Στο πέρασμα των αιώνων έχουν υπάρξει μυστικές γνώσεις οι οποίες διαδραμάτισαν καθοριστικό ρόλο στην εξέλιξη της ανθρωπότητας, αλλά και στην αθέατη ιστορία του κόσμου. Γνώσεις που μεταβιβάζονται μόνο από μυημένο σε μυημένο -και από εποχή σε εποχή- μέσα σε περίκλειστες λέσχες, ομάδες, στοές ή εταιρείες. Τι είναι, όμως, στην πραγματικότητα ένα «μυστικό» και τι κάνει μια εταιρεία, ένα τάγμα, μία οργάνωση να αποκαλείται μυστική, μυστηριακή, μυστικιστική ή απόκρυφη;
Όλα, μάλλον, ξεκίνησαν από μια αδιάσειστη παραδοχή: ό,τι η γνώση είναι ισχύς και η ισχύς είναι εξουσία. Ακολούθως, μία γνώση ικανή να προσδώσει δύναμη σε όποιον την κατέχει, οδηγεί -σχεδόν από μόνη της- στον πειρασμό της αποκλειστικής διαχείρισης και της απόκρυψής της. Και, βέβαια, το σχεδόν τέλειο μυστικό είναι αυτό που το ξέρει μόνο ένας, με το απόλυτο μυστικό να είναι εκείνο που δεν το γνωρίζει… κανείς.
Απ’ την άλλη, όμως, πώς θα ήταν δυνατόν ένα μυστικό να υφίσταται, να υπηρετεί την ίδια του τη φύση, να είναι δηλαδή κάτι κρυφό, αν δεν το γνωρίζουν κάποιοι λίγοι, εκλεκτοί, απέναντι στην άγνοια που αναγκαστικά θα έχουν οι άλλοι, οι υπόλοιποι, οι αμύητοι; Ίσως, τελικά, η διαχρονική γοητεία του μυστικού να ενυπάρχει σε αυτή τη διττή του υπόσταση: την εν κρυπτώ διαφύλαξή του και ταυτόχρονα την αναγκαστική του διάδοση, μέσα από την οποία θα εξακολουθεί να υπάρχει.
Όπως και να ’χει, το κυνήγι της αλήθειας και της ανώτερης γνώσης, της απόκτησης δύναμης και της παρεπόμενης εξουσίας δεν έπαψε -στην πάροδο του χρόνου- να είναι η σταθερή επιδίωξη διαφόρων ομάδων, οι οποίες με τη μία ή την άλλη πρόφαση διεκδικούσαν την αποκλειστικότητα της ισχύος. Κάπως έτσι δημιουργήθηκαν ποικίλες θρησκευτικές μυστικές εταιρείες, αιρέσεις και αποκρυφιστικά εσωτερικά τάγματα -όπως οι Γνωστικοί, οι Καββαλιστές, οι Ναΐτες, οι Τέκτονες, οι Illuminati και οι Ροδόσταυροι- με τη δράση και τις πρακτικές τους να συνοδεύονται από παραδοξότητες, μυθεύματα, παρερμηνείες, νύξεις και προκαταλήψεις, μέχρι κάθε λογής θεωρίες συνομωσίας, υπαινιγμούς και αινίγματα.
Πίσω, ωστόσο, απ’ όλα αυτά υπάρχει μία μακρά φιλοσοφική παράδοση στην αναζήτηση της γνώσης και της αλήθειας, με την πλειονότητα των μυστικών εταιρειών να εμπνέεται κυρίως από τη διδασκαλία του μυστικισμού: Σύμφωνα με τους μυστικιστές η γνώση δεν αποκτάται μέσω των αισθήσεων ή του νου, αλλά μέσα από μια εμπειρία μυστική στην οποία φτάνει κανείς ύστερα από μία επίπονη άσκηση που συμπεριλαμβάνει διαλογισμό, έλεγχο του σώματος, νηστεία, προσευχή και ιδιότυπες ενορατικές εμπειρίες όπως η έκσταση και η έλλαμψη- ικανές να αποκαλύψουν την υπέρτατη αλήθεια. Μέσα, λοιπόν, από τον εκάστοτε μυστικισμό γίνεται μία προσπάθεια κατανόησης του κόσμου με έναν διαισθητικό και μυητικό τρόπο- πάντα με τη βοήθεια αποκρυφιστικών κειμένων των οποίων η κρυφή γνώση είναι -κατά κανόνα- κτήμα των ολίγων εκλεκτών.
Οι τρεις απατεώνες
Μετάφραση: Χρυσόστομος Τσαπραΐλης
Εκδόσεις: Μεταίχμιο
Σελίδες: 320
Τα περίφημα αποκρυφιστικά κείμενα της Kabbalah -για παράδειγμα- συναποτελούν μια ολοκληρωμένη αντίληψη για το Θεό, τον κόσμο και τη θέση του ανθρώπου σε αυτόν, με φιλοσοφικούς στοχασμούς σημαντικής εμβέλειας και οξύνοιας, οι οποίοι φαίνεται να έχουν παρεξηγηθεί αρκετά από τη δυτική σκέψη. Αλλά όταν η αγωνία για την απόκτηση της απόλυτης γνώσης γίνεται αδημονία για την κατάκτηση της ανεξέλεγκτης εξουσίας, τότε εύκολα ένα σύστημα αντιλήψεων, πρακτικών και ερμηνειών, εκφυλίζεται σε μία λέσχη διαφθοράς, ματαιοδοξίας και πλεκτάνης.
Κάτι τέτοιο συνέβη με όλες τις μυστικές διδασκαλίες και τις απόκρυφες επιστήμες οι οποίες -σταδιακά- έχασαν τον προσανατολισμό τους και έγιναν τα άλλοθι για την απόκτηση εξουσίας. Αυτός είναι και ο χώρος στον οποίο διαδραματίζεται το αριστοτεχνικό μυθιστόρημα του Ουμπέρτο Εκο «Το εκκρεμές του Φουκώ» (1988), ένα από τα πλέον ενδιαφέροντα βιβλία μυθοπλασίας που ασχολήθηκαν με τον αποκρυφισμό, τις μυστικές εταιρείες και τις πλέον ευφάνταστες ίντριγκες. Τρεις επιμελητές εκδόσεων στο Μιλάνο αρχίζουν να εντρυφούν στις απόκρυφες επιστήμες, τα εσωτερικά τάγματα και τις ποικίλες κοσμικές συνωμοσίες. Ώσπου, αποφασίζουν -μάλλον ανεύθυνα- να επινοήσουν ένα δικό τους μυστικό Σχέδιο. Κάποιος, όμως, τους παίρνει στα σοβαρά. Και αυτό που ξεκίνησε ως ένα παιχνίδι, γίνεται μία μέγγενη από την οποία κανείς δεν μπορεί να γλιτώσει.
Όσο για το «Οι τρεις απατεώνες» (1895) του Άρθουρ Μάχεν, είναι ένα από τα πιο χαρακτηριστικά έργα του τέλους του 19ου αιώνα που συνδυάζει τον τρόμο, το μυστήριο και τον αποκρυφισμό με μια σχεδόν παρωδιακή, αλλά και εφιαλτική αφήγηση. Ένα έργο που αποτελεί πρόδρομο πολλών στοιχείων του μοντέρνου υπερφυσικού τρόμου και άσκησε σημαντική επίδραση σε συγγραφείς όπως ο Λάβκραφτ.
Αλλά παρόλο που προέρχεται από τη λογοτεχνία του φανταστικού, ανήκει επίσης σε αυτό τον αινιγματικό, μισοσκότεινο και παράξενα γοητευτικό κόσμο των απόκρυφων μηνυμάτων, των μεταφυσικών αποκαλύψεων και των θανάσιμα επικίνδυνων μυστικών. Δύο φίλοι ανακαλύπτουν τον χρυσό Τιβέριο, ένα αρχαίο νόμισμα που αναζητούν απεγνωσμένα οι μυστηριώδεις «Τρεις απατεώνες», μέλη μιας πανίσχυρης απόκρυφης ομάδας. Ωστόσο, αυτό δεν είναι απλώς ένα αντικείμενο, αλλά «φορέας» μιας αρχέγονης, πιθανώς δαιμονικής δύναμης. Καθώς η αφήγηση ξετυλίγεται στο σκοτεινό Λονδίνο, στην ουαλική εξοχή και στην αμερικανική Δύση, οι πρωταγωνιστές βρίσκονται μπλεγμένοι σε έναν ιστό εξαπάτησης, συναντώντας στην πορεία τους παράξενες συμπτώσεις, αλλόκοτους χαρακτήρες και ζοφερές διηγήσεις.
Πρόκειται για μια θαυμαστή συλλογή εγκιβωτισμένων «παράξενων ιστοριών» που σε βυθίζουν σε ένα σύμπαν υπερφυσικών συναντήσεων, πολλαπλών ταυτοτήτων και παράξενων αινιγμάτων. Παράλληλα, το έργο βρίθει συμβολισμών και αναφορών σε παγανιστικές, μυστηριακές λατρείες, παίζοντας με την έννοια της αλήθειας και της απάτης – ακόμα και ως προς την ίδια τη φύση της πραγματικότητας.
Ένα εκπληκτικό –από κάθε άποψη- μυθιστόρημα με το οποίο αποδεικνύεται η φυσική έλξη του Άρθουρ Μάχεν προς το παράδοξο και το απρόσμενο, με τον αναγνώστη να μην ξέρει ποτέ τι να περιμένει, τι επίκειται, τι θα συμβεί στην επόμενη σελίδα. Μέχρι το τέλος επικρατεί η εντύπωση μιας μυστικής στοάς με παραμορφωτικούς καθρέφτες και πόρτες που ανοιγοκλείνουν οδηγώντας σε παράλληλα επίπεδα. Η δε εμβόλιμη αφηγηματική δομή (ιστορίες μέσα σε ιστορίες), προοικονομεί τεχνικές που θα χρησιμοποιήσει αργότερα ο Μπόρχες ή ο Καλβίνο. Δεν πρόκειται για γραμμική αφήγηση, αλλά για ένα σύνθετο πλέγμα πολλαπλών επιπέδων, με τον συγγραφέα να χρησιμοποιεί ένα πυκνό, αρχαϊκό και ελαφρώς θεατρικό ύφος, το οποίο συνειδητά θυμίζει γοτθικά πρότυπα. Αυτό, συμβάλλει σημαντικά στη δημιουργία μιας αποπνικτικής, αρχετυπικής ατμόσφαιρας.
Επιπλέον, οι λογοτεχνικές αρετές του βιβλίου δεν εντοπίζονται μόνο στην ομορφιά και στον λυρισμό της πρόζας (που αποτυπώνει κάποιες από τις πιο γλαφυρές περιγραφές του βικτοριανού Λονδίνου) ούτε στο υποδόριο χιούμορ που αναβλύζει σε διάφορα σημεία του. Αλλά και στον αριστοτεχνικό τρόπο με τον οποίο εξυφαίνονται τα νήματα της πλοκής ανάμεσα στις ιστορίες, δημιουργώντας έναν περίτεχνο γρίφο που θα μείνει για πάντα στη μνήμη σας, διευρύνοντας (χωρίς να καταργεί) τα όρια και τις δυνατότητες της λογικής.
Όλα αυτά, ισορροπούν μέσα από μία αφήγηση που σου αλλάζει αμετάκλητα τον τρόπο που σκέφτεσαι, αναδεικνύοντας προαιώνια ερωτήματα για τον έρωτα και τον θάνατο, για το φως και το σκοτάδι, ενώ την ίδια στιγμή -μέσα από την πλοκή- γίνεται εμφανής, μία μυστηριώδης, τρομακτική και παράξενα γοητευτική ανακάλυψη: Τίποτα δεν είναι ακριβώς όπως φαίνεται...
ΒΙΒΛΙΑ ΣΤΗ ΒΙΤΡΙΝΑ
Η υπόθεση της ερυθράς βασίλισσας
Εκδόσεις: Καστανιώτη
Σελίδες: 268
Δυο παλιοί εραστές ξαναβρίσκονται σε στιγμές αναπόλησης κάπου στις ελβετικές Άλπεις. Ένας ηλικιωμένος ήρωας σχεδιάζει την καθημερινή του έξοδο, εισπράττοντας τους φυσικούς κύκλους ως τραγική συμπαντική ευθυμία. Ένας συγγραφέας, στη διάρκεια μιας μοναχικής παραμονής Πρωτοχρονιάς, επιχειρεί μια μυθοπλαστική και -γιατί όχι;- πραγματική έξοδο στις εσχατιές της Αμερικής. Ένας ταξιδευτής γιορτάζει με τα πλήθη στους δρόμους μιας πόλης της Καραϊβικής την απονομή του Νόμπελ στον Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες και ζει εκατό χρόνια ευδαιμονίας με την ερωμένη του στο μυθικό Μακόντο. Ηρωίδες και ήρωες που γεφυρώνουν την περιπέτεια με την επιστροφή τους στην εστία. Άνθρωποι που υποχρεώνονται να κινούνται όλο και ταχύτερα μέσα σε ένα μεταλλασσόμενο τοπίο, για να καταλήξουν στην ίδια θέση - όπως ακριβώς η Ερυθρά Βασίλισσα μπροστά στην έκπληκτη Αλίκη στο Μέσα από τον καθρέφτη. Μεταξύ σατιρικής αυτογνωσίας και κυνικού πραγματισμού, υπαρξιακής αγωνίας και επιβίωσης ιστορικών φαντασμάτων, η μοναξιά συμπλέκεται με τον ερωτισμό και ο αναστοχασμός με τη λαγνεία.
Άκου τη βροχή που πέφτει
Μετάφραση: Φωτεινή Βλαχοπούλου
Εκδόσεις: Κριτική
Σελίδες: 184
Δεκαετία του ’70. Η Κάρμεν αναθυμάται το παρελθόν της. Εκείνη και οι δύο αδελφές της, κόρες Ισπανών Δημοκρατικών, είχαν σταλεί από τους γονείς τους στη Γαλλία, όταν ήταν παιδιά ακόμη, για να γλιτώσουν από τη δικτατορία του Φράνκο. Κατέληξαν σε ένα μικρό χωριό στον Νότο, τη Μαρσεγιέτ, όπου ζούσαν και δούλευαν μαζί στο οικογενειακό ξενοδοχείο. Η Κάρμεν ασφυκτιά εκεί, αλλά ερωτεύεται έναν περαστικό ταυρομάχο, τον Αντόνιο, και φεύγει μαζί του στη Μαδρίτη. Εκεί, ωστόσο, φυλακίζεται για επτά χρόνια ως συνεργός του Αντόνιο στις παράνομες δραστηριότητές του. Στη φυλακή, η Κάρμεν υφίσταται βία και ταπεινώσεις, εθίζεται στα ναρκωτικά, αλλά εντέλει σώζεται κυρίως χάρη στη φιλία που αναπτύσσει με μια μεγαλύτερη σε ηλικία κρατούμενη και στην παρηγοριά που βρίσκει στην ανάγνωση μυθιστορημάτων. Όταν αποφυλακίζεται, επιστρέφει στο χωριό, αλλά οι αδελφές της δεν την έχουν συγχωρέσει που τις εγκατέλειψε. Η Κάρμεν προσπαθεί να αποκαταστήσει τη σχέση τους και παράλληλα συνδέεται ερωτικά με τον Εσκούτο, έναν νεότερό της άντρα, εντελώς διαφορετικό από τον Αντόνιο. Η Olivia Ruiz (Ολίβια Ρουίζ) είναι Γαλλίδα τραγουδοποιός και ηθοποιός ισπανικής καταγωγής, η οποία μεγάλωσε στη Μαρσεγιέτ. Οι γονείς των γονιών της εγκατέλειψαν την Ισπανία για να γλιτώσουν από τον Εμφύλιο Πόλεμο, όμως έκτοτε δεν αναφέρθηκαν ποτέ ξανά σε αυτό το γεγονός. Το οικογενειακό της παρελθόν αποτέλεσε πηγή έμπνευσης για τη συγγραφή του «Άκου τη βροχή που πέφτει», το οποίο κέρδισε διθυραμβικές κριτικές στη Γαλλία και είναι το πρώτο έργο της που κυκλοφορεί στα ελληνικά.
Ένας τόπος για να επιστρέφεις
Μετάφραση: Αθηνά Δημητριάδου
Εκδόσεις: Πόλις
Σελίδες: 640
Το «Ένας τόπος για να επιστρέφεις» είναι ο τίτλος της ιστορίας ζωής του Τζεντ Τιούκσμπουρι, όπως την αφηγείται ο ίδιος, έχοντας φτάσει στη μέση ηλικία. Την αφηγείται με ελεγχόμενη συγκίνηση και καυστικό χιούμορ, αρχίζοντας από τα παιδικά του χρόνια σε μια άχρωμη αγροτική περιοχή της Αλαμπάμα και φτάνοντας μέχρι την επίτευξη των στόχων του: να γίνει ένα διακεκριμένος καθηγητής φιλολογίας. Ο Τζεντ γεννιέται στο τέλος του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου και στα εννιά του χρόνια χάνει τον μέθυσο και ακαμάτη πατέρα του σε ένα δυστύχημα. Η μητέρα του σπεύδει να μετοικήσει και να στήσει μια καινούργια ζωή για τον εαυτό της και το αγόρι της. Ο Τζεντ συνεχίζει ακάθεκτος και διαπρέπει στους τομείς της κλασικής και μεσαιωνικής φιλολογίας, παρότι μεσολαβεί ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος και βρίσκεται για ένα διάστημα να πολεμάει στο πλευρό των Ιταλών Παρτιζάνων. Με την επιστροφή του στον τόπο του, ξαναγυρίζει στο πανεπιστήμιο και παντρεύεται. Όμως η γυναίκα του πεθαίνει λίγο μετά τον γάμο τους. Ακολουθεί μια θυελλώδης σχέση με μια παλιά του γνώριμη, η οποία σφραγίζει όλο το μυθιστόρημα. Μετά το τέλος αυτής της σχέσης, της συναρπαστικής και ολέθριας, ο Τζεντ θα ξαναπαντρευτεί, θα αποκτήσει έναν γιο, και θα χωρίσει. Και τότε θα έρθει πια η ώρα να κάνει τον απολογισμό του. Όπως συχνά λέγεται, η πραγματικότητα ξεπερνάει τη φαντασία! Και όλα αυτά, με φόντο μια Αμερική που σπεύδει να περάσει στη φάση της ευημερίας, τόσο μετά τον Α΄ όσο και μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Διότι στο παρασκήνιο των μυθιστορημάτων του Warren υπάρχει πάντα η Ιστορία. Ενίοτε και στο προσκήνιο…
Το κακό που κάνουν οι άνθρωποι
Μετάφραση: Μαρία Οικονομίδου
Εκδόσεις: Πατάκη
Σελίδες: 528
Πολλά χρόνια πριν, η αστυνομικός Ίταλα Καρούζο, η επονομαζόμενη «Βασίλισσα», επικεφαλής ενός κυκλώματος διαφθοράς, ανέλαβε να συγκεντρώσει τα αποδεικτικά στοιχεία προκειμένου να οδηγηθεί στη φυλακή ο άντρας που κατηγορούνταν ότι ήταν ο Πέρσικο, απαγωγέας και δολοφόνος τριών έφηβων κοριτσιών. Η Ίταλα δεν μπορούσε να αρνηθεί, γνώριζε όμως ότι τα πράγματα δεν ήταν έτσι. Τώρα, ένας άντρας με μακριά λευκά μαλλιά αρπάζει στην κυριολεξία τη δεκαεξάχρονη Αμάλα Καβαλκάντε από την πόρτα του όμορφου σπιτιού της, στις παρυφές της μεσαιωνικής Τσιττά ντελ Φιούμε στη βόρεια Ιταλία, και τη φυλακίζει στο υπόγειο ενός παλιού κτιρίου. Η Αμάλα συνειδητοποιεί ότι δεν πρόκειται να βγει ζωντανή από εκεί αν δε βρει έναν τρόπο να δραπετεύσει. Η δικηγόρος Φραντσέσκα Καβαλκάντε, θεία της Αμάλα, είχε υπερασπιστεί τότε ανεπιτυχώς τον άντρα που κατηγορούνταν ότι ήταν ο Πέρσικο. Είναι πεπεισμένη ότι ο πελάτης της ήταν αθώος και ότι ο πραγματικός δολοφόνος κυκλοφορεί ακόμη ελεύθερος. Και είναι πιθανότατα αυτός που έχει απαγάγει την ανιψιά της. Το «Κακό που κάνουν οι άνθρωποι» είναι ένα εντυπωσιακά δομημένο μυθιστόρημα, που διαβάζεται απνευστί, για την έμφυλη βία, για το σκοτεινό πρόσωπο της καλής κοινωνίας, αλλά και για τη διαφθορά στους κόλπους της κρατικής ασφάλειας.
