Με ρίζες στη Φινλανδία, τη Σουηδία και την Ελλάδα, το Enosis Quartet, είναι ένα διεθνές μουσικό εγχείρημα που επιδιώκει τη σύζευξη πολιτισμών και την εξερεύνηση μιας νέας, αυθεντικής μουσικής ταυτότητας, εμπνευσμένης από τη μοντέρνα jazz, αλλά και από την παράδοση, με τρόπο φρέσκο και ειλικρινή.
Η μουσική τους συνδυάζει τον τζαζ αυτοσχεδιασμό και στοιχεία της παραδοσιακής μουσικής, δημιουργώντας έναν πολυφωνικό, δυναμικό ήχο και αποτυπώνοντας τη σημασία της ενότητας μέσα από την τέχνη.
Το Enosis Quartet, δηλαδή οι Orfeas Wardig Tsoukalas (σαξόφωνο), Θοδωρής Κότσυφας (κιθάρα), Oli Rantala (κοντραμπάσο) και Johan Birgenius (τύμπανα), εξερευνά μια μοναδική σύζευξη πολιτισμών και μουσικών παραδόσεων, μέσα από την σύγχρονη jazz αισθητική. Η μοναδικότητα κάθε μέλους συνθέτει ένα ενιαίο και πολυδιάστατο μουσικό σύνολο, το οποίο, το κοινό της Αθήνας, θα υποδεχθεί τη Δευτέρα 21 Ιούνη στο Θέατρο Πέτρας, δεύτερη ημέρα του φετινού Jazzèt Festival 2025.
Στη συζήτησή μας, το «Enosis Quartet» εκπροσώπησαν ο Ορφέας και ο Θοδωρής, η κουβέντα ξεκίνησε με τον Ορφέα.
Η σύνθεσή σας περιλαμβάνει μουσικούς από τρεις διαφορετικές χώρες: Ελλάδα, Σουηδία και Φινλανδία. Πώς γεννήθηκε αυτή η διεθνής συνεργασία; Τι σας έφερε κοντά ως κουαρτέτο; Οι μουσικές επιρροές του καθενός σας πώς ενορχηστρώνονται στον ήχο του Enosis Quartet;
Ο Olli, ο Johan και εγώ, είμαστε μουσικοί με έδρα το Γκέτεμποργκ και έχουμε παίξει μαζί σε πολλές διαφορετικές μουσικές συνθέσεις όλα αυτά τα χρόνια. Κάποιοι θα έλεγαν ότι το Γκέτεμποργκ έχει εξελιχθεί στην «πρωτεύουσα της τζαζ» στη Σουηδία, με πέντε μεγάλες τζαζ λέσχες που φιλοξενούν συναυλίες αρκετές φορές την εβδομάδα, καθώς και πολλές μικρότερες σκηνές. Μαζί με τις αίθουσες συναυλιών τα επαγγελματικά μουσικά σχήματα και τις εμπορικές θεατρικές παραγωγές, αποτελεί ένα πολυάσχολο και ζωντανό περιβάλλον για μουσικούς.
Για αυτή την περιοδεία στην Ελλάδα, θα παίξουν μαζί μου κάποιοι από τους πλέον περιζήτητους μουσικούς που γνωρίζω. Μαζί μας βέβαια είναι και ένας από τους πιο καταξιωμένους τζαζ κιθαρίστες της Ελλάδας, ο Θοδωρής Κότσυφας, που ζει πια στη Θεσσαλονίκη. Ταιριάζουμε απόλυτα ως μπάντα, καθώς όλοι έχουμε κοινές μουσικές επιρροές και αισθητική. Τον Φεβρουάριο του 2024 φέραμε τον Θοδωρή Κότσυφα στο Γκέτεμποργκ για περιοδεία και ηχογράφηση. Με τη βοήθεια μιας επιχορήγησης από το Υπουργείο Πολιτισμού της Σουηδίας, καταφέραμε να οργανώσουμε την περιοδεία στην Ελλάδα — και τώρα βρισκόμαστε εδώ.
Ορφέα, ενσωματώνετε στοιχεία από τις παραδοσιακές μουσικές παραδόσεις των χωρών σας στον ήχο σας. Πώς επηρεάζουν αυτές οι ρίζες τη δομή και την αισθητική των συνθέσεών σας; Η παρουσίασή σας στο φεστιβάλ μιλά για μια γέφυρα μεταξύ της μεσογειακής φλόγας και του βόρειου λυρισμού. Πώς μεταφράζεται αυτή η συναισθηματική και γεωγραφική «ένωση» στη σκηνική σας εμπειρία ως Enosis Quartet;
Ίσως δεν χρειάζεται να το πω, αλλά υπάρχουν σημαντικές διαφορές στον τρόπο που κάθε άνθρωπος συνθέτει και αυτοσχεδιάζει, που σίγουρα σχετίζονται με το προσωπικό του υπόβαθρο. Πιστεύω πως ο Olli και ο Johan τρέφουν μεγάλο σεβασμό για τα βασικά θεμέλια της μουσικής και χτίζουν τις πιο προχωρημένες τους αναζητήσεις πάνω σε αυτή τη βάση. Αυτό, μπορεί να εξηγήσει τον λιτό και διακριτικό σκανδιναβικό ήχο, όπου οι μουσικοί μπορούν να κινούνται με φυσικότητα ανάμεσα στο να αφήνουν πολύ χώρο στη μουσική και στο να εκρήγνυνται με ένταση. Ίσως υπάρχει μια εξήγηση σε αυτή τη γαλήνη των δασών και των λιμνών στη Σουηδία και τη Φινλανδία, μερικές από τις λιγότερο πυκνοκατοικημένες περιοχές στην Ευρώπη.
Mπορεί να αποτελεί αντίθεση με τον τρόπο που εγώ κι ο Θοδωρής αντιλαμβανόμαστε τη μουσική. Ίσως να είμαστε φλογεροί και άμεσοι, σχεδόν ανυπόμονοι σολίστες, που θέλουμε να φτάσουμε στην απόλυτη έκσταση αμέσως. Ωστόσο, καθώς ωριμάζουμε, η τάση να «χτυπάμε κατευθείαν στην καρδιά» έχει μειωθεί, και ίσως τώρα να έχουμε κι εμείς μια πιο... «σκανδιναβική» προσέγγιση στη μουσική!
Η μουσική σας ισορροπεί ανάμεσα στην αυστηρή σύνθεση και την ελευθερία του αυτοσχεδιασμού. Ποια είναι η διαδικασία με την οποία βρίσκετε αυτήν την ισορροπία ως σύνολο;
Προσπαθούμε να δημιουργούμε όμορφη μουσική που μας εμπνέει και να ανακαλύπτουμε νέους αυτοσχεδιαστικούς κόσμους. Συχνά είναι καλή ιδέα να ενσωματώνει κανείς κάποια ιδιαίτερα στοιχεία σε μια σύνθεση, ώστε το αυτοσχεδιαστικό μέρος της να συνδέεται ουσιαστικά με το κομμάτι και να μην είναι απλώς συγχορδίες για να παίξει κανείς «από πάνω». Μερικές φορές, ένα εμπόδιο σε αναγκάζει να πάρεις νέους δρόμους. Αλλά υπάρχει και ο κίνδυνος να βάλεις πάρα πολλά εμπόδια. Τα βασικά στοιχεία μιας σύνθεσης είναι ο ρυθμός, η μελωδία και η αρμονία. Αν και τα τρία αυτά στοιχεία είναι πολύπλοκα και «γεμάτα», τότε η μουσική γίνεται υπερβολικά δύσκολη και συνήθως δεν είναι απολαυστική. Πιστεύω πως είναι καλή πρακτική να κάνεις ένα ή, κάποιες φορές, δύο από τα μουσικά αυτά στοιχεία πιο σύνθετα και απαιτητικά, ώστε οι μουσικοί να βγαίνουν από τη ζώνη άνεσής τους. Μας αρέσει να παίζουμε απαιτητική μουσική, αλλά η ομορφιά έρχεται πρώτη.
Με τη σειρά του, στη συζήτηση με τον Ορφέα μπαίνει χαλαρά και ο κιθαρίστας του «Enosis Quartet», ο Θοδωρής Κότσυφας.
Το ρεπερτόριό σας χαρακτηρίζεται από “σύγχρονα ηχητικά τοπία”. Υπάρχουν συγκεκριμένες συνθέσεις ή θεματικές που αφηγούνται μια ιστορία στο κοινό;
Προσωπικά αισθάνομαι πως στα πλαίσια της δημιουργίας των ENOSIS υπήρξε μια ανάγκη και ένας ενθουσιασμός να “γνωριστούμε” μεταξύ μας τόσο σε προσωπικό όσο και σε μουσικό επίπεδο. Ερχόμαστε από σχετικά παρόμοια και όμως διαφορετικά περιβάλλοντα, με κοινές ανησυχίες και κοινή αγάπη για την μουσική, με άλλες εικόνες και αρώματα, αλλά φτιαγμένοι από παρόμοιο υλικό. Με κάποιο τρόπο, οι ιστορίες που έφερε ο καθένας μας στο γκρουπ φτιάξανε ένα κολάζ “χαρακτήρων” που ίσως θα μπορούσε να είναι από μόνο του μια εισαγωγική ιστορία για ότι θα έρθει στο μέλλον.
Θοδωρή, το μότο του Jazzèt Festival 2025 είναι “Jazz Without Frontiers”. Τι σημαίνει για εσάς η έννοια της τζαζ χωρίς σύνορα και πώς την ενσαρκώνετε ως μουσικό σχήμα;
Σε μια εποχή που τα σύνορα (μεταφορικά και κυριολεκτικά) δημιουργούν μια ψευδαίσθηση ασφάλειας και μας περιορίζουν απέναντι σε κάθε τι καινούργιο και διαφορετικό, η ανάγκη για την κατάργηση τους ίσως να είναι και μια απάντηση σε μια κανονικότητα που μας θέλει συγκεκριμένους και προβλέψιμους.
Για να είμαι ειλικρινής, δεν ξέρω ακριβώς πώς ενσαρκώνουμε κάτι τόσο βαθύ σαν σχήμα. Ίσως η αποδοχή πως κάθε αλληλεπίδραση που συμβαίνει με σεβασμό και κοινό όραμα μπορεί να φέρει κάτι καινούργιο, κάτι που δεν θα μπορούσε να συμβεί αν αλλάζαμε μία παράμετρο του ή αν μέναμε περιορισμένοι στην προσωπική μας οπτική. Και η εμπιστοσύνη στους απέναντι. Βλέπουν πράγματα που ίσως εμείς δεν βλέπουμε. Θα πρόσθετα μόνο την ανάγκη να προσέξουμε μήπως η προσπάθεια για «μη σύνορα», γίνει άλλο ένα σύνορο.
Υπήρξε κάποια ιδιαίτερη στιγμή στις ζωντανές εμφανίσεις σας που σας σημάδεψε ως σχήμα; Τι αποκομίσατε από αυτήν;
Νομίζω πως, τουλάχιστον για εμένα, η πρώτη μας εμφάνιση στο Gothenburg ήταν η πιο ιδιαίτερη. Οι συνθήκες ήταν δύσκολες, μιας και μόλις είχα φτάσει, ίσα που προλάβαμε να γνωριστούμε και ίσα που προλάβαμε να κάνουμε μία γρήγορη πρόβα πριν το πρώτο set. Όμως μόλις ξεκίνησε η συναυλία δεν χρειάστηκε να σκεφτώ ή να ανησυχήσω για οτιδήποτε. Μου έκαναν μεγάλη εντύπωση και οι τρεις τους. Ένιωσα τόση ασφάλεια, που το μόνο που θυμάμαι ήταν ότι ανυπομονούσα για την επόμενη μέρα.
Το ρεπερτόριό σας χαρακτηρίζεται από “σύγχρονα ηχητικά τοπία”. Τι να περιμένει το κοινό από τη ζωντανή σας εμφάνιση στο Jazzèt Festival 2025 και γιατί δεν πρέπει να τη χάσει κανείς;
Δεν πρέπει να την χάσει κανείς για πολλούς λόγους: Ίσως είναι η μόνη ευκαιρία κάποιος να μας δει στην Ελλάδα για αρκετό καιρό. Ακόμα, στο σχήμα μας συμμετέχουν κάποιοι από τους πιο ενεργούς μουσικούς της Jazz σκηνής της Σουηδίας και, τελικά, γιατί το φεστιβάλ αυτό είναι μια σπουδαία προσπάθεια, που σε κάθε περίπτωση αξίζει την προσοχή του κοινού, τόσο για τις συμμετοχές εξαιρετικών σχημάτων, όσο και γιατί αποτελεί ένα από τα ελάχιστα τζαζ γεγονότα που συμβαίνουν μέσα στην χρονιά.
Θοδωρή με κάλυψες απολύτως! Πες μου όμως κλείνοντας πώς οι μεταξύ σας διαφορετικές πολιτιστικές αναφορές μετατρέπονται σε δημιουργική χημεία;
Για μένα συμβαίνει κάτι που μοιάζει με τη... μαγειρική! Μπορείς να φτιάξεις διάφορα αν έχεις καλά υλικά, ξέρεις πόσο να βάλεις από το καθένα και αφήσεις την φαντασία σου να πάρει πρωτοβουλία. Μερικές φορές όμως, ίσως χρειαστεί να αποδεχτείς την “αποτυχία”, αλλά όλα, έτσι κι αλλιώς, συμβαίνουν στον δρόμο της μάθησης. Νομίζω πως αυτό είναι ένα από τα σημαντικότερα πράγματα που έμαθα μέσα από την τριβή μου με αυτή την μουσική.
Ευχαριστώ τον Orfeas Wardig Tsoukalas και τον Θοδωρή Κότσυφα για τον πολύτιμο χρόνο που διέθεσαν συζητώντας μαζί μου. Τη Δευτέρα 21 Ιουλίου θα τα πούμε στα τζαζ «αλώνια» παιδιά!
