Το τοπίο του σύγχρονου χορού στην Ελλάδα αλλάζει ραγδαία τα τελευταία χρόνια. Όλο και περισσότεροι χορογράφοι και χορευτές, έχοντας περάσει συνήθως κι από το εξωτερικό, διαμορφώνουν τη δική τους γλώσσα και επιχειρούν ενδιαφέροντα και τολμηρά βήματα.
Ο Σπύρος Κουβαράς ανδρώθηκε χορευτικά και χορογραφικά στο Παρίσι, όπου και ιδρύθηκε η ομάδα Synthesis 748. Έχοντας πια ως βάση την Αθήνα, παρουσιάζουν τις επόμενες μέρες την παράσταση Έρημη Χώρα-ΜΕΤΑ. Η Popaganda έσπευσε να γνωρίσει το Σπύρο Κουβαρά και να μάθει όσα θα θέλατε να ξέρετε για την νέα του απόπειρα.
Αν δεν απατώμαι, το πεδίο έρευνάς σου είναι η σχέση του χορού με τα εικαστικά. Ναι. Η εικαστικοποίηση του χορού ή η χορογράφηση των εικαστικών τεχνών. Έχω κάνει πολλές περφόρμανς σε γκαλερί και σε μουσεία, έχω φύγει πια από το αποκλειστικά theatrical context. Μου αρέσει αυτό, γιατί συνδυάζει και τα δύο background που έχω. Δεν έχω τελειώσει Καλών Τεχνών, αλλά έχω σπουδάσει graphic designer κι έχω μεγάλη αγάπη για τις καλές τέχνες. Κι ο χορός νομίζω πως είναι ένα πολύ ανοιχτό πεδίο. Γι αυτό και στράφηκα προς τα εκεί. Δεν ξεκίνησα πολύ μικρός, έκανα όμως αθλητισμό σε υψηλό επίπεδο, ήμουνα της κίνησης. Στο χορό όμως ένιωσα πως βρήκα ένα χώρο όπου μπορούσα να συνδυάσω διάφορα πεδία.
Στο χορό πώς βρέθηκες; Προέκυψε σαν φυσική συνέχεια και συνέπεια της ευρύτερης αγάπης μου για την κίνηση. Δεν είχα φανταστεί όμως ότι θα πάω στη σχολή να γίνω χορευτής. Έκανα τσίρκο, ακροβατικά, physical theatre. Και μετά τελειώνοντας τη σχολή, βοήθησαν και κάποιες συγκυρίες, κάποιοι άνθρωποι και συζητήσεις που μου έδωσαν το έναυσμα, και είπα να το κάνω. Τελικά χαίρομαι που δεν με βρήκε και δεν τον βρήκα πολύ μικρός. Έτσι όπως είναι στην Ελλάδα τα στερεότυπα για έναν άντρα χορευτή, όσο πιο αργά έρθεις σε επαφή με αυτό το χώρο, τόσο έχεις προλάβει να οχυρωθείς, τόσο πιο εύκολα μπορείς να το διαχειριστείς. Γιατί δεν υπάρχει ιδιαίτερη κουλτούρα πάνω στο σύγχρονο χορό όσον αφορά το ελληνικό κοινό, παρόλο που σίγουρα έχουν αλλάξει πάρα πολύ τα πράγματα σε σχέση με πριν 12 χρόνια που έφυγα για το Παρίσι. Αλλά ακόμα βρίσκεις κόσμο στην Ελλάδα που δεν αντιλαμβάνεται το χορό σαν τέχνη. Πιστεύουν πως ο χορευτής είναι ένας σαλτιμπάγκος, κάποιος που θα μας διασκεδάσει σε ένα τραπέζι, στα μπουζούκια. Υπάρχουν άνθρωποι που δεν ξέρουν ότι υπάρχουν επαγγελματίες χορευτές, ότι έχουν πάει σε σχολή επί τέσσερα χρόνια, δέκα ώρες τη μέρα. Νομίζουν πως είναι αυτοδίδακτοι: εντάξει μωρέ, όλοι χορεύουμε! Τώρα αυτό υπάρχει λιγότερο, αλλά φαντάσου πριν δώδεκα χρόνια. Κι ακόμα συναντάω ανθρώπους που δεν γνωρίζουν πως υπάρχουν παραστάσεις χορού, παρά μόνο θεάτρου.
«Πιστεύω πολύ στην αλληλεπίδραση των τεχνών, δεν θεωρώ πως οι χορογράφοι πρέπει να βλέπουν χορό, οι ηθοποιοί θέατρο και ούτω καθ’ εξής. Στους μαθητές μου, όταν με ρωτάνε ποια παράσταση να πάνε να δουν, τους λέω: να πάτε να δείτε μια έκθεση».
Και μέσα στη σχολή; Κι εκεί βρίσκω καλό να πας λίγο μεγαλύτερος. Μπορείς πιο εύκολα να αντιμετωπίσεις τα πράγματα, να βγάλεις τη δικιά σου γλώσσα χωρίς να σε κάνουν να αισθάνεσαι δακτυλοδεικτούμενος αν τυχόν παρεκκλίνεις λίγο. Εγώ είχα πάντα αυτή την τάση, την αιρετική. Το έχω πληρώσει λίγο, αλλά από την άλλη είναι μεγάλη ελευθερία. Γι αυτό και πολύ σύντομα αποφάσισα ότι θέλω να κάνω δικιά μου ομάδα, να κάνω δικά μου έργα. Δεν δούλεψα πολύ με άλλους. Τριάντα ενός ετών έκανα την πρώτη μου παραγωγή. Θεωρείσαι μικρός. Ιδιαίτερα στο Παρίσι, όπου η ιεραρχία υπάρχει αρκετά πιο έντονα: πρέπει να περιμένεις τη σειρά σου για να πάρεις επιχορήγηση ή οτιδήποτε. «Καλός είσαι, αλλά εντάξει, τριάντα χρονών είσαι!». Εμένα με εκνεύριζε αυτό…
Από ποιες σχολές πέρασες; Έχω κάνει C.N. D. στο Παρίσι, Menagerie de Verres, κι έκανα και μια σχολή μιμικής, την Ecole Mantegna.
H εκδίκηση του χορού αυτή τη στιγμή είναι ότι αυτός προχωράει, ενώ το θέατρο όχι. Διεθνώς. Στη Γαλλία είναι χειρότερα τα πράγματα Η αλήθεια είναι πως στη Γαλλία έχει αρχίσει και συντηρητικοποιείται το πράγμα, ενώ πέρασε μια φάση avant garde,έρευνας και καινοτομίας πάνω στη φόρμα. Γενικά στη Γαλλία, ακόμα και στη σύγχρονη τέχνη, τα εικαστικά, υπάρχει μια στροφή προς το διακοσμητικό, το διασκεδαστικό: να ελαφρύνουμε λίγο το κλίμα. Δεν ξέρω γιατί. Ίσως είναι η απόρροια των όσων γίνανε, στο σύγχρονο χορό ειδικά, τη δεκαετία του 80 που ήταν μεγάλη τομή, και βγήκαν πολλοί χορογράφοι, «η γαλλική σκηνή», που λέμε. Σαν να λέμε ότι τα κάναμε όλα, και τώρα τι να κάνουμε; Δεν ισχύει όμως αυτό. Εγώ δεν είμαι αυτής της λογικής, δεν πιστεύω στη διασκέδαση. Ανήκω σε αυτούς που θεωρούν πως η τέχνη πρέπει να είναι ένας πολύ ισχυρός πόλος συναισθηματικών και διανοητικών αναταράξεων. Πέρα από την καλλιτεχνική απόλαυση – σαν εμπειρία, σαν βίωμα, σαν μοίρασμα. Να υπάρχει γύρω από αυτήν ένας γόνιμος προβληματισμός.
Με τη Μαγκύ Μαρέν πώς συναντήθηκες; Έχω κάνει σεμινάρια μαζί της όταν ερχόταν στο Παρίσι· εκείνη ήταν τότε στο χορογραφικό κέντρο της Rillieux-la-Pape. Μερικούς ανθρώπους στους συναντάς, κάνεις 10-20 ώρες μάθημα μαζί τους και λες: Πω πω! Μου άλλαξε όλη μου τη θεώρηση. Μου ταίριαζε πάρα πολύ. Αλλά έχω κι άλλες επιρροές από τη γαλλική σκηνή, όπως από τον Christian Rizzo, που είναι πιο άγνωστος στην Ελλάδα. Ή τον Alain Buffard, που είναι πιο performative. Καθώς κι από τη γενιά την αμέσως μεγαλύτερη από μένα. Εκτιμώ τους ανθρώπους που έχουν δικιά τους γλώσσα.
«Είμαι και τελειομανής, και είμαι πολύ της δομής, δεν δουλεύω με αυτοσχεδιασμούς. Θέλω γεωμετρία, λεπτομέρεια. Θέλω χρόνο».
Άλλες επιρροές, εκτός χορού; Λατρεύω τον Κουνέλλη. Είναι ο άνθρωπος που με έχει επηρεάσει στη ζωή μου περισσότερο από οποιονδήποτε, περισσότερο από χορογράφους. Και γενικά πιστεύω πολύ στην αλληλεπίδραση των τεχνών, δεν θεωρώ πως οι χορογράφοι πρέπει να βλέπουν χορό, οι ηθοποιοί θέατρο και ούτω καθ’ εξής. Στους μαθητές μου, όταν με ρωτάνε ποια παράσταση να πάνε να δουν, τους λέω: να πάτε να δείτε μια έκθεση. Πέρυσι τους είπα: πηγαίνετε στην Documenta να δείτε τα τάδε πράγματα. Πηγαίνετε σε ένα κοντσέρτο. Να δείτε και χορό, αλλά μην ξεκινάτε με την αφετηρία ότι: αφού είμαι χορευτής, ποια παράσταση χορού να πάω να δω; Μετά κλείνεται πολύ το πεδίο, το καλλιεργούν κι οι σχολές αυτό. Εγώ κάνω ελεύθερα τα σεμινάρια μου, οπότε δεν νιώθω ως πρέπει να απολογηθώ σε κάποια σχολή για το τι θα πω στους μαθητές μου να δουν.
Είναι πια κι οι ρυθμοί της δουλειάς τέτοιοι που οδηγούν στο κλείσιμο του πεδίου. Έτσι είναι. Αν μπεις όμως σε μια διαδικασία που θα πεις: παράγω σα μηχανή… Ακόμα και σε πολύ μεγάλους χορογράφους συμβαίνει να βλέπεις δουλειές τους από τη δεκαετία του 80 και του 90 και να λες: μα είναι ο ίδιος; Δεν ξέρω πώς μπορείς να λειτουργήσεις σαν δημιουργός έτσι. Με 5 αναθέσεις και 3 παραγγελίες ταυτόχρονα. Εγώ για να φτιάξω ένα έργο θέλω έξι μήνες. Αλλιώς δεν μπορείς να έχεις την ίδια κατεργασία της ιδέας στο έργο σου. Είμαι και τελειομανής, και είμαι πολύ της δομής, δεν δουλεύω με αυτοσχεδιασμούς. Θέλω γεωμετρία, λεπτομέρεια. Θέλω χρόνο.
Ο τίτλος της παράστασης είναι Έρημη Χώρα – ΜΕΤΑ. Η Έρημη Χώρα δεν είναι ήδη ένα Μετά; Ναι, είναι. Δεν είναι κι ένα παρόν όμως; Που περιγράφεται και πολύ έντονα. Εμένα με ενδιέφερε να κάνω το Μετά του Μετά, λοιπόν. Να κάνω, να ψάξω, δηλαδή. Μπορεί να υπάρξει κάτι έτερο του υπάρχοντος, όταν το υπάρχον είναι τόσο έντονο όσο το περιβάλλον που περιγράφει ο Έλιοτ, δηλαδή απόλυτης αποστέρησης , αποπροσωποποίησης, κάτι άγονο, όπου η γη είναι άνυδρη; Έχει γραφτεί και σε μια συγκεκριμένη ιστορική περίοδο και περιγράφει εν γένει την κατάσταση στην Ευρώπη μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Μπορεί να πει κάποιος πως υπάρχουν και κοινές αναφορές με το σήμερα. Δεν κάνω μεταφορές έργων, παραείναι ρεαλιστικό για μένα. Γι αυτό κι αποφάσισα να κάνω την Έρημη Χώρα – ΜΕΤΑ. Και το Μετά να αιωρείται. Επειδή χορεύω κιόλας στην παράσταση, δεν έχω πάρει ακόμα την απόσταση του χορογράφου, ακόμα δουλεύονται μέσα μου κάποια πράγματα. Μαζί με την Αμαλία Κουτσούγερα, τη δραματουργό της παράστασης, θελήσαμε να διατηρηθεί αυτή η αιώρηση: η παράσταση ξεκινάει μετά την Έρημη Χώρα, ή περιμένουμε να δούμε το Μετά; Έρχεται; Έχει ήδη έρθει; Μπορεί να υπάρξει δυνητικά; Οι χορευτές όπως εμφανίζονται μου μοιάζουν σαν εισβολείς από κάπου αλλού παρά σαν κάποιοι που σηκώνονται από τα συντρίμμια της Έρημης Χώρας. Πάντως δεν πρόκειται για μεταφορά του έργου του Έλιοτ. Έχω αντλήσει υλικό από κει, αλλά κι από τις Φαντασιακές Εστίες του Καστοριάδη, κι από την Ετεροτοπία του Λεφέβρ. Συνήθως ξεκινάω δουλεύοντας με τα υλικά και τα αντικείμενα. Έτσι και τώρα, δούλευα με το χώμα κι άρχισε να δημιουργείται ο χώρος σιγά-σιγά. Η ιδέα ήρθε μετά. Ξεκινάω από τη φόρμα. Με απελευθερώνει αυτό. Μπορώ να πάω στο στούντιο και να κάτσω ώρες μελετώντας μια κίνηση και τις διάφορες ποιότητές της.
