Η κορυφαία Ελληνίδα μεσόφωνος που εδώ και χρόνια μένει μόνιμα στις ΗΠΑ, επιστρέφει στην Αθήνα για μια μοναδική εμφάνιση με την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών την Παρασκευή 24 Φεβρουαρίου.
Με αφορμή την πολυαναμενόμενη συναυλία, μιλά μεταξύ άλλων για τις συνεργασίες που τη σημάδεψαν, την πίστη της στην ελληνική μουσική δημιουργία και τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζει τον ανταγωνισμό.
Έχετε ερμηνεύσει κορυφαίους ρόλους του δραματικού ρεπερτορίου όπως Δαλιδά, Άμνερις, Διδώ, Μαργαρίτα κ.ά. Ποια είναι η δική σας αγαπημένη ηρωίδα και γιατί;
Με απόλυτη ειλικρίνεια θα έλεγα όλες, χωρίς καμία εξαίρεση, αλλιώς δεν θα είχα προχωρήσει στην ερμηνεία τους. Βρίσκω δύσκολο τον συμβιβασμό ρεπερτορίου, όταν πρόκειται για την ψυχική κι εκφραστική δημιουργία της φωνής. Εάν έπρεπε οπωσδήποτε να ξεχωρίσω μια ηρωίδα, αυτή θα ήταν η Didon από την όπερα «Les Troyens» του Hector Berlioz. Είναι ένας ρόλος που ταιριάζει στο ιδιαίτερο Fach της φωνής μου και δραματικά με συγκινεί και ενθουσιάζει.
Έχοντας συμπράξει με τις περισσότερες από τις κορυφαίες συμφωνικές ορχήστρες του κόσμου όπως τη Φιλαρμονική της Βιέννης, τη Συμφωνική Ορχήστρα του Λονδίνου, τη Φιλαρμονική Ορχήστρα της Νέας Υόρκης κ.ά., πώς νιώθετε για την επικείμενη σύμπραξη με την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών, την Πρώτη Ορχήστρα της Ελλάδας;
Η πρώτη μου σύμπραξη με την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών σε μια ιδιαίτερα τρυφερή ηλικία, τραγουδώντας τον κύκλο “Das Lied von der Erde” του Gustav Mahler υπό την διεύθυνση του αξέχαστου Αλεξάνδρου Συμεωνίδη με ενέπνευσε κι εδραίωσε μια ιδιαίτερα υψηλή αισθητική, ως προς τις επιλογές του ρεπερτορίου μου αλλά και τις συνεργασίες μου με ορχήστρες του εξωτερικού που ακολούθησαν.
Η επερχόμενη σύμπραξη με οδηγεί σταθερά σε μια καλλιτεχνική ευδαιμονία για περισσότερους από έναν λόγους. Η καινούργια σεζόν αποτελεί ένα ορόσημο για την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών, των 80 χρόνων από την ίδρυση της. Το ότι επιστρέφω κάτω από την καλλιτεχνική διεύθυνση του Λουκά Καρυτινού, ενός καταξιωμένου αρχιμουσικού που θαυμάζω μέσα από τις διαχρονικές συνεργασίες μας στην Αθήνα και στο εξωτερικό. Και η υπέρμετρη συγκίνηση να συνεργαστώ και πάλι με τους εξαιρετικούς μουσικούς της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών καθώς και με τον μαέστρο Νικόλαο Χαλιάσα.
Τι απαιτεί κατά τη γνώμη σας η ερμηνεία του Ποιήματος της αγάπης και της θάλασσας του Ερνέστ Σωσόν, προκειμένου να αναδειχθεί η ομορφιά του;
Η ομορφιά του έργου είναι ανυπέρβλητη. Όταν ορχήστρα, μαέστρος και σολίστ αφεθούν στο ίδιο ταξίδι που θέλουν να οδηγήσουν το κοινό τους…Ανέκαθεν με συνάρπαζε αυτό το έργο για την μεταφυσικότητά του.
Έχετε συνεργαστεί με πολλούς από τους σπουδαιότερους λυρικούς καλλιτέχνες της εποχής μας όπως τους Jóse Carreras, Jessye Norman, Montserrat Caballé κ.ά. Υπάρχουν συγκινητικές στιγμές ή στιγμές που καθόρισαν την πορεία σας και που κρατάτε από κάποια από αυτές τις συνεργασίες;
Κρατώ στη μνήμη πάντα τις ανθρώπινα ιδιαίτερες στιγμές από τις συνεργασίες μου με αυτούς.
Οι συγκινητικές στιγμές θα έλεγα είναι πολλές, γεμάτες από απρόβλεπτες καταστάσεις των παρασκηνίων και του άλλου κόσμου των καλλιτεχνών πίσω από την αυλαία.
Η αναβολή του κοντσέρτου της Jessye Norman λόγω αδιαθεσίας στο Φεστιβάλ του Tanglewood με μαέστρο τον Seiji Ozawa. Το τηλεφώνημα απελπισίας του τότε ατζέντη μου από την CAMI στη Νέα Υόρκη, προσπαθώντας να μάθει εάν ήμουν πρόθυμη να κάνω το κοντσέρτο σε δυο μέρες και γνώριζα το ρεπερτόριο, ήταν συγκινητική στιγμή όσο και καθοριστική.
Μετά από κάποια χρόνια η Jessye Norman και εγώ βρεθήκαμε στο Saltzburg Festival. Παρουσιαζόντουσαν δύο όπερες την ίδια βραδιά με μαέστρο τον Christoph von Dohnányi. To «Bluebeard’s Castle» του Béla Bartók με εμένα ως Judith και το «Erwartung» του Arnold Schoenberg με τη Jessye Norman ως The Woman. Η συνάντηση ήταν πολύ συγκινητική και πάλι καθοριστική. Ο αμοιβαίος θαυμασμός, τα δύσκολα σύγχρονα έργα που υπηρετούσαμε και οι τελετουργικές ζεν πρόβες του Robert Wilson που κράτησαν 3 μήνες, εδραίωσαν μια ιδιαίτερη σχέση.
Έχοντας συνεργαστεί με εμβληματικούς Έλληνες δημιουργούς όπως τον Mίκη Θεοδωράκη, τον Μάνο Χατζιδάκι (ως δ/ντη ορχήστρας), τον Βαγγέλη Παπαθανασίου και την Ελένη Καραΐνδρου, αισιοδοξείτε για την μουσική δημιουργία στην Ελλάδα τα επόμενα χρόνια;
“Δώστε ζωή σε κάθε μουσική φράση, όχι επειδή οι ειδικοί λένε ότι είναι αυτό που κάνει την μουσική να επικοινωνεί αλλά επειδή δημιουργείτε και μεταφέρετε ενέργεια σε ένα επίπεδο που απελευθερώνει". Αυτές είναι οι σκέψεις μου, αισιοδοξώντας ότι η μουσική δημιουργία στην Ελλάδα εξελίσσεται. Γνωρίζοντας πως η ακρόαση ενός συγκεκριμένου μουσικού έργου από άτομα με διαφορετική μουσική παιδεία και με εντελώς διαφορετικές εθνικές παραδόσεις και πολιτισμό οδηγεί σε πανομοιότυπες και άκρως προβλέψιμες συναισθηματικές αντιδράσεις, μας οδηγεί να αντιληφθούμε στο απόλυτο την ενεργειακή δύναμη της μουσικής.
Ευελπιστώ ότι το δυναμικό των Ελλήνων δημιουργών αντιλαμβάνεται την συγκλονιστική διαπλαστική επίδραση που η μουσική επιφέρει στην δομή του ανθρώπινου εγκεφάλου. Οι δημιουργοί θα πρέπει συνειδητά να γνωρίζουν ότι συνδιαμορφώνουν πανανθρώπινες συμπεριφορές μέσα από το έργο τους.
Ποια διδαχή που λάβατε από δάσκαλό σας, σας επηρέασε περισσότερο και τι θα συμβουλεύατε τους νέους συναδέλφους σας;
Από την μοναδική μου δασκάλα φωνητικής την Γωγώ Γεωργιλοπούλου αποκόμισα την ειλικρίνεια ως προς την εξέλιξη της φωνής μου και την βαρύτητα της επιβράβευσης όταν την δικαιούμουν. Από τον σπουδαίο βαρύτονο και μέντορα μου, Tito Gobbi, αποκόμισα την κληρονομιά της σκέψης και έκφρασης ενός Τιτάνα.
Από πάντα είχα μια ιδιαίτερη ευαισθησία και κατανόηση για τους νεότερους συναδέλφους μου, αυτούς που τολμούν να σπουδάζουν ή να βρίσκονται στα πρώτα στάδια μιας καριέρας. Αυτούς τους ιδιαίτερους καιρούς μιας σταθερής και αναπότρεπτης αποσύνθεσης, θέλω να τους ενθαρρύνω να αφουγκράζονται τη φωνή της ψυχής τους. Αυτή τη φωνή που υπάρχει από πάντα μέσα τους και τους υπενθυμίζει τον δρόμο. Οι σπουδές και η τεχνική πολύτιμες και αδιαμφισβήτητες. Η φωνή του εσωτερικού μας κόσμου… για την δημιουργία ενός πραγματικού καλλιτέχνη… ανυπέρβλητη.
Ποια ήταν η πιο δύσκολη στιγμή στην καριέρα σας και πώς την ξεπεράσατε;
Όταν συνειδητά πριν κάποια χρόνια ακριβώς στην κορύφωση μιας διεθνούς καριέρας διάλεξα να αποσυρθώ, για να μείνω κοντά στην πολυαγαπημένη μου κόρη και να δώσω στην οικογένεια μια σταθερότητα που εκτίμησα πως ήταν απαραίτητη. Αυτή η απόφαση μού στέρησε την πολύτιμη σε μένα ψυχική μου έκφραση και επικοινωνία με το κοινό και δημιούργησε λανθασμένες εντυπώσεις στις καλλιτεχνικές διευθύνσεις των θεάτρων της όπερας. Πορεύομαι κρατώντας το όραμα απόλυτα ζωντανό και σμιλεύοντας την καρδιά, την σκέψη και το σώμα να υπηρετούν και να έχουν διάλογο με την υπέρτατη ομορφιά της φύσης και του σύμπαντος.
Πόσο σημαντική είναι η ευρύτερη καλλιέργεια ενός ερμηνευτή;
Η ευρύτερη καλλιέργεια είναι εξαιρετικά σημαντική στο συγκεκριμένο πεδίο σπουδών και δραστηριοποίησης.
Απέραντα σημαντική όμως είναι και η ουμανιστική καλλιέργεια της ψυχής, που θεμελιώνει και κρατά τον καλλιτέχνη στο να διατηρήσει και εξελίξει τον ανθρωπισμό του, την ενσυναίσθηση, την κατανόηση και την συνειδητότητα της πρωταρχικής γνώσης, ότι είμαστε μέρος ενός ευρύτερου συνόλου, το οποίο αλληλοεξαρτάται και συνδέεται αέναα.
Εκτός από τη μουσική, ασχολείστε και με τη ζωγραφική. Ποια είναι η έμπνευσή σας πίσω από τους πίνακες που δημιουργείτε;
Εμπνέομαι από το αόρατο πέμπτο στοιχείο του σύμπαντος, ένα κομμάτι που όλοι διαθέτουμε και έχουμε ξεχάσει. Την Πεμπτουσία. Η κατανόηση του βαθύτερου ψυχισμού, μας οδηγεί στον πυρήνα της ύπαρξης και της δημιουργίας μας.
Πώς διαχειρίζεστε τις υπερβολικές απαιτήσεις και τον σκληρό ανταγωνισμό που υπάρχει στις ΗΠΑ;
Ο τρόπος διαχείρισης του σκληρού ανταγωνισμού είναι να κρατώ την προσοχή μου στους δικούς μου δημιουργικούς δρόμους και σε πράγματα που με γεμίζουν και δεν με αδειάζουν. Τις υπερβολικές απαιτήσεις από όπου αυτές κι αν προέρχονται στον κόσμο της κλασικής μουσικής, όταν υπονομεύουν την Τέχνη, τις αγνοώ. Στην καλύτερη περίπτωση τις υπερβολικές απαιτήσεις επιπέδου, τις διαχειρίζομαι με προετοιμασία και μελέτη.
