«Παιδικά Χριστούγεννα στην Ουαλία»: Ο ιδιοφυής Ντύλαν Τόμας, σε μια ποιητική πρόζα-διαμάντι

Ήταν ένας καλλιτέχνης της ποίησης, την ζούσε επώδυνα, την αγαπούσε και την πενθούσε καθημερινά, πιστεύοντας κατά βάθος ότι όλα συναιρούνται σε αυτήν. Αλλά, με τι κόστος! «Η ποίηση» είπε κάποτε ο Ντύλαν Τόμας (1914-1953), «είναι η διήγηση της ζωής που παλεύει να βρει λίγο φως». Εκ των υστέρων φαίνεται ότι αυτή η διατύπωση, συνοψίζει ιδανικά το σύντομο και τρικυμιώδες πέρασμά του – τόσο από τη ζωή όσο και από την ποίηση. Σε αυτήν, όμως, την αναζήτηση του φωτός υπήρξε σαφώς πιο τυχερός στην ποιητική του δραστηριότητα, απ’ ό,τι στην ενδεή και μισοσκότεινη καθημερινότητά του.

Προσωπικότητα αναφομοίωτη και παράταιρη για την εποχή του, ο Τόμας διέθετε το καταιγιστικό και εξοντωτικό πάθος μιας υπερήφανης απόγνωσης. Έχοντας πλήρη συναίσθηση της ξεχωριστής καλλιτεχνικής του αξίας, αδυνατούσε να περιοριστεί στις νόρμες των νέων ποιητών της δεκαετίας του ’30 στη Βρετανία. Άλλωστε, αυτό που πραγματικά τον ενδιέφερε ήταν να δίνει ένα σχήμα στις αδιάλειπτες ποιητικές του εκστάσεις.

Ήδη στην ηλικία των δεκατεσσάρων ετών ο Ουαλός Ντύλαν Τόμας συνέθετε ποιήματα εκπληκτικής ωριμότητας που αναδείκνυαν μία πλατιά και οξυμένη αντίληψη της αγγλικής γλώσσας. «Ήθελα να γράψω ποίηση γιατί ερωτεύτηκα τις λέξεις», θα εξομολογηθεί στο κλασικό κείμενό του «Σημειώσεις για την τέχνη της ποίησης»: «Μ’ ενδιέφεραν από νωρίς τα σχήματα του ήχου που έφταναν στ’ αυτιά μου. Μ’ ενδιέφεραν τα χρώματα που οι λέξεις έριχναν στα μάτια μου».

Τα χρόνια που ακολουθούν διαβάζει ακατάπαυστα, ενώ το εφηβικό ξέσπασμα γίνεται στην περίπτωσή του ένα εύφλεκτο μείγμα ευλογίας και κατάρας. Ένας έντονα διαταραγμένος κόσμος που συναποτελείται από τις αδιέξοδες εφηβικές νύχτες και ανησυχίες, την τυραννία της σάρκας, τις προτεσταντικές απαγορεύσεις, τα πρώτα ποτά και την αίσθηση της ενοχής, κρύβεται πίσω από την πρώτη ποιητική συλλογή του «18 ποιήματα».

Ντύλαν Τόμας
Παιδικά Χριστούγεννα στην Ουαλία
Μετάφραση: Βασικεχαγιόγλου
Εικονογράφηση: Ellen Raskin
Εκδόσεις: Περισπωμένη

Στο μεταξύ, ο εικοσάχρονος Τόμας μετακομίζει από τη γενέτειρά του, το Σουόνσι, στο Λονδίνο, για να δοκιμάσει την τύχη του. Η καθολική, ωστόσο, απόρριψη από τους κριτικούς της εποχής υπήρξε καταστροφική για τον ψυχισμό του και -σε συνδυασμό με τις δυσκολίες επιβίωσης που αντιμετώπιζε- τον οδήγησε σε μια παραίτηση από τα πάντα και πρωτίστως από τον ίδιο του τον εαυτό. Το αλκοόλ μετατρέπεται από μια απλή συνήθεια των νεανικών χρόνων σε ένα μόνιμο και αδιαπραγμάτευτο πάθος μέχρι εσχάτων. Όταν, ωστόσο, δημοσιεύονται τα «25 ποιήματα», θα κερδίσει -εν μέρει- τους κριτικούς, αλλά κυρίως θα υιοθετήσει με σιγουριά ένα καθαρά προσωπικό ύφος που άλλοτε προκαλεί και άλλοτε συναρπάζει.

Όσο για το «λίγο φως» που αναζητούσε σταθερά στην ποιητική του έκφραση θα το ανακαλύψει -έστω πρόσκαιρα- στη ζωή του, όταν θα γνωρίσει την Caitlin, μια λίγο μεγαλύτερή του δυναμική και απρόβλεπτη χορεύτρια, που είχε επίσης έντονο πάθος για το αλκοόλ. Εκείνη έβρισκε τον ποιητή ευάλωτο, γλυκό και διασκεδαστικό και έτσι, όταν της έκανε πρόταση γάμου έπειτα από πέντε μερόνυχτα ποτού, δεν εναντιώθηκε και το 1937 παντρεύονται.

Στην αρχή του έγγαμου βίου περνάει μέρες ανείπωτης χαράς και δύο χρόνια μετά κυκλοφορεί την αριστουργηματική συλλογή «Ο χάρτης της αγάπης», ενώ παράλληλα κάνει δουλειές του ποδαριού και κάποιες διαφημίσεις για το ραδιόφωνο. Αλλά η μόνιμη φτώχεια κλυδωνίζει τη σχέση τους, αφού τα τρία παιδιά που -εν τω μεταξύ- απέκτησαν, επιβαρύνουν σημαντικά τα έξοδα και τις ανάγκες τους.

Ώσπου, ξαφνικά το 1940, του αναθέτουν μια ραδιοφωνική εκπομπή που θα τον κάνει διάσημο, με τον ίδιο να απαγγέλλει ποιήματα και να αφηγείται μικρές ιστορίες δικής του έμπνευσης. Έτσι, η τέταρτη συλλογή του «Θάνατοι και είσοδοι» που δημοσιεύεται το 1946 κερδίζει το αναγνωστικό κοινό κάνοντας τεράστιες πωλήσεις. Επτά χρόνια πριν απ’ τον θάνατό του, η τύχη μοιάζει να χαμογελάει: Γράφει, πλέον, σενάρια για ταινίες μικρού μήκους και εργάζεται σε διαφημιστικά προγράμματα, αλλά οι μεταπολεμικές αμοιβές στον χώρο του θεάματος ήταν πενιχρές και το μόνο που έμενε ήταν η φήμη και η προσωπική ικανοποίηση.

Πάντως, η γενικότερη φήμη που απέκτησε, συνέβαλλε στην επανεκτίμηση του συνόλου της ποίησής του από τους κριτικούς με σαφώς ευνοϊκότερους όρους. Εκείνος, πάλι, συνέχιζε να γράφει ποιήματα, νιώθοντας πια μια καλλιτεχνική δικαίωση. Στο μεταξύ, βυθίζεται όλο και πιο βαθιά στη θάλασσα του αλκοόλ, καταγράφοντας συστηματικά τις αυτοϋπονομευτικές λυρικές εξάρσεις του μέσα από έναν διαπεραστικό μεταφυσικό λυγμό: «αν τρελάθηκαν η γνώση τους θα ξανάρθει  / αν βούλιαξαν στο πέλαγος θ’ αναδυθούν / αν χάθηκαν οι εραστές δεν θα χαθεί η αγάπη / κι ο θάνατος δεν θα ’χει πια εξουσία».

Η επιτυχία και η απήχηση του έργου έχουν πλέον πάρει την ανιούσα, σε αντίθεση με την κλονισμένη απ’ το αλκοόλ υγεία του που παρουσιάζει πλέον πολλά προβλήματα. Το 1950 του προτείνουν να κάνει μια περιοδεία απαγγελιών στην Αμερική με σημαντική για την εποχή αμοιβή. Το αποτέλεσμα ήταν θριαμβευτικό και σύντομα οι δίσκοι με τις απαγγελίες του γίνονται ανάρπαστοι σε ολόκληρο τον κόσμο. Οι εξελίξεις αυτές θα τον οδηγήσουν σε ακόμη δύο περιοδείες στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, το 1952 και το 1953, για να διαβάσει το «Κάτω από το Γαλατόδασος», ένα «έργο για φωνές» που το είχε ετοιμάσει για μια επικείμενη ραδιοφωνική εκπομπή. Αυτή η τρίτη περιοδεία αποδείχτηκε μοιραία.

Ο καταπονημένος Ντύλαν Τόμας, έπειτα από αλλεπάλληλους σταθμούς, αναγνώσεις, εικοσιτετράωρα αϋπνίας και ασφυκτικής έντασης, πεθαίνει ξαφνικά, στις 9 Νοεμβρίου 1953 στη Νέα Υόρκη, από αλκοολική τοξίνωση. Έχουν γραφτεί πολλά για τις περίεργες συνθήκες του θανάτου του, για ευθύνες του περιβάλλοντός του, των γιατρών, ακόμη και για το ποια υπήρξαν τα ακριβή αίτια της κατάληξής του. Η περίοδος που ακολούθησε χαρακτηρίζεται από την συστηματική και αναμενόμενη προσπάθεια των εκδοτών, των δημοσιογράφων, των κριτικών να συντηρήσουν τον μύθο του «καταραμένου», του σημαδεμένου από τη μοίρα ποιητή.

Ευτυχώς που οι στίχοι του και τα κείμενά του, ξεγλιστρώντας απ’ όλα αυτά, βρίσκουν διαχρονική ανταπόκριση μέσα από την αινιγματική τους αυτοτέλεια – όπως αποδεικνύει η παρούσα έκδοση με τίτλο «Παιδικά Χριστούγεννα στην Ουαλία»: Αυτό το διαμάντι της λυρικής πεζογραφίας, που αρχικά ηχογραφήθηκε για το ραδιόφωνο και δύο χρόνια αργότερα, το 1954, κυκλοφόρησε σε βιβλίο, εξακολουθεί να μαγεύει μικρούς και μεγάλους για πάνω από μισό αιώνα, αποτελώντας πλέον ένα σύγχρονο κλασικό έργο. Ο Ντύλαν Τόμας, παραδίδει μια απολαυστική ποιητική πρόζα με τις ειδυλλιακές του αναμνήσεις από τα Χριστούγεννα των παιδικών του χρόνων στην Ουαλία.

Με ευφάνταστες εικόνες, αριστοτεχνική χρήση της γλώσσας και μια σχεδόν επώδυνη νοσταλγική διάθεση ανακαλεί την αθωότητα και το θαύμα μιας άλλης, πιο απλής, πλην όμως μαγικής εποχής, με δώρα, θείες και θείους, με ζεστά σπίτια πλάι στην παγωμένη θάλασσα και βέβαια με το φρεσκοπεσμένο χιόνι: «Χιόνιζε. Πάντα χιόνιζε τα Χριστούγεννα». Πρόκειται για μία εξαιρετική εισαγωγή στον κόσμο του ποιητή με την θαυμαστή εικονοπλαστική ικανότητα και την ιδιοφυή, ασυνήθιστη χρήση των λέξεων, η οποία δεν έπαψε ποτέ να οδηγεί στους πλέον παράξενους συνδυασμούς ήχων και νοημάτων…

ΒΙΒΛΙΑ ΣΤΗ ΒΙΤΡΙΝΑ

Έλενα Μαρούτσου
Η τέχνη των αλυσιδωτών πτώσεων
Εκδόσεις: Κίχλη
Σελίδες: 176

Επτά αλληλένδετα διηγήματα, με το τέλος του καθενός να αποτελεί το έναυσμα για την εκκίνηση του επόμενου. Οι κεντρικοί ήρωες, παίκτες γύρω απ’ το ίδιο τραπέζι αλλά και αθύρματα της Τύχης και του Χρόνου, είναι δεμένοι τόσο μεταξύ τους όσο και με το περιβάλλον με ορατά ή αόρατα νήματα. Έτσι, κάθε πτώση προκαλεί ένα κύμα νέων αλυσιδωτών πτώσεων, που άλλοτε είναι καταστροφικές και άλλοτε γίνονται έναυσμα για αναγέννηση και επανεκκίνηση, καθώς η σκυτάλη της δράσης περνά συνεχώς από το χέρι της ζωής σε αυτό του θανάτου και αντίστροφα.

Μίρτσεα Καρταρέσκου
Τραβεστί
Μετάφραση: Άντζελα Μπράτσου
Εκδόσεις: Καστανιώτη
Σελίδες: 186

Ο Βίκτωρας έχει γίνει ένας άνθρωπος αντικοινωνικός, ένας συγγραφέας βασανισμένος από το τρικυμιώδες μυαλό του και τον πληθωρικό εσωτερικό του κόσμο. Και σε μια κρίσιμη για τον ίδιο στιγμή, απομονώνεται ακόμα περισσότερο, καταφεύγει σε μια εξοχική κατοικία στα Καρπάθια Όρη. Λογαριάζει ότι έτσι θα καταφέρει να ξορκίσει την εμμονή που τον καταδυναστεύει. Η συγκεκριμένη εμμονή είναι ο Λούλου, ένας διαφορετικός συμμαθητής του από το λύκειο. Στη Ρουμανία, κατά την περίοδο του κομμουνιστικού καθεστώτος, όταν ο Βίκτωρας ήταν δεκαεφτά χρονών, το 1973 δηλαδή, συνέβη κάτι που τον σημάδεψε: Στο πάρτι μιας καλοκαιρινής κατασκήνωσης, ο Λούλου, ο οποίος είχε στο μεταξύ μεταμφιεστεί σε γυναίκα, αιφνιδίασε τον Βίκτωρα και τον εξανάγκασε σε μια πράξη που ο τελευταίος αδυνατεί να λησμονήσει. ο Μίρτσεα Καρταρέσκου παρουσιάζει τη δική του εκδοχή, ιλιγγιώδη και φαντασμαγορική, για την εφηβεία. Εφιαλτικός και ονειρικός συνάμα, αυτός ο κορυφαίος αφηγητής υφαίνει μία αφήγηση μεθυστική, ρευστή, αξεπέραστη…

Claire Keegan
Ανταρκτική
Μετάφραση: Μαρτίνα Ασκητοπούλου
Εκδόσεις: Μεταίχμιο
Σελίδες: 296

Δεκαπέντε ιστορίες που κινούνται από τη βάναυση, δύσκολη επαρχιώτικη ζωή στην Ιρλανδία μέχρι το καυτό τοπίο του αμερικάνικου νότου. Η Keegan διερευνά έναν κόσμο όπου τα όνειρα, η μνήμη και η τύχη έχουν συντριπτικές συνέπειες για όλους. Η γραφή της, συχνά σκοτεινή, υπαινικτική και ατμοσφαιρική, κάνει τον αναγνώστη να νιώθει πως κάτι βαρυσήμαντο παραμονεύει σε κάθε μία από αυτές τις σμιλεμένες ιστορίες. Συγκινητικό, χάρη στη χαμηλόφωνη έντασή του, το βραβευμένο αυτό βιβλίο αποτελεί ένα σπάνιο, εντυπωσιακό δείγμα γραφής.

Εύα Στάμου
Σωματογραφία
Εκδόσεις: Αρμός
Σελίδες: 228

Στιγμιότυπα από την ερωτική σχέση δύο γυναικών δοσμένα σε πρωτοπρόσωπη αφήγηση και ύφος εξομολογητικό από μια νεαρή γυναίκα σε αναζήτηση της ταυτότητάς της. Δύσκολες οικογενειακές σχέσεις, παράτολμες κινήσεις, εθισμοί κι ένας αστερισμός εφήμερων γνωριμιών συνθέτουν τον καμβά της περιπέτειας όπου οι ήρωες δοκιμάζουν τα όριά τους. Ένα αφήγημα για τα πάθη του σώματος και τις ανάγκες της ψυχής.