Το Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης 2025 φαίνεται πως θα είναι πιο πολιτικό από ποτέ

Οι τελειόφοιτες μαθήτριες Λίλι Κοέν, Νικόλ Χάρβεϊ, Λόρεν Ροντρίγκεζ, Λούνα Γουάιτ και Σαμάνθα Οτζό βάζουν το μακιγιάζ τους μπροστά σε έναν δίδρομο καθρέφτη, κατασκευασμένο για το σκηνικό του “Beauty CULTure”, ενός ντοκιμαντέρ σε σκηνοθεσία της Λόρεν Γκρίνφιλντ για το Annenberg Space for Photography.

Με στίχους του Βιτσέντζου Κορνάρου από τον Ερωτόκριτο, έκλεισε τη συνέντευξη Τύπου της παρουσίασης του φετινού προγράμματος του Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης 2025, ο (Κρητικός) καλλιτεχνικός διευθυντής του, Ορέστης Ανδρεαδάκης, καθώς ένας ύμνος αγάπης είναι ίσως το καλύτερο αντίδοτο στο μίσος που διατρέχει τον κόσμο στις μέρες μας. Σε μια εποχή ανόδου της ακροδεξιάς, πολέμων, παραπληροφόρησης, κρίσης και τεράστιων προβλημάτων στον κόσμο, «η Τέχνη γίνεται ανάχωμα», όπως είπε μαζί με τη γενική διευθύντρια της διοργάνωσης Ελίζ Ζαλαντό και τους συνεργάτες τους, στην αίθουσα «Θόδωρος Αγγελόπουλος» του Γαλλικού Ινστιτούτου στην Αθήνα και σε ζωντανή σύνδεση με την αίθουσα «Παύλος Ζάννας» στο Ολύμπιον της Θεσσαλονίκης.

Τα ντοκιμαντέρ είναι ίσως το κατεξοχήν είδος τέχνης που καταγράφει, αποκαλύπτει και καταθέτει όσα τρέχουν στον κόσμο και τα 261 ντοκιμαντέρ μικρού και μεγάλου μήκους, που θα προβληθούν στο 27ο ΦΝΘ «την ώρα που η παραπληροφόρηση και η διαστρέβλωση των γεγονότων γίνονται εργαλεία χειραγώγησης, υπενθυμίζουν τη δύναμη της αλήθειας», όπως ανέφεραν.

Οι αφίσες του Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης 2025

Πιο πολιτικό ίσως από ποτέ φαίνεται πως θα είναι το φετινό φεστιβάλ που ξεκινά την Πέμπτη 6 Μαρτίου. Έτσι τουλάχιστον άφησε να φανεί η εισαγωγή που έκανε η ομάδα του -η Ελίζ Ζαλαντό, ο Ορέστης Ανδρεαδάκης, ο επικεφαλής προγράμματος Γιώργος Κρασσακόπουλος, η επικεφαλής της Αγοράς Αγγελική Βέργου και η επικεφαλής του ελληνικού προγράμματος, Ελένη Ανδρουτσοπούλου, αναφέροντας μεταξύ άλλων, πριν την παρουσίαση του προγράμματος: «Το Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης πραγματοποιείται φέτος σε μια κρίσιμη στιγμή για την ευρύτερη γειτονιά μας, την Ευρώπη, αλλά και για ολόκληρο τον κόσμο. Θεμελιώδεις αρχές του πολιτισμού μας -η δημοκρατία, η ελευθερία, η ανεκτικότητα- έχουν αρχίσει δυστυχώς να αμφισβητούνται, ενώ οι κραυγές του μίσους πολλαπλασιάζονται επικίνδυνα. Τα 261 ντοκιμαντέρ μικρού και μεγάλου μήκους που θα παρουσιάσουμε αποτυπώνουν όλα όσα ζούμε σήμερα, καλώντας μας να δούμε την πραγματικότητα όπως είναι, να θυμηθούμε ότι η αλήθεια δεν μπορεί να είναι σχετική και να εκτιμήσουμε εκ νέου την αξία της τέχνης του κινηματογράφου. Έχουν περάσει τέσσερις μήνες από την προηγούμενη συνέντευξη Τύπου του Φεστιβάλ μας, κι όμως έχουμε την αίσθηση ότι ζούμε ήδη σε έναν εντελώς διαφορετικό κόσμο. Και δυστυχώς, όχι καλύτερο. Ορισμένοι είπαν ότι ζούμε μέσα σε μια ταινία επιστημονικής φαντασίας, όμως εμείς στο Φεστιβάλ διαφωνούμε. Δεν είναι ταινία επιστημονικής φαντασίας, είναι ένα ιστορικό ντοκιμαντέρ για τη δεκαετία του 1930, το οποίο προβάλλεται ανάποδα, και αυτή τη φορά είμαστε εμείς οι πρωταγωνιστές ή μάλλον τα θύματα. Είναι ένα εκπαιδευτικό ντοκιμαντέρ που δεν μας δίδαξε τίποτα. Είναι μια σπαρακτική μαρτυρία για τη φρίκη του φασισμού και του ολοκληρωτισμού, που την ξεχάσαμε. Είναι η κινηματογραφική καταγραφή μιας τρομακτικής ιστορικής πραγματικότητας που κάποιοι προσπαθούν να επαναλάβουν με τον χειρότερο τρόπο. Μπροστά σε αυτή τη νέα τρομακτική πραγματικότητα, ο πολιτισμός δεν μπορεί να σταθεί αμέτοχος. Δεν μπορεί να σιωπήσει όταν ο αυταρχισμός κερδίζει έδαφος, όταν ο δημόσιος λόγος δηλητηριάζεται από τη μισαλλοδοξία, όταν το παρελθόν αναθεωρείται επικίνδυνα».

Η Νεράιδα της Σαμπάνιας παραδίδει ένα μπουκάλι αξίας 1.500 δολαρίων σε ένα τραπέζι στο TAO, Λας Βέγκας, το 2012. Οι τιμές της σαμπάνιας μπορούν να φτάσουν έως και τα 250.000 δολάρια για ένα τριαντάλιτρο Melchizedek, το οποίο σερβίρεται με τη βοήθεια τριών φρουρών ασφαλείας.

«Σε μια πόλη που κουβαλάει μνήμη και Ιστορία, σε μια περιοχή που γνωρίζει από γεωπολιτικές εντάσεις, το Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης υπήρξε πάντα ένας χώρος διαλόγου, ελευθερίας και πολιτισμού. Την ώρα λοιπόν που η παραπληροφόρηση και η διαστρέβλωση των γεγονότων γίνονται εργαλεία χειραγώγησης, το ντοκιμαντέρ υπενθυμίζει τη δύναμη της αλήθειας. Και σε περιόδους κρίσης, ένας τέτοιος χώρος, όπου λάμπει η δύναμη της αλήθειας, είναι πιο απαραίτητος από ποτέ. Όλα αυτά δεν ήρθαν ξαφνικά, αλλά προετοιμάζονται εδώ και καιρό. Από δημαγωγούς που κήρυξαν το μίσος, από λαϊκιστές που καλλιέργησαν την εχθροπάθεια, από επιστήμονες των θεωριών συνωμοσίας που χλεύασαν την αληθινή επιστήμη, από κατασκευαστές ψεμάτων και εύκολων λύσεων που στοχοποίησαν την τέχνη και προσπάθησαν να μας πείσουν ότι είναι άχρηστη. Όμως η τέχνη αυτή τη στιγμή είναι ένα από τα πιο ισχυρά όπλα της Δημοκρατίας. Η τέχνη δεν είναι πολυτέλεια, ούτε ουδέτερη ζώνη. Έχει ευθύνη, έχει λόγο, έχει στάση. Αυτό θα προσπαθήσουμε να αποδείξουμε στο φετινό Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, με ταινίες που καταγράφουν αληθινές ιστορίες. Καθώς η αξία της αλήθειας κινδυνεύει να γίνει σχετική και οι αλγόριθμοι δεν είναι πλέον υποχρεωμένοι να αποδεικνύουν ότι αυτά που λένε είναι αλήθεια, οι αληθινές ιστορίες που μάθαμε και γνωρίζουμε καλά, οι αληθινές ιστορίες που βλέπουμε στα ντοκιμαντέρ μας, οι αληθινές ιστορίες που υπηρετεί ο ευρωπαϊκός πολιτισμός εδώ και πολλές δεκαετίες, είναι το δικό μας ανάχωμα».

Η επικεφαλής του ελληνικού προγράμματος, Ελένη Ανδρουτσοπούλου, ο καλλιτεχνικός διευθυντής του φεστιβάλ Ορέστης Ανδρεαδάκης και η επικεφαλής της Αγοράς Αγγελική Βέργου στη συνέντευξη Τύπου

Το φεστιβάλ που θα διαρκέσει έως την Κυριακή 16 Μαρτίου, θα πραγματοποιηθεί τόσο σε φυσικούς χώρους -στην ιστορική έδρα του, στις αίθουσες Ολύμπιον και Παύλος Ζάννας, στις αίθουσες του Λιμανιού, Φρίντα Λιάππα, Τώνια Μαρκετάκη, Τζον Κασσαβέτης, Σταύρος Τορνές καθώς και στον κινηματογράφο Μακεδονικόν- όσο και online μέσω της ψηφιακής πλατφόρμας του online.filmfestival.gr. Θα προβληθούν 261 ντοκιμαντέρ μικρού και μεγάλου μήκους, ανάμεσα στα οποία 72 παγκόσμιες, 40 διεθνείς και 11 ευρωπαϊκές πρεμιέρες.

Ταινία έναρξης, στις 6 Μαρτίου, είναι το ντοκιμαντέρ «Σχετικά μ’ έναν ήρωα» του Πιοτρ Βίνιεβιτς, μεταφορά ενός σεναρίου γραμμένου από μηχανή AI, η οποία εκπαιδεύτηκε και μελέτησε το έργο του διάσημου σκηνοθέτη Βέρνερ Χέρτσογκ. Η αυλαία της διοργάνωσης θα πέσει με την προβολή της ταινίας «Μάρλι Μάτλιν: Όχι πια μόνη» της Σοσάνα Στερν για την ηθοποιό Μάρλι Μάτλιν που ήταν η πρώτη κωφή ηθοποιός που κέρδισε Όσκαρ ερμηνείας στην ιστορία του θεσμού.

Μεγάλο αφιέρωμα του φεστιβάλ φέτος στην τεχνητή νοημοσύνη με τίτλο «ΑΙ, μια αναπόδραστη νοημοσύνη / ΑΙ, an Inevitable Intelligence». Το αφιέρωμα προσκαλεί το κοινό σε ένα συναρπαστικό ταξίδι που περιλαμβάνει μια επιλογή αποκαλυπτικών ντοκιμαντέρ, την εντυπωσιακή εικαστική εγκατάσταση «LAUREN: Anyone Home?» της καλλιτέχνιδος και καθηγήτριας στο UCLA Λόρεν Λι ΜακΚάρθι, το masterclass «AI and ART EXPERIENCE powered by TELEKOM» σε συνεργασία με την COSMOTE TV, μια δίγλωσση ειδική έκδοση και το περιοδικό Πρώτο Πλάνο, που φέτος θα αποτελέσει ένα πείραμα συνδημιουργίας με το ΑΙ. Μια κινηματογραφική εξερεύνηση της νέας πραγματικότητας, στα όρια του ανθρώπινου και του ψηφιακού.

«Πρέσπες» (1966) του Τάκη Χατζόπουλου

Το δεύτερο μεγάλο και άκρως ενδιαφέρον αφιέρωμα του φεστιβάλ «Γεωγραφία του βλέμματος: Η εκτός σχεδίου Ελλάδα (1950-2000)», αποτελείται από 19 ντοκιμαντέρ που συνθέτουν ένα πολυεπίπεδο και διαφωτιστικό πορτρέτο της κοινωνικής, πολιτικής και πολιτισμικής ζωής της χώρας στο δεύτερο μισό του 20ού αιώνα. Με αφορμή την πρόσφατη ανακάλυψη του ντοκιμαντέρ «Καστοριά» (1969) του Τάκη Κανελλόπουλου, το φεστιβάλ διοργανώνει ένα μοναδικό κινηματογραφικό ταξίδι στην ελληνική ύπαιθρο μέσα από ντοκιμαντέρ σπουδαίων δημιουργών, ως επί το πλείστον σπάνια και λιγότερο προβεβλημένα. Οι ταινίες «Γάζωρος Σερρών» (1974) και «Πρέσπες» (1966) του Τάκη Χατζόπουλου θα προβληθούν σε συνθήκες καθολικής προσβασιμότητας, με χορηγό προσβασιμότητας την Alpha Bank.

Παράλληλα το φεστιβάλ πραγματοποιεί αφιέρωμα στη σπουδαία σκηνοθέτιδα και φωτογράφο Λόρεν Γκρίνφιλντ, της οποίας το έργο ασκεί κριτική στην τοξική πλευρά του υπερκαταναλωτισμού και σχολιάζει την παρακμή μιας νεόπλουτης τάξης που ξοδεύεται σε εφήμερες απολαύσεις. Η Αμερικανίδα δημιουργός θα βρεθεί στη Θεσσαλονίκη ως μέλος της κριτικής επιτροπής του Διεθνούς Διαγωνιστικού τμήματος, καθώς και για να παρουσιάσει τις ταινίες της, ενώ παράλληλα θα παραδώσει masterclass στο κοινό.

Ο Γάλλος ντοκιμαντερίστας Νικολά Φιλιμπέρ

Φέτος το 27ο ΦΝΘ στρέφει τους προβολείς του και απονέμει τιμητικό Χρυσό Αλέξανδρο στον κορυφαίο δημιουργό του ντοκιμαντέρ Νικολά Φιλιμπέρ, βραβευμένου με Χρυσή Άρκτο, Σεζάρ και βραβείο της Ευρωπαϊκής Ακαδημίας Κινηματογράφου. Θα προβληθούν τέσσερις ταινίες του Γάλλου δημιουργού, ενώ ο ίδιος θα παραδώσει και masterclass.

Στο ελληνικό πρόγραμμα φέτος συμμετέχουν 71 μεγάλου και μικρού μήκους ντοκιμαντέρ,

42 από τα οποία στο διεθνές πρόγραμμα (Διεθνές Διαγωνιστικό, Διαγωνιστικό Newcomers, Διαγωνιστικό >>Film Forward, Ανοιχτοί Ορίζοντες) και 25 στο τμήμα Πλατφόρμα+, που θα προβληθούν στην ψηφιακή πλατφόρμα του Φεστιβάλ από τις 7 έως τις 21 Μαρτίου. Ακόμη θα γίνουν δύο ειδικές προβολές: της COSMOTE TV του ντοκιμαντέρ «Σκοτεινοί θάνατοι στην αρχαιότητα - Ολυμπιάδα: Δίψα για εξουσία» της Καλλιόπης Λεγάκη που διερευνά τον θάνατο της Ολυμπιάδας, αποκαλύπτοντας πλευρές που κανένας δεν είχε φανταστεί. Και της ΔΕΗ, «L'éclairage revient / Κύματα φωτός» των Παντελή και Μιχάλη Καλογεράκη και Παναγιώτη Ανδριανού που δημιουργήθηκε στο πλαίσιο του φεστιβάλ «Κύματα φωτός», το οποίο πραγματοποιείται από την Εθνική Λυρική Σκηνή σε συνεργασία με τη ΔΕΗ, σε καλλιτεχνική επιμέλεια Γιώργου Κουμεντάκη. Θα ακολουθήσει live από τους Μιχάλη και Παντελή Καλογεράκη.

Στο Διεθνές Πρόγραμμα του φεστιβάλ φιλοξενούνται τέσσερα διεθνή διαγωνιστικά τμήματα:

Το Διεθνές Διαγωνιστικό τμήμα, όπου 10 ταινίες, ανάμεσά τους και 3 ελληνικές, διεκδικούν τον Χρυσό Αλέξανδρο, που συνοδεύεται από χρηματικό έπαθλο ύψους 12.000 ευρώ, καθώς και τον Αργυρό Αλέξανδρο, με χρηματικό έπαθλο ύψους 5.000 ευρώ. Συμμετέχουν οι ελληνικές ταινίες: «Η καρδιά του ταύρου» της Εύας Στεφανή, «Σμιλεμένες ψυχές» του Σταύρου Ψυλλάκη και «Τα τέρματα του Αυγούστου» του Δημήτρη Κουτσιαμπασάκου

Το διαγωνιστικό τμήμα Newcomers, με 10 πρώτες και δεύτερες ταινίες νέων δημιουργών. Ανάμεσα τους και τρεις ελληνικές, οι: «Εδώ μιλάνε για λατρεία» του Βύρωνα Κριτζά, «Λο» του Θανάση Βασιλείου και «Super Paradise» του Στηβ Κρικρή. Οι ταινίες διαγωνίζονται για τον «Χρυσό Αλέξανδρο – Δημήτρης Εϊπίδης» (χρηματικό έπαθλο 10.000 €) και τον Αργυρό Αλέξανδρο (χρηματικό έπαθλο 4.000 €).

Το διαγωνιστικό τμήμα >>Film Forward, που αμφισβητεί τις κινηματογραφικές συμβάσεις και προτείνει ριζοσπαστικές ταινίες. Φιλοξενεί 10 ταινίες, ανάμεσά τους και τρεις ελληνικές, οι: «Αυτή που ελπίζει» του Στρατή Χατζηελενούδα, «Σχέδιο θανάτου για έναν σκύλο και έναν άντρα» του Χρήστου Καρακέπελη και «NovaMax SkyLand» της Διονυσίας Κοπανά. Τα βραβεία που απονέμονται στο πλαίσιο του τμήματος είναι ο Χρυσός Αλέξανδρος >>Film Forward (χρηματικό έπαθλο 6.000 €) και ο Αργυρός Αλέξανδρος (χρηματικό έπαθλο 3.000€).

Στο διαγωνιστικό τμήμα Immersive: All around cinema, 8 πρωτοποριακές δημιουργίες διεκδικούν τον Χρυσό Αλέξανδρο Immersive, που συνοδεύεται από χρηματικό έπαθλο 2.000 €. Επίσης, το κοινό θα έχει την ευκαιρία να παρακολουθήσει εκτός συναγωνισμού την πολυδιάστατη εικαστική εγκατάσταση «Το ΑΙ & Εγώ» του καλλιτεχνικού διδύμου mots από τη Ρουμανία, που διερευνά τη δυναμική αλληλεπίδραση μεταξύ τεχνητής νοημοσύνης και ανθρώπων.

Στο Διαγωνιστικό Τμήμα Podcast του Φεστιβάλ, συμμετέχουν 10 podcast, διεκδικώντας το Βραβείο του Καλύτερου, με χρηματικό έπαθλο 2.000 ευρώ. Tο κοινό θα έχει επίσης την ευκαιρία να απολαύσει και 12 πόντκαστ στην Ενότητα Nexus. Σε ανοιχτή ακρόαση θα παρουσιαστεί το πόντκαστ «BiPolar Opposites» της Βάλιας Δημητρακοπούλου, το οποίο δημιουργήθηκε στο πλαίσιο του open call που απηύθυναν το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης και ο μη κερδοσκοπικός δημοσιογραφικός οργανισμός iMEdD.

Ακόμη, το φεστιβάλ φιλοξενεί δυναμικά και ευρηματικά ελληνικά και ξένα ντοκιμαντέρ στους Ανοιχτούς Ορίζοντες, κορυφαία ντοκιμαντέρ στο τμήμα Top Docs και συναρπαστικές στιγμές για τις νεαρότερες ηλικίες μέσα από το τμήμα NextGen.

Η Αμερικανίδα σκηνοθέτις και φωτογράφος Λόρεν Γκρίνφιλντ

Δυναμικές δράσεις, νέες πρωτοβουλίες και συνεργασίες παρουσιάζονται στην Αγορά, το αναπτυξιακό κομμάτι του Φεστιβάλ, που θα πραγματοποιηθεί σε φυσικούς χώρους, αλλά και online. Η Αγορά του ΦΝΘ παρουσιάζει και στηρίζει τις ταινίες και τους δημιουργούς του αύριο μέσα από τις δράσεις Thessaloniki Pitching Forum, Docs in Progress, Agora XR Lab, Agora Boost, Agora Talks, Talking Heads κ.ά.

Όπως πάντα η διοργάνωση δίνει ιδιαίτερη σημασία στις εκδόσεις. Έτσι φέτος κυκλοφορεί την ειδική δίγλωσση έκδοση του Φεστιβάλ για το ΑΙ με κείμενα από ακαδημαϊκούς, καλλιτέχνες, δημοσιογράφους και ειδικούς της τεχνολογίας, που αναλύουν μια σειρά ζητημάτων τα οποία έχουν προκύψει από την εξέλιξη και εκτεταμένη χρήση του ΑΙ τα τελευταία χρόνια.

Ακόμη, τον αγαπημένο ΑΚατάλογο του Φεστιβάλ με τίτλο BLUEPRINTS: καταγραφές της φυσικής και της ανθρώπινης γεωγραφίας. Οριζόντιες τομές σε ένα τοπίο «εκτός σχεδίου», ιχνογραφίες τελετουργιών του παρελθόντος, προσχέδια για χώρες «σε ανάπτυξη», αντίγραφα –σαν από καρμπόν– όψεων της μαζικής κουλτούρας, σημειώσεις στο περιθώριο, σκαριφήματα του μέλλοντος και προσωπογραφίες ανθρώπων που μένουν εκτός κάδρου. Ο ΑΚατάλογος αποτυπώνει σε πρωσικό μπλε (τη χρωστική με τη μεγαλύτερη ευαισθησία στο φως) τα αντίγραφα ενός κόσμου που αλλάζει.

Τις αφίσες του 27ου ΦΝΘ υπογράφει ο ζωγράφος Δημήτρης Αναστασίου ενώ τα σποτ τα δημιούργησε ο χορογράφος Άντι Τζούμα.