Με φόντο το απολιθωμένο δάσος της Λέσβου και μέσα από μια αφήγηση που συνδυάζει το προσωπικό με το αρχέγονο, η δημιουργός μάς μιλά για τις αδελφικές σχέσεις, τα παιδικά τραύματα, την ανάγκη για κοινότητες, τη λειτουργία της μνήμης, τη λύτρωση που προσφέρει το σινεμά και τον τρόπο που βλέπει τον εαυτό της μέσα στην τέχνη, ειδικά σε έναν κόσμο που αλλάζει.
Στη συζήτησή μας, η Γαλάτεια Λαγουτάρη μοιράζεται σκέψεις για την Ελλάδα του Πίτυλου, για το σινεμά ως πράξη καθαρτικής αφήγησης, για το πολιτικό κλίμα που διαμορφώνεται, αλλά και για το πώς είναι να μεγαλώνεις σε έναν τόπο με βαριά ιστορία και να επιστρέφεις σ’ αυτόν μέσα από μια ταινία.
H ηθοποιός Νατάσα Ερωφίλη Τσάγαρη, στον ρόλο της Φαίδρας.
Γιατί επέλεξες να πεις την ιστορία της Μυρτώς και της Φαίδρας, δύο αδελφών;
Σίγουρα έπαιξε ρόλο το γεγονός ότι εγώ έχω έναν αδελφό μικρότερο δύο χρόνια. Σε αυτό το σημείο να πω ότι τον υπερλατρεύω και ότι δεν μπορώ να φανταστώ τη ζωή μου χωρίς αυτόν.
Οι σχέσεις είναι ζωντανοί οργανισμοί και με τη πάροδο των χρόνων περνάνε πολλά στάδια και εξελίσσονται. Για μένα η Φαίδρα (Νατάσα Ερωφίλη Τσάγαρη) και η Μυρτώ (Γαλάτεια Σπαθάρη Πατσουράκη) έχουν μέσα κομμάτια από τη δική μου σχέση με τον αδελφό μου, τη σχέση της μαμάς μου με το δικό της αδελφό, πράγματα που έβλεπα στους φίλους μου με τα δικά τους αδέλφια. Επίσης σαν μεγαλύτερα αδέλφια έχουμε πολλές φορές αυτό το βάρος “του γονιού”! Tο κουβαλάμε. Θέλεις η κοινωνία, η οικογένεια, το σχολείο, κάπως μας το περνάνε.
H ηθοποιός Γαλάτεια Σπαθάρη Πατσουράκη, στον ρόλο της Μυρτούς.
Ωστόσο, σε αυτή τη σχέση της Φαίδρας και της Μυρτώς,σιγά σιγά αντιλήφθηκα ότι για μένα αποτυπώνει και μια σχέση ενός μεγαλύτερου και ενός μικρότερου εαυτού. Όταν εμείς οι ίδιοι κοιτάμε πίσω και προσπαθούμε να θυμηθούμε και να δούμε τον εαυτό μας σαν παιδιά και σαν έφηβοι. Πώς ήμασταν, ποια ήτανε τα τραύματά μας.
Γι’ αυτό για μένα ήταν σημαντική και η ομοιότητά των δύο αδελφών, σε έναν υπερβολικό ίσως βαθμό. Να είναι σχεδόν ίδιες. Στα ρούχα, στα μαλλιά, στο καδράρισμα, μέσα στην ταινία.
Υπάρχουν προσωπικά βιώματα στην ταινία;
Είναι πολύ εντυπωσιακό γιατί ο Πίτυλος κατάλαβα τι σημαίνει για μένα ακριβώς, μετά το τέλος των γυρισμάτων, το οποίο και σαν συνειδητοποίηση με σόκαρε. Για μένα ο Πίτυλος ακολουθεί δύο πολύ προσωπικά τραύματα, αλλά μέσα σε όλα αυτά και διαφορετικές εκφράσεις και παρακλάδια αυτών των τραυμάτων.
Προσωπικά, πιστεύω ότι το σινεμά είναι λύτρωση και μας δίνει την ευκαιρία να πούμε τις ιστορίες που θέλουμε δίνοντας το τέλος που εμείς επιθυμούμε. Αυτό είναι κάθαρση μέσα από τους χαρακτήρες και τους κόσμους που δημιουργούμε. Ο Πίτυλος ακολουθεί για μένα τα παιδικά και εφηβικά μου χρόνια, ενώ και η προετοιμασία του καθώς ακόμη και η σκηνογραφία περιλαμβάνει προσωπικά αντικείμενα των παππούδων μου, και τα παιχνίδια μας ήταν για μένα ένα ταξίδι στο παρελθόν με τη ματιά που είχα πια ως ενήλικας.
Ποιο στοιχείο από αυτή τη σχέση των δύο αδελφών σε ενδιέφερε να αναδείξεις;
Αυτά τα δύο κορίτσια βιώνουν, η κάθε μία με τον τρόπο της, το πένθος, και κάπως δυσκολεύονται να συνυπάρξουν, αλλά στο τέλος συνειδητοποιούν ότι έχουν η μία την άλλη και αυτό είναι που τις ενώνει πραγματικά. Έρχεται μια αποδοχή.
Ωστόσο, όλοι οι άνθρωποι του Πίτυλου, από τους πιο μικρούς, μέχρι τους πιο μεγάλους ψάχνουν ο ένας τον άλλο, και έχουν ανάγκη ο ένας τον άλλο με κάποιο τρόπο.
Η αφήγηση γύρω από την έντονη ηφαιστειακή δραστηριότητα που έλαβε χώρα στη Λέσβο κατά το τέλος του Ολιγοκαίνου μέχρι το μέσο Μειόκαινο, περίπου πριν 20 εκατομμύρια χρόνια, έχει κάποια σημασία συμβολική στην ταινία σου; Πώς περιπλέκεται με την ιστορία της Μυρτώς και της Φαίδρας;
Το απολιθωμένο δάσος της Λέσβου με εντυπωσίαζε από την πρώτη στιγμή που βρέθηκα εκεί, πολύ μικρή. Στην ιστορία του Πίτυλου είχα στο μυαλό μου ότι λειτουργεί όπως ένας μύθος στην αρχαία Ελλάδα όπου οι άνθρωποι στα φυσικά φαινόμενα έδιναν τις δικές τους ερμηνείες. Ο ερευνητής στον Πίτυλο δίνει τη δική του ερμηνεία για αυτόν τον τόπο, τα απολιθώματα, τα ανθρώπινα σώματα και τη φύση. Για μένα τα πετρώματα είναι σαν τα τραύματά μας που πετρώνουν και τα ξεχνάμε ή τα σώματα όταν γερνάμε, ενώ οι λιθοσφαιρικές πλάκες που συγκρούονται είναι σαν τη σύγκρουση των δύο αδελφών. Ωστόσο, όλα αυτά είναι προσωπικές ερμηνείες, μετά έρχεται ο θεατής να δώσει τη δική του.
Ο σκηνοθέτης Βασίλης Κεκάτος είπε πρόσφατα σε συνέντευξή του: «Υπάρχει η Ελλάδα μέσα μου, με τα σκατά της, τα μπετά της, της κολόνες, τις βλαστήμιες, τα τσιφτετέλια της, τα κομπολόγια της και τα ιμάμμπαϊλντί της. Και αυτή την Ελλάδα βγάζω». Η Ελλάδα του Πίτυλου είναι μια πολύ διαφορετική Ελλάδα. Ποια είναι αυτή;
Για τον κάθε ένα και την κάθε μια η Ελλάδα έχει μια προσωπική εικόνα, είναι ένα προσωπικό βίωμα, μοναδικό. Μεγάλωσα σε μία οικογένεια που αγαπούσαμε την κλασική μουσική και το κλαρίνο στα πανηγύρια, την παράδοση και την εξέλιξη στον κόσμο και από πολύ νωρίς άκουγα τους παππούδες, τη γιαγιά μου και τους γονείς μου να μου λένε τις ιστορίες τους. Για αυτό πιστεύω για μένα η μνήμη είναι τόσο σημαντική. Όσο μεγάλωνα όλες αυτές οι μνήμες λειτουργούσαν σαν εξίσωση στο μυαλό μου και σε αυτές έρχεται να προστεθεί η δική μου πορεία στη ζωή με τα θετικά και τις δυσκολίες της.
Η Ελλάδα πιστεύω δεν είναι ένα πράγμα και ο Πίτυλος έχει κάτι πολύ παλιό αλλά και κάτι πολύ σύγχρονο. Ήθελα αυτός ο κόσμος να μην έχει ακριβώς τόπο και χρόνο και αυτοί είναι και οι κόσμοι που μου αρέσει να φτιάχνω γενικά στις ιστορίες μου.
H σκηνοθέτης, στην παραλία της Ερεσού, στη Λέσβο.
Πώς είναι να μεγαλώνεις σε ένα μικρό τόπο με τόσο μεγάλη ιστορία, όπως η Μυτιλήνη; Σε τι πιστεύεις ότι σε διαμόρφωσε διαφορετικά απ’ ό,τι αν μεγάλωνες στη μεγάλη πόλη;
Με τον αδερφό μου γεννηθήκαμε στην Αθήνα και οι γονείς μας αποφάσισαν μετά να πάμε στη Λέσβο για να έχουμε μια πιο ήρεμη ζωή. Τώρα τους καταλαβαίνω, όταν ήμουν πιο μικρή όχι τόσο. Τα μικρά μέρη, όταν είσαι παιδί, έχουν τις δυσκολίες τους. Ωστόσο, όσο μεγάλωνα και άλλαξα τόπο διαμονής συνειδητοποίησα ότι οι άνθρωποι, όπου και να είμαστε, είτε σε μικρή είτε σε μεγαλύτερη πόλη, έχουμε την ανάγκη να ζούμε σε μικρότερες κοινωνικές ομάδες. Θέλουμε να δημιουργούμε κοινότητες και να αισθανόμαστε ασφάλεια. Οι άνθρωποι του Πίτυλου ψάχνουν αυτή την ασφάλεια και ψάχνουν να βρουν άλλους ανθρώπους.
Μου αρέσει το χάος μιας μεγάλης πόλης γιατί νιώθω ότι μου προσφέρει ηρεμία και ότι μπορώ να χαθώ μέσα στους χιλιάδες ανθρώπους, αλλά πλέον μου αρέσει να γυρνάω και στο σπίτι μου, εκεί που είναι οι δικοί μου άνθρωποι, που μου δίνουν αυτό το συναίσθημα ασφάλειας που θέλω στη ζωή μου.
Πόσα πράγματα μπορεί να πει κανείς μέσα σε μια ταινία μικρού μήκους; Τι σημαίνει αυτός ο περιορισμός για σένα;
Οι περιορισμοί δεν είναι πάντα κακοί. Δεν ξέρω γιατί τους δίνουμε αυτή την αρνητική χροιά. Είμαι άνθρωπος που έχει δυσκολευτεί στη ζωή του με τα όρια και με το να βάζει όρια, οπότε μπορεί παλαιότερα να έλεγα και εγώ ότι η μικρή διάρκεια είναι πολύ περιοριστική. Ωστόσο, σε μια μικρού μήκους μπορείς να πεις πολλά πράγματα αρκεί να ξέρεις καλά αυτό που θέλεις να πεις. Μετά, με δουλειά και βοήθεια από ανθρώπους που εμπιστεύεσαι θα βρεις τον τρόπο.
Κατά τα γυρίσματα του Πίτυλου σε απρόσιτο σημείο, στο Σίγρι της Λέσβου.
Όντας πολύ νέα, κι έχοντας ακόμη μικρό έργο στο βιογραφικό σου, σε φοβίζουν οι προσδοκίες που ενδεχομένως δημιουργεί ο Πίτυλος;
Νιώθω ότι είμαι σε αυτή την ηλικία, τουλάχιστον έτσι συζητάω με τους φίλους και τις φίλες μου,που νιώθουμε ότι έχουμε όλη τη ζωή μπροστά μας αλλά παράλληλα ότι έχουν περάσει και πολλά χρόνια. Είναι περίεργο συναίσθημα και προσπαθούμε να το συνηθίσουμε κάπως!
Ο Πίτυλος ήταν ένα τεράστιο ταξίδι που αν δεν το είχα κάνει δεν θα είχα μάθει τίποτα. Ωστόσο η εξέλιξη δεν σταματάει σε κανένα στάδιο της ζωής μας. Μαθαίνουμε και συνεχίζουμε για τα επόμενα. Γενικά, είμαι αρκετά αυστηρή και κυρίως με τον εαυτό μου οπότε νομίζω ότι οι προσδοκίες μου για τα επόμενα είναι ακόμη μεγαλύτερες και θέλω να νιώθω ότι εξελίσσομαι, ότι μαθαίνω πράγματα αλλά παράλληλα την ίδια στιγμή πολλές φορές νιώθω ότι δεν ξέρω τίποτα.
Οι σχολές δεν μπορούν να σου μάθουν μια τέχνη. Υπάρχει όμως κάτι πολύτιμο που πήρες από τα 5 χρόνια σπουδών στη σχολή σου;
Πήρα πολλά πράγματα αλλά και δυσκολεύτηκα αρκετά. Αυτό που μου έμαθε σίγουρα είναι ότι τίποτα δεν έρχεται έτσι και θέλει πολύ σκληρή δουλειά. Πολλές φορές μπερδευόμαστε και νομίζουμε ότι η έμπνευση ή η δημιουργία έρχονται έτσι απλά μια μέρα αλλά αυτό δεν συμβαίνει, έρχονται μετά από πολλές ώρες δουλειάς, απογοητεύσεις, λάθη και όμορφα πράγματα. Παράλληλα, στη σχολή είχα κάποιους καθηγητές που η γνώση τους υπήρξε πηγή έμπνευσης για μένα αλλά και με στήριξαν σε προσωπικό επίπεδο.
H ηθοποιός του Πίτυλου, Χέρτα Ζαχαριάδη.
Επίσης, αυτό που μου προσέφερε η σχολή ήταν οι πολύ δυνατές φιλίες και οι συνεργάτες και οι συνεργάτιδες που απέκτησα στην πορεία. Νιώθω πολύ τυχερή που μέσα στη σχολή γνώρισα καλλιτέχνες που και θαυμάζω αλλά και μπορώ να συνεργάζομαι μαζί τους. Γιατί η έμπνευση σίγουρα έρχεται και από την ιστορία αλλά έρχεται και από τους ανθρώπους που έχουμε δίπλα μας, πόσο μάλλον αυτούς που θέλουμε να δουλεύουμε μαζί.
Ο τρόπος που διαμορφώνεται πολιτικά αυτή τη στιγμή η ελληνική κοινωνία με την κυβέρνηση να εφαρμόζει ακροδεξιές πρακτικές αλλά και τα ακροδεξιά κόμματα να έχουν αποκτήσει τόσο ισχυρή φωνή και εξουσία επηρεάζει κάπως τον τρόπο που βλέπεις τον εαυτό σου μέσα στην τέχνη σου;
Ζούμε σε πολύ δύσκολες εποχές και το δυσκολότερο είναι ότι η πρόσβαση σε αυτή την άσχημη εικόνα λόγω των μέσων κοινωνικής δικτύωσης είναι πιο άμεση και ευκολότερη.
Για μένα ο άνθρωπος δεν σεβάστηκε ποτέ τον άνθρωπο και η ιστορία αυτό το δείχνει. Έχουμε ένα παιχνίδι στο οποίο υπάρχει ένα δίπολο εξουσίας και φόβου για εξουσία. Αυτό έρχεται και επηρεάζεικαι τα κράτη, και τα παιχνίδια μεταξύ τους, και τις ίδιες τις ανθρώπινες σχέσεις. Αναρωτιέμαι, κάθε μέρα, πράγματα απλά, αν υπάρχει ή αν θα έχουμε ποτέ σεβασμό, αγάπη, ισότητα, ειρήνη. Πιστεύω ότι δεν υπάρχει τίποτα πραγματικά από αυτά και δεν το λέω καθόλου απαισιόδοξα αυτό, γιατί βαθιά μέσα μου πιστεύω στο καλό.
Για μένα φωνή έχουν όλοι οι ζωντανοί οργανισμοί γύρω μας, από έναν άνθρωπο, ένα ζώο, ένα φυτό. Πρέπει να κάνουμε λίγη ησυχία απλά για να την ακούσουμε.
Επόμενο πλάνο, επόμενη ταινία υπάρχει στα σκαριά;
Έχω κάνει ένα ντοκιμαντέρ που γυρίστηκε πέρυσι τον Απρίλιο στην Κίνα. Λέγεται Χαμένες Γαρδένιες και πρόκειται για ένα κορίτσι που χάνει την όσφρηση του, συναντάει μια γιαγιά σε ένα όνειρο και μετά από αναζήτηση μαζί της, την ανακτά. Η ταινία είναι κινεζική, ελληνική και γερμανική παραγωγή. Την αγαπώ πολύ αυτή την ταινία. Και γράφω δύο σενάρια τώρα για δύο επόμενες μικρού μήκους.
*Πίτυλος σημαίνει το πιτσίλισμα των κυμάτων
========================
Ο Πίτυλος ήταν υποψήφιος για το βραβείο ΙΡΙΣ μικρού μήκους Σπουδαστικής ταινίας από την Ελληνική Ακαδημία Κινηματογράφου για το 2025. Προβάλλεται έως τις 15 Ιουλίου στο Cinobo. Έχει ήδη διαγράψει μια σημαντική πορεία σε ελληνικά και διεθνή φεστιβάλ κινηματογράφου, συγκεντρώνοντας το ενδιαφέρον κοινού και κριτικών. Μεταξύ άλλων, στα:
🔹Sarajevo Film Festival (30ό) – Αύγουστος 2024: Παγκόσμια πρεμιέρα στο διαγωνιστικό τμήμα Student Competition του φεστιβάλ του Σεράγεβο.
🔹17ο Διεθνές Φεστιβάλ Μικρού Μήκους “Ψαροκόκκαλο” – Αθήνα, Μάιος 2024: Συμμετοχή στο Program II με ελληνικές και διεθνείς παραγωγές.
🔹Cinemaiubit International Student Film Festival 2024 – Βουκουρέστι, Ρουμανία
Η ταινία συμμετείχε στο διαγωνιστικό τμήμα μυθοπλασίας και άνοιξε το φεστιβάλ τον περασμένο Δεκέμβριο
Παίζουν:
Νατάσα Ερωφίλη Τσάγαρη, Γαλάτεια Σπαθάρη Πατσουράκη,
Νικόλας Σέιμουρ Σταθόπουλος, Αλίκη Ανδριωμένου
Ευάγγελος Ζαχαριάδης, Χέρτα Ζαχαριάδη
Γιώργης Παρταλίδης, Ελπισία Σπαθάρη, Αντουέλ Νακέ
Voice Over: Νικόλας Σέιμουρ Σταθόπουλος
Σενάριο/παραγωγή/σκηνοθεσία Γαλάτεια Λαγουτάρη
σε συμπαραγωγή με την Ol-eve Family Estate and Products
Διευθυντές φωτογραφίας: Άγγελος Χαραλάμπους, Γαλάτεια Λαγουτάρη
