Γωγώ Ξαγαρά: «Είναι λάθος η άποψη ότι η άρπα παίζεται μόνο από γυναίκες»

Η αρπίστρια Γωγώ Ξαγαρά, Κορυφαία Α’ άρπα της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών, συμμετέχει για πρώτη φορά στο Φεστιβάλ Μουσικής Δωματίου Χανίων που φέτος συμπληρώνει τον 11^ο χρόνο του.

Λίγο πριν την εμφάνισή της στο Minoa Palace Resort με έργα των Μωρίς Ραβέλ και Σίμου Παπάνα μιλά για τα μυστικά και τους μύθους του ιδιαίτερου αυτού οργάνου.

Η άρπα είναι ένα όργανο δυσκίνητο κι άρα δεν μπορεί εύκολα να συμμετάσχει σε περιφερειακά φεστιβάλ. Είναι κάτι που σας προβληματίζει αυτό;

Καταρρίπτω το μύθο ότι η άρπα είναι ένα όργανο δυσκίνητο λέγοντας πως όπου υπάρχει πρόσβαση με αυτοκίνητο, εκεί μπορεί να φτάσει και η άρπα. Στα τέλη Ιουλίου βρέθηκα στα κεντρικά Τζουμέρκα για συναυλία, αλλά και άλλες χρονιές στους Παξούς, στην Άνδρο, στην Πάρο.

Μετά από 11 χρόνια, φέτος, για πρώτη φορά, η άρπα κάνει την εμφάνισή της στο Φεστιβάλ Μουσικής Δωματίου Χανίων. Πώς βιώνετε αυτή την πρωτιά;

Αισθάνομαι μεγάλη χαρά και τιμή που προσκλήθηκα στο φεστιβάλ μουσικής δωματίου Χανίων, ανυπομονησία να μοιραστώ με τους εκλεκτούς συναδέλφους τη χαρά της παρουσίασης ενός μεγάλου έργου του ρεπερτορίου της άρπας, το σεπτέτο του Ραβέλ, καθώς και τη σονάτα του Σίμου Παπάνα, ένα έργο που όποιος συνάδελφος θα έχει την τύχη να το παίξει, θα συμφωνήσει μαζί μου πως είναι από τα έργα που πρέπει να ενταχθούν στο ρεπερτόριο της άρπας.

Η σκηνική εγγύτητα των συναυλιών μουσικής δωματίου πιστεύετε ότι εμπλουτίζει τις ερμηνευτικές δυνατότητες του οργάνου με μεγαλύτερη αμεσότητα;

Οι συναυλίες μουσικής δωματίου δίνουν την ευκαιρία στον κόσμο να γνωρίσει την άρπα και τις δυνατότητες του οργάνου με περισσότερη λεπτομέρεια από την παρουσία της μέσα στην ορχήστρα. Επιπλέον, οι ακροατές έρχονται σε επαφή με ρεπερτόριο που ξεπερνά τη συνήθη σύνθεση οργάνων, όπως ένα κουαρτέτο εγχόρδων ή ένα τρίο με πιάνο.

Με ποιον τρόπο θα λέγατε ότι συνδιαλέγεται το βιολί με την άρπα στη Σονάτα για βιολί και άρπα του Σίμου Παπάνα;

Ο Σίμος Παπάνας στη σονάτα του έφερε σε πλήρη αρμονία τα ηχοχρώματα του βιολιού και της άρπας. Οι μελωδικές γραμμές των δύο οργάνων συμπληρώνονται με αρμονικό τρόπο και το ηχητικό αποτέλεσμα θα ικανοποιήσει τον ακροατή μέσα από τις εναλλαγές ήρεμων και με μεγαλύτερη ορμή μερών.

Θα ζητήσετε οδηγίες από τον συνθέτη για την ερμηνεία;

Ο Σίμος Παπάνας γνωρίζει πολύ καλά την άρπα, όπως φαίνεται από τον τρόπο γραφής του στη σονάτα. Και βέβαια θα ζητήσω τη γνώμη του, καθώς πέρα από συνθέτης του έργου είναι και ερμηνευτής του.

Η άρπα ήταν το πρώτο όργανο με το οποίο ξεκινήσατε τη μουσική;

Ξεκίνησα μουσική παίζοντας φλογέρα σοπράνο και ένα χρόνο μετά φλογέρα άλτο στην τάξη του φαγκότου στο Κρατικό Ωδείο Θεσσαλονίκης.

Ποιες ιδιαίτερες δεξιότητες πρέπει να έχει η/ο ερμηνευτής άρπας;

Ο ερμηνευτής άρπας χρειάζεται να έχει την συνδυαστική αντίληψη να χρησιμοποιήσει τα δάχτυλα για να τραβήξει τις χορδές και ταυτόχρονα τα πόδια για να αλλάξει τα πεντάλ, που έχουν το ρόλο των μαύρων πλήκτρων του πιάνου. Επίσης πρέπει να αποκτήσει τη γνώση της σωστής στιγμής αλλαγής των πεντάλ.

Γιατί έχει επικρατήσει η άποψη ότι η άρπα είναι όργανο το οποίο πρέπει να ερμηνεύουν γυναίκες;

Αυτή είναι μια λανθασμένη αντίληψη που επικρατεί εδώ στην Ελλάδα. Στο εξωτερικό υπάρχουν πολλοί άντρες αρπίστες με μεγάλη καριέρα. Η άρπα είναι ένα όργανο που χρειάζεται αρκετή μυική δύναμη και κατά τη γνώμη μου παίζεται με μεγαλύτερη άνεση από τους άντρες.

Πρόκειται για ένα από τα αρχαιότερα όργανα ορχήστρας. Η ιστορία της άρπας έχει σχεδόν μυθικές διαστάσεις. Σας επηρεάζει αυτό;

Η άρπα είναι ένα από τα αρχαιότερα όργανα. Στη μορφή βέβαια που τη συναντάμε τώρα έχει περιέλθει το 19ο αιώνα. Πιο πριν, η άρπα είχε κάποιες διαφορετικές μορφές μέχρι να εξελιχθεί στο σύγχρονο αυτό όργανο. Αυτό που με απασχολεί περισσότερο δεν είναι η αρχαιότητα του οργάνου αλλά πώς μπορώ εγώ να το προβάλλω έτσι ώστε να αποκτήσει μια ισάξια θέση στην ορχήστρα μαζί με τα υπόλοιπα όργανα.

Η συμμετοχή ενός μουσικού σε σχήματα μουσικής δωματίου με ποιον τρόπο τον εμπλουτίζει;

Ο μουσικός που συμμετέχει σε ένα σχήμα έχει πολλά να κερδίσει παίζοντας με άλλους συναδέλφους. Γίνεται πιο ακριβής στο δικό του ρόλο και σέβεται την παρτιτούρα περισσότερο γιατί δεν έχει τη δυνατότητα να προβεί σε ελευθερίες στη μουσική απόδοση καθώς δεν παίζει μόνος του. Μαθαίνει καλύτερα και τα άλλα όργανα που συμμετέχουν στις συνθέσεις των έργων που εκτελούνται. Μαθαίνει να ακούει καλύτερα γιατί πρέπει να έχει οξυμένη την ακοή του στις γραμμές των υπολοίπων οργάνων.

Ποιο είναι το αγαπημένο σας έργο και γιατί;

Το πιο αγαπημένο μου συμφωνικό έργο είναι η Φανταστική Συμφωνία του Μπερλιόζ και αυτό γιατί η άρπα έχει έναν πολύ ιδιαίτερο ρόλο στο δεύτερο μέρος της συμφωνίας, με δύσκολα περάσματα που ζητώνται σε κάθε ακρόαση ορχήστρας, και γιατί ήταν το έργο που, ως νέα μουσικό, με έμαθε να παίζω στην ορχήστρα η ακρίβεια με την οποία έπρεπε να αποδώσω τα πρώτα μέτρα του δεύτερου μέρους σε συνδυασμό με τη δεύτερη άρπα, μέσα από επίπονες πρόβες με απαιτητικό μαέστρο!

Ποια στιγμή καθόρισε την σταδιοδρομία σας ως μουσικού;

Η δυνατότητα να παίζω από πολύ νωρίς ως δεύτερη άρπα στις συμφωνικές ορχήστρες της χώρας μου έδωσε την αυτοπεποίθηση αλλά και την απάντηση στο εσωτερικό ερώτημα τι να ακολουθήσω στην επαγγελματική μου ζωή.

Πόσο εύκολο είναι να είσαι γυναίκα στον περιέργως ανδροκρατούμενο κόσμο των μουσικών;

Χρειάζεται μια ισορροπημένη δόση πολλών στοιχείων για να τα καταφέρεις γενικά στη ζωή και ειδικά στην ορχήστρα. Οι ταμπέλες που σε χαρακτηρίζουν με συγκεκριμένο τρόπο μπαίνουν εύκολα και για όλους. Ερχόμενη στην ΚΟΑ, στην ηλικία των 23, χρειάστηκε να δείξω διάφορες πλευρές της προσωπικότητάς μου για να κερδίσω τον σεβασμό των συναδέλφων.

Ποια είναι η μεγαλύτερή σας ανασφάλεια και πώς την ξεπερνάτε;

Ο πολλαπλός μου ρόλος ως μητέρα δύο παιδιών, ως κορυφαία μουσικός ορχήστρας, ως καθηγήτρια άρπας - ένα εκρηκτικό μείγμα που τις στιγμές πριν από ένα σημαντικό ρεσιτάλ με οδηγεί να αναρωτηθώ αν είμαι έτοιμη για αυτό που πρόκειται να κάνω την επόμενη στιγμή! Αυτή βέβαια η ανασφάλεια διαλύεται τη στιγμή που πατάω το πόδι μου στη σκηνή!

Τι εύχεστε για το μουσικό σας μέλλον;

Εύχομαι περισσότερες συναυλίες μουσικής δωματίου στα πιο απομακρυσμένα μέρη της Ελλάδας, περισσότερα κοντσέρτα για άρπα και ορχήστρα και καινούριες άρπες στο δυναμικό της ΚΟΑ!