίκα και ζει στο Μπουένος Άιρες»! Εκτός όμως από ένα αριστοτεχνικό θρίλερ, το βιβλίο είναι και μια σκοτεινή παραβολή για τη συστημική βία και την εγκληματικότητα που κρύβει η διατήρηση των προσχημάτων.
Νεκρά κορίτσια
Μετάφραση: Αγγελική Βασιλάκου
Εκδόσεις: Κλειδάριθμος
Σελίδες: 186
Μετά την επιτυχία των «Ο άνεμος που σαρώνει» και "Δεν είναι ποτάμι", η διεθνώς αναγνωρισμένη Αργεντίνα συγγραφέας εστιάζει σε ένα φλέγον ζήτημα της εποχής μας, το ζήτημα της έμφυλης βίας. Μια ιστορία που αποκαλύπτει τις σκοτεινές πτυχές μιας κοινωνίας που σιωπά. Τρεις έφηβες δολοφονημένες στην επαρχία της Αργεντινής τη δεκαετία του 1980. Τρεις ατιμώρητοι θάνατοι όταν ακόμη η λέξη «γυναικοκτονία» μας ήταν άγνωστη. Τρεις δολοφονίες ανάμεσα στις εκατοντάδες που δεν φτάνουν ποτέ στα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων. Η λιτή, διαυγής πρόζα της Αλμάδα φέρνει στο επίκεντρο τρεις νεαρές γυναίκες που παύουν να είναι νεκρά κορίτσια και γίνονται ζωντανά πλάσματα. Κορίτσια που σπούδασαν ή ήταν περήφανα για τη δουλειά τους, κορίτσια που ήταν καλές κόρες, τρυφερές αδερφές, ικανές μητέρες. Κορίτσια που αγαπούσαν τους φίλους τους, που γελούσαν, χόρευαν και ονειρεύονταν, ώσπου κόπηκε αναπάντεχα το νήμα της ζωής τους. Η Selva Almada εισέρχεται στην καρδιά του προβλήματος ως απάντηση στην επείγουσα ανάγκη να εστιάσουμε σε ένα σοβαρό ζήτημα της εποχής μας. Ένα αριστοτεχνικό μυθιστόρημα με έναν θυμό που σιγοβράζει κάτω από κάθε σελίδα.
Η Ανακωχή
Μετάφραση: Άννα Παπασταύρου
Εκδόσεις: Πατάκη
Σελίδες: 336
Η «Ανακωχή», που αποτελεί τη συνέχεια του «Εάν αυτό είναι ο άνθρωπος» (1947), πρωτοεκδόθηκε το 1963 και από πολλούς θεωρείται το αριστούργημα του Πρίμο Λέβι. Αυτό το βιβλίο, ημερολόγιο του ταξιδιού του προς την ελευθερία μετά τον εγκλεισμό του στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Άουσβιτς ΙΙΙ, είναι μια σπαρακτική αυτοβιογραφική κατάθεση, με στοιχεία πικρής σάτιρας παρά το τραγικό του θέμα. Πρόκειται για την εποποιία μιας ανθρωπότητας που προσπαθεί να αναγεννηθεί έχοντας φτάσει στα όρια της φρίκης και της δυστυχίας. Ο Λέβι γράφει την περιπέτεια της επιστροφής του στην Ιταλία, μετά την εκκένωση του Άουσβιτς λόγω της προέλασης των σοβιετικών στρατευμάτων, τον Ιανουάριο του 1945. Στοιβαγμένος μαζί με χιλιάδες άλλους σε βαγόνια εμπορικών τρένων, διέσχισε τα ερείπια της απελευθερωμένης πια Ευρώπης και, μέσω της Ρωσίας, της Ρουμανίας, της Ουγγαρίας και της Αυστρίας, έφτασε, πολλούς μήνες μετά, στο Τορίνο. Μια πολυδαίδαλη διαδρομή, με πολύ διαφορετικούς ανθρώπους, που ήταν επίσης θύματα του ίδιου πολέμου. Το τρίχρονο, ανώνυμο και άφωνο, παιδί που γεννήθηκε στο Άουσβιτς, ο γελαστός Έλληνας που αγόραζε και πουλούσε τα πάντα, ο Μαυριτανός της Βερόνα, που μάζευε κουρέλια και σκουπίδια για την παράλυτη κόρη του που ήλπιζε να ξαναδεί, ο γοητευτικός τσαρλατάνος Τσέζαρε, που ήξερε να τους ξεγελάει όλους, είναι όλοι άνθρωποι που ξεπηδούν από τα υπόγεια της εποχής και παρουσιάζονται με κατανόηση και ανθρωπιά από τον συγγραφέα.
Τρία πρόσωπα και άλλα διηγαίματα
Εκδόσεις: Αρμός
Σελίδες: 258
Η συλλογή διηγημάτων του Στέλιου Φούντα, πρώτη συγγραφική του απόπειρα, σφύζει από ζωή και δονείται στον παλμό του αίματος, εξ ου και ο τίτλος «Διηγαίματα». Έντονα τα προσωπικά βιώματα του συγγραφέα, ριζωμένα βαθιά στην ξηρομερίτικη γη και τη βιοπάλη των ταπεινών αλλά γεμάτων αξιοπρέπεια ανθρώπων της, έντονη κι η νοσταλγία για την χαμένη αθωότητα των παιδικών χρόνων. Και από κοντά, τα όνειρα και οι αγώνες για μια καλύτερη ζωή στη μικρή πόλη, για ένα φτερούγισμα στο αύριο όταν στην πορεία του συναντά τη μεγαλούπολη. Δεν λείπουν όμως οι συμβολισμοί, οι στοχασμοί, οι αναζητήσεις -πνευματικές, πολιτικές, προσωπικές- ούτε το πηγαίο χιούμορ. Η γλώσσα είναι ζωντανή και οι εικόνες τόσο γλαφυρές που μυρίζεις τις ξυλόσομπες, τα καπνά, γεύεσαι τις μπύρες και τον οβελία, νιώθεις να σε περονιάζει η υγρασία του πελάγου, της λίμνης Αμβρακίας, και σε συντροφεύουν οι εφηβικές παρέες, τα βιβλιοπωλεία και τα μπαράκια. Πρόκειται για την ειλικρινή κατάθεση ψυχής ενός ονειροπόλου… πραγματιστή που ξεκινά από τα φαινομενικά μικρά και ταπεινά για να αγκαλιάσει τα βάσανα των ανθρώπων και να αναλογιστεί τη μοίρα τους.
