Η Οδύσσεια του Κύριου Λαζαρέσκου
Το μεγάλο «κινηματογραφικό» φαβορί της εβδομάδας ήταν ο Γιώργος Λάνθιμος με το «Ιερό» του «Ελάφι». Ο Γιώργος Λάνθιμος, δικαίως, είναι πλέον «σίγουρο χαρτί». Κι έτσι την έκπληξη έκανε το «Scarred Hearts», ένα δράμα από τη Ρουμανία που άνοιξε την όρεξη για αντίστοιχες σινεφίλ ρουμάνικες εκπλήξεις.
Η Ρουμανία δεν υπήρξε ποτέ κεντρικός παίκτης στο σκάκι της κινηματογραφικής βιομηχανίας. Μια ματιά όμως στη φεστιβαλική «καριέρα» των ρουμάνικων ταινιών τα τελευταία περίπου 12 χρόνια θα αποκαλύψει πως κάτι, αν όχι πολλά, κινείται στον κινηματογράφο της Ρουμανίας. Αυτό που κινείται δεν είναι μια εγχώρια παραγωγή ταινιών που ζούνε στο «δικό τους κόσμο», ένα κόσμο λίγο πιο στιλιζαρισμένο από την καθημερινότητα, λίγο πιο μουντό ή λίγο πιο αισιόδοξο.
Αν κανείς θέλει να μιλήσει για το «Νέο Κύμα» του Ρουμάνικου Κινηματογράφου πρέπει να τα ξεχάσει όλα αυτά. «Λίγο πιο» δεν έχει, ούτε και ελεύθερες αποδόσεις της καθημερινότητας. Πρόκειται για ένα «Νέο Κύμα» που έσκασε ορμητικό πάνω στο σήμερα της Ρουμανίας. Οι ιστορίες του δεν βγήκαν από την πραγματική ζωή, μπήκαν με φόρα για να εξαπολύσουν κατηγορίες χωρίς έλεος. Με πρωταγωνιστές τα κακώς κείμενα μιας χώρας πυροβολούν αδιακρίτως. Η φαντασία εξοστρακίζεται και η κάμερα μοιάζει εδώ με ένα σύγχρονο Μεγάλο Αδερφό που παρακολουθεί μια χώρα σε σήψη.
Aferim!, 2015
Το 2015 έφυγε από το φεστιβάλ του Βερολίνου με την Αργυρή Άρκτο ανά χείρας ο σκηνοθέτης της ταινίας «Aferim!», Radu Jude, με μια ταινία που μπορεί να εντάχθηκε στο «Νέο Κύμα», αλλά στην πραγματικότητα λίγα μοιράστηκε μ’ αυτό. Δεν αφηγήθηκε μια ιστορία που να εκτυλίσσεται στη Ρουμανία του σήμερα, αλλά στη Ρουμανία των μέσων του 18 ου αιώνα. Ένας ντόπιος αστυνομικός με το γιο του κυνηγάνε ένα «Ρομά» σκλάβο που το έσκασε απ’ το αφεντικό του, αφού πρώτα ξάφρισε ένα σεβαστό ποσό. Με όχημα ένα ιδιότυπο γουέστερν, γερές δόσεις μαύρου χιούμορ και ασπρόμαυρη φωτογραφία ο Radu Jude παραδίδει μια ιστορία σε ευθύ διάλογο με το ρατσισμό του σήμερα και αποδεικνύει ότι δυστυχώς, δύο αιώνες μετά, ο ρατσισμός μόνο χρώμα άλλαξε, όχι τρόπο να κοιτάζει.
Η Οδύσσεια του Κυρίου Λαζαρέσκου, 2005
Απέσπασε το βραβείο του τμήματος «Ένα Κάποιο Βλέμμα» στο Φεστιβάλ των Καννών και αποτέλεσε το εναρκτήριο λάκτισμα γι’ αυτό που, ταινία την ταινία, πήρε μορφή και ονομάστηκε «Νέο Κύμα». Η ιστορία ξεκινά με τον κυρίου Λαζαρέσκου, ετών 63, που ζει μόνος σε ένα σπίτι με παρέα το αλκοόλ και τις γάτες του να νιώθει ένα πόνο στο στομάχι. Καλεί ασθενοφόρο, αλλά δυστυχώς δεν υπάρχει χώρος γι’ αυτόν σε κανένα νοσοκομείο. Έτσι, σαν άλλος σάκος του μποξ, μεταφέρεται από νοσοκομείο σε νοσοκομείο και υποβάλλεται στις ίδιες εξετάσεις ξανά και ξανά. Και εν τω μεταξύ, ο πόνος χειροτερεύει. Με αφορμή την ιστορία του κυρίου Λαζαρέσκου, ο Cristi Puiu χαρίζει στο κοινό μια κωμικοτραγική ιστορία για μια κοινωνία που σε ξερνάει χωρίς δεύτερη σκέψη, κι αν τύχει να πεθάνεις, πέθανες.
Η Αποφοίτηση, 2016
Η κόρη ενός μεσοαστού πατέρα, σε μια πόλη της Ρουμανίας, είναι έτοιμη να φύγει για το πανεπιστήμιο του Cambridge. Κι όμως λίγο πριν δώσει τις τελικές της εξετάσεις πέφτει θύμα απόπειρας βιασμού. Κι έτσι, με την ψυχολογική της κατάσταση διαταραγμένη και το χέρι σπασμένο, οι κόποι μιας ολόκληρης ζωής μοιάζουν να πέφτουν στα σκουπίδια. Ο πατέρας κινδυνεύει να χάσει τη μεγαλύτερη του επένδυση, την κόρη του. Ο Mungiu θέτει στο στόχαστρο τη σύγχρονη Ρουμανία για να μιλήσει για μια κοινωνία όπου η ηθική πηγαίνει υπέρ πατρίδος με την πρώτη ευκαιρία και το μέσο δεν έπαψε ποτέ κυβερνά.
12:08 East of Bucharest, 2006
Είμαστε στο έτος 2006, στην επαρχιακή πόλη της Ρουμανίας, Vaslui, 16 χρόνια δηλαδή μετά την επανάσταση του 1989. Ένας ιδιοκτήτης τοπικού τηλεοπτικού σταθμού αποφασίζει να αφιερώσει μια εκπομπή στο ερώτημα αν έγινε όντως επανάσταση και στο Vaslui. Βασικοί του καλεσμένοι είναι ένας μπεκρής, πενηντάρης καθηγητής ιστορίας που πασχίζει να αποδείξει τον ηρωικό του ρόλο στη νύχτα της επανάστασης και ένας ηλικιωμένος κάτοικος γνωστός κυρίως επειδή μεταμφιεζόταν στον «Άγιο Βασίλη» της πόλης κάθε Χριστούγεννα.
Οι καλεσμένοι στο στούντιο προσπαθούν επί ματαίω να απαντήσουν στο κρίσιμο ερώτημα που έθεσε ο καναλάρχης, με την ευγενή συνδρομή ρητών του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη, και η ταινία μετατρέπεται γρήγορα σε μια ευφυέστατη σάτιρα στα χνάρια του Μπέκετ. Το ερώτημα θα παραμείνει αναπάντητο μόνο και μόνο για να πάρει τη θέση του το κεντρικό ερώτημα της ταινίας, «Κι αν έγινε επανάσταση, τι άλλαξε;». Σ’ αυτό το ερώτημα η απάντηση του Corneliu Porumboiu είναι σαφής.Καμία επανάσταση δεν αλλάζει τον κόσμο, αν δεν αλλάξει κι ο κόσμος μαζί της.
4 μήνες, 3 εβδομάδες και 2 ημέρες, 2007
Ο Χρυσός Φοίνικας για τον Cristian Mungiu, εν έτει 2007, μια από τις καλύτερες ταινίες στην ιστορία της Ρουμανίας και μερικά απανωτά κινηματογραφικά σοκ. Στη Ρουμανία του Τσαουσέσκου η έκτρωση είναι, με την κυριολεκτική του όρου έννοια, θανάσιμο αμάρτημα. Έτσι, μια νέα γυναίκα στον 5 ο μήνα της εγκυμοσύνης αποφασίζει να καταφύγει στη λύση της παράνομης έκτρωσης.
Κι όμως αυτό που μοιάζει με ένα κλασικό μελόδραμα εξελίσσεται σε μια δριμεία κριτική ενός καθεστώτος καταπίεσης και εξάλειψης της ανθρώπινης αξιοπρέπειας. Η κοινωνία της εποχής από φόντο μετατρέπεται σε πρωταγωνίστρια και απειλεί με την «ξεχωριστή» ορμή της να καταπιεί κάθε σεβασμό στον άνθρωπο.
Child’s Pose, 2013
Χρυσή Άρκτος στο Φεστιβάλ του Βερολίνου του 2013 για μια ταινία βγαλμένη από μεσοαστικά σαλόνια ανά την υφήλιο. Ο γιος είναι γύρω στα 40, η μάνα «της καλής κοινωνίας» που δεν εγκρίνει τις επιλογές του γιου, γύρω στα 65. Αλλά επειδή η μάνα τον αγαπάει πιο πολύ απ’ όλους, δικαιούται να έχει λόγο ες αεί στη ζωή του. Πάνω που μοιάζει, όμως να χάνει την παρτίδα, ο γιος τρέχει ένα βράδυ με το αυτοκίνητο και σκοτώνει τον έφηβο γιο μιας φτωχής οικογένειας. Κι έτσι, η μάνα βάζει λυτούς και δεμένους για να γλιτώσει το δικό της παιδί τη φυλακή και να κερδίσει εκείνη το χαμένο έδαφος.
Πρόκειται για μια ταινία βραδείας ανάφλεξης που με το σχεδόν υπνωτιστικό της ρεαλισμό μιλά ευθέως για μια χώρα- βασίλειο της διαφθοράς όπου η ανθρώπινη ζωή υπόκειται σε ιεράρχηση βάσει κοινωνικών κριτηρίων. Κι όμως, ενώ η φωτιά της διαφθοράς καλά κρατεί μέχρι λίγο πριν το τέλος, ο Calin Peter Netzer αφήνει ένα, μικρό μεν, παράθυρο δε, ανοιχτό στην ανθρωπιά.
Beyond the Hills, 2012
Ένας έρωτας μεταξύ γυναικών σε μοναστήρι ακούγεται σαν το ιδανικό υλικό για ένα μελόδραμα ολκής με «ροζ» υλικό να φάνε και οι κότες. Ο Mungiu όμως δεν πιάνεται στη φάκα της εύκολης συγκίνησης. Εδώ έχουμε την ιστορία δύο νεαρών γυναικών οι οποίες μεγάλωσαν μαζί και ερωτεύτηκαν η μία την άλλη σε κάποιο ορφανοτροφείο. Το σήμερα της Ρουμανίας όμως είχε άλλα σχέδια. Έστειλε τη μία στη Γερμανία για δουλειά και την άλλη σε μοναστήρι όπου βρήκε τον ιδανικό «ερωμένο» στα μάτια του Θεού. Όταν η Alina, εκ Γερμανίας, θα γυρίσει για να «πάρει» μαζί της τη Voichita θα τη βρει να προσπαθεί να εξιλεωθεί για τα «αμαρτήματα» των εφηβικών της χρόνων και να έχει απαρνηθεί κάθε συναίσθημα για χάρη του Θεού.
Με μια πρώτη ανάγνωση, ο Mungiu σ’ αυτό το σύγχρονο και ταυτόχρονα απόλυτα διαχρονικό δράμα μιλάει για τον έρωτα και τη θρησκοληψία ως δύο όψεις του ίδιου νομίσματος, τόσο μακριά που δεν μπορούν να αγγίξουν ο ένας την άλλη, αλλά και τόσο κοντά που μπορεί να φωλιάζουν στην ίδια ψυχή. Η δεύτερη όμως ανάγνωση αφήνει πολλά να ειπωθούν για μια Ρουμανία όπου η πάλη για την επιβίωση δε χωράει έρωτες. Στην κοινωνία του Mungiu ο καθένας τραβάει το δρόμου του μόνος του, κι όπου τον βγάλει.
