Είναι σπάνιο ένας τρομπετίστας να γίνεται σταρ. Ακόμα σπανιότερο να μετατρέπεται σε σύμβολο πολιτισμικού διαλόγου και μουσικής ενότητας. Ο Ibrahim Maalouf, ο χαρισματικός Γαλλο-Λιβανέζος μουσικός με τη μοναδική τετράφωνη τρομπέτα και τα δεκαπέντε χρόνια εντυπωσιακής παρουσίας στις μουσικές του κόσμου, έρχεται ξανά στην Ελλάδα - μετά το προηγούμενο αξέχαστο live του στο Ωδείο Ηρώδου Αττικού. Στο πλαίσιο της νέας του περιοδείας και με αφορμή το 17ο του άλμπουμ, Trumpets of Michel Ange, μια δημιουργία που συνομιλεί με τη φιλοσοφία, την ιστορία και τη σύγχρονη τέχνη.
Πολυβραβευμένος, αναγνωρισμένος παγκοσμίως, συνεργάτης ονομάτων όπως ο Marcus Miller, η Angélique Kidjo και ο Sting, ο Maalouf δεν σταματά να διευρύνει τα μουσικά του σύνορα - η ηχητική του γκάμα, που συνδυάζει πολλά μουσικά είδη από την τζαζ και την αραβική μουσική μέχρι τη σημερινή ραπ, είναι ζηλευτή - και να αγγίζει το κοινό με μελωδίες που μιλούν απευθείας στην καρδιά και ξεκουράζουν το μυαλό. Λίγο πριν τις συναυλίες του σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη - και με την συναισθηματική πληρότητα που μπορούν να δημιουργούν οι sold out εμφανίσεις του σε θρυλικούς χώρους, όπως το Lincoln Jazz Center στη Νέα Υόρκη, το Kennedy Center στην Ουάσιγκτον, το Bercy Accor Arena στο Παρίσι και την VW Arena της Κωνσταντινούπολης - μας μιλά για τις ρίζες του, την δύναμη της μουσικής, την τεχνητή νοημοσύνη και το τι σημαίνει να παίζεις κατευθείαν μέσα από τα βάθη της ψυχής σου.
Αν μπορούσατε να μιλήσετε στον εαυτό σας στα 20, τι θα του λέγατε για το ταξίδι που ακολουθεί; Θα του δίνατε κάποια συμβουλή ή θα τον αφήνατε να τα ανακαλύψει όλα μόνος του; Μπορεί να ακούγεται κοινότοπο, αλλά το σημαντικότερο είναι να μην εγκαταλείπεις ποτέ την ελπίδα. Να πιστεύεις στον εαυτό σου, στο ταλέντο σου και σε όσα έχεις να πεις. Ο δρόμος είναι δύσκολος. Χρειάζεται ανθεκτικότητα, ευελιξία και την ικανότητα να επανεφευρίσκεις τον εαυτό σου κάθε φορά που βρίσκεσαι μπροστά σε ένα αδιέξοδο.
Τι θα του λέγατε για την τρομπέτα; Την προέκταση της ψυχής σας; Πως είναι ένα εργαλείο, ένα όπλο ή μια άλλη γλώσσα; Δεν ξέρω πώς να το περιγράψω ακριβώς. Ειλικρινά, είναι ο πιο φυσικός τρόπος για μένα να εκφράζομαι πέρα από τις λέξεις. Παρόλο που προσπαθώ, ανέκαθεν με δυσκόλευε να εκφράσω τις σκέψεις μου με λόγια. Η μουσική, όμως, αυτό το όργανο, είναι κάτι άλλο. Απευθύνεται κατευθείαν στην ψυχή, όχι στο μυαλό - κι αυτό είναι που με βοηθάει πραγματικά.
Το τελευταίο σας άλμπουμ είναι αφιερωμένο στον παππού σας και περιγράφει έναν κύκλο ζωής - από τη γνωριμία, στον έρωτα και μετά στον γάμο, παιδί, χωρισμό, αποχαιρετισμό. Τι σας οδήγησε σε αυτή την επιλογή; Η βασική ιδέα του άλμπουμ στηρίζεται στην έννοια της κληρονομιάς: αυτή που παραλαμβάνουμε από τους παππούδες, τους γονείς μας, και που καλούμαστε να την εξελίξουμε και να την παραδώσουμε στους επόμενους. Πρόκειται για έναν φόρο τιμής στους προγόνους μας, αλλά και για μια πρόσκληση προς δημιουργία - να προχωρήσουμε λίγο πιο πέρα από τη ζώνη άνεσής μας. Έτσι χτίζεται η εξέλιξη, μέσα από τις πολιτισμικές συνθέσεις. Η μουσική είναι ένα πανίσχυρο εργαλείο για να μιλήσουμε για αξίες, φιλοσοφίες και ιστορίες, με στόχο να οραματιστούμε το μέλλον μας και αυτό των παιδιών μας.
Τι αισθάνεστε ότι "οφείλετε" στις ρίζες σας, στην καταγωγή σας, στον Λίβανο; Πώς έχει εξελιχθεί η αντίληψή σας για τους επαναλαμβανόμενους κύκλους της ζωής, ιδίως αφότου γίνατε πατέρας; Είμαι πολύ πνευματικός άνθρωπος. Η ελπίδα μου βασίζεται στην ενσυναίσθηση και στην πεποίθηση ότι πέρα από σώμα και νου, έχουμε ψυχή. Και τα συναισθήματα που πηγάζουν από τα βάθη της ψυχής, πιστεύω ότι είναι το κλειδί για μια καλύτερη ζωή. Η μουσική μιλά απευθείας σ’ αυτές τις πτυχές του εαυτού μας. Οι ρίζες μου, οι αξίες μου, όλα όσα θέλω να μεταδώσω, ξεκινούν από αυτήν την ανάγκη για ουσιαστική, συναισθηματική επικοινωνία.
Η τρομπέτα με τη τέταρτη βαλβίδα -εφεύρεση του πατέρα σας- αποτελεί κομμάτι της οικογενειακής σας κληρονομιάς. Τι σημαίνει για εσάς αυτό; Είναι ένα βαρύ φορτίο. Υπήρξαν στιγμές που σκέφτηκα να σταματήσω την τρομπέτα και να ασχοληθώ μόνο με τη σύνθεση για κινηματογράφο. Αλλά τότε σκέφτηκα τον πατέρα μου - είναι 85 ετών σήμερα και ζει κυρίως στον Λίβανο. Ήταν όνειρό του να συνεχίσω αυτό που εκείνος ξεκίνησε πριν από 60 χρόνια: να παίζω τρομπέτα, να δίνω ζωή στην εφεύρεσή του, να συνεχίζω τη γραμμή. Αρχικά δεν ήμουν σίγουρος. Αλλά γύρω στα 22, άρχισα να καταλαβαίνω την αξία όσων μου είχε διδάξει: κλασική μουσική, ταράμπ, αυτοσχεδιασμό - κι όλα αυτά πάνω σε ένα μοναδικό όργανο. Θα ήταν ανεύθυνο να μην τιμήσω αυτή την παρακαταθήκη.
Αυτός ο μοναδικός ήχος σάς επιτρέπει να αγκαλιάσετε όλο τον κόσμο: να ερμηνεύσετε τα χρώματα της Ανατολής, να συνεργαστείτε με DJs από τη Βραζιλία, καλλιτέχνες από την Αφρική, από τη χιπ χοπ μέχρι την ποπ. Από τον Αρτούρο Σαντοβάλ ως τη Λουάν και τον Μάρκους Μίλερ - οι συνεργασίες σας καλύπτουν εξαιρετικά διαφορετικούς κόσμους. Τελικά έχετε αποφασίσει, τι είναι αυτό που αναζητάτε σε έναν μουσικό συνεργάτη; Το μόνο που έχει σημασία για μένα είναι η σύνδεση με τον κόσμο. Μικρός έπαιζα τρομπέτα πάνω σε ό,τι άκουγα στο ραδιόφωνο - από κλασική μέχρι world music. Σήμερα, αυτό κάνω επαγγελματικά: παίζω, συνεργάζομαι, προσπαθώ να συνδεθώ με ανθρώπους και ήχους. Για μένα, τα πάντα περιστρέφονται γύρω από τη σύνδεση.
Πόσο καθοριστική υπήρξε η τζαζ στη μουσική σας πορεία; Τι σας άφησαν μορφές όπως ο Μάιλς Ντέιβις ή ο Ντίζι Γκιλέσπι; Αναμφίβολα καταλυτικές παρουσίες. Miles Davis, Jon Hassell, Chet Baker... Ως παιδί έπαιζα με τον πατέρα μου κυρίως κλασική και αραβική μουσική, με πολλή ένταση και τεχνική. Αλλά όταν άκουσα για πρώτη φορά τον ήχο του Miles, σκέφτηκα: «Μπορούμε να παίξουμε έτσι;». Ήταν απελευθερωτικό. Άλλαξε την οπτική μου για το πώς μπορεί να παιχτεί η τρομπέτα.
Ο Τζον Μπατίστ σας αποκάλεσε «ζωντανό θρύλο της τζαζ». Πώς αντιμετωπίζετε τέτοιες ετικέτες; Σας απελευθερώνουν ή σας βαραίνουν; Είναι εύκολο ένας τρομπετίστας να γίνει σταρ; Δεν σκέφτομαι στρατηγικά τι θέλω να πετύχω. Αυτό που με απασχολεί είναι να είμαι ένας ανεξάρτητος καλλιτέχνης που αποδεικνύει ότι υπάρχει και άλλος δρόμος για την επιτυχία, πέρα από τη βιομηχανία. Θέλω να δείξω πως ένας μουσικός οργάνου μπορεί να είναι εξίσου σημαντικός με έναν τραγουδιστή. Και αγαπώ τους τραγουδιστές - συνεργάζομαι μαζί τους εδώ και χρόνια, η γυναίκα μου είναι τραγουδίστρια. Αλλά θα ήθελα να υπάρξει περισσότερη ισορροπία. Οι οργανοπαίκτες αξίζουν επίσης αναγνώριση.
Η μουσική σας, μεταφέρει το κοινό σε συναισθηματικά ταξίδια. Εσάς πού σας ταξιδεύει όταν παίζετε; Δεν έχω μια συγκεκριμένη εικόνα στο μυαλό μου - απλώς ταξιδεύω. Νιώθω συνδεδεμένος με τους μουσικούς μου, με το κοινό, με τον κόσμο γύρω μου. Η αίσθηση ότι κάποιος με καταλαβαίνει και με ακούει είναι βαθιά συγκινητική και με γεμίζει νόημα.
Πόσο σημαντική είναι για εσάς η Φαϊρούζ - ως φωνή, ως παρουσία, ως σύμβολο; Η Φαϊρούζ είναι κάτι σαν την ίδια τη σημαία του Λιβάνου. Εκφράζει ένα μεγάλο μέρος της πολιτιστικής μας ταυτότητας και έχει μια από τις ωραιότερες φωνές που έχω ακούσει. Η θέση της στην καρδιά μου είναι ξεχωριστή.
Έχετε μιλήσει πολλές φορές για την ειρήνη και τον Λίβανο. Πώς αισθάνεστε βλέποντας τι συμβαίνει αυτή τη στιγμή στη Μέση Ανατολή; Είναι πολύ δύσκολο να κρατάς την ελπίδα όταν βλέπεις τι συμβαίνει σήμερα, τα παιδιά, τις γυναίκες, και τους ανθρώπους που χάθηκαν. Έχω τρία παιδιά και κάθε φορά που βλέπω αυτές τις εικόνες, η καρδιά μου ραγίζει. Παλεύω να κρατηθώ μέσα από την τέχνη και τη μουσική, αλλά είναι ένας διαρκής αγώνας - για όλους μας.
Συμμετείχατε στο μνημόσυνο για τις επιθέσεις στο Παρίσι και στην επαναλειτουργία του Bataclan με τον Στινγκ. Ποιος είναι, κατά τη γνώμη σας, ο ρόλος του καλλιτέχνη σε καιρούς κρίσης; Αν δεν μπορούμε να αλλάξουμε τον κόσμο, τι μπορεί να μας προσφέρει η τέχνη; Σε δύσκολες περιόδους, η πιο μεγάλη δύναμη που μας απομένει είναι η σύνδεση μεταξύ μας. Όταν, για παράδειγμα, ο Sting με κάλεσε να παίξουμε στο Bataclan μετά την επίθεση, σκέφτηκα: «Αυτό που συμβαίνει είναι φρικτό. Αλλά αν μπορούμε να ξανασυνδεθούμε, έστω για λίγο, τότε υπάρχει ελπίδα. Ας το προσπαθήσουμε». Γι’ αυτό αγαπώ την τέχνη: γιατί είναι ίσως ο μόνος τρόπος να αλλάξουμε λίγο τον κόσμο προς το καλύτερο.
Στο βιντεοκλίπ του “Capitals”, εσείς και το κοινό βγαίνετε στους δρόμους και γιορτάζετε σαν μια ενιαία κοινότητα. Τι ρόλο έπαιξαν για εσάς οι γιορτές του δρόμου, τα φεστιβάλ και η μουσική στις αυλές; Προσωπικλα όλο αυτό κάπως μου ακουμπά στις δικές μας ιστορίες, τομ Διόνυσο και τον Βάκχο της ελληνικής μυθολογίας; Θα ήθελα να μπορούσα να αφηγηθώ σωστά τους μύθους του Βάκχου και του Διονύσου - αλλά επιστρέφω ξανά στην έννοια της σύνδεσης. Για μένα, ένα από τα πιο όμορφα κομμάτια της δουλειάς μου είναι το πώς φέρνει κοντά διαφορετικές γενιές και πολιτισμούς. Και όταν παίζουμε στον δρόμο, δεν υπάρχουν εισιτήρια, δεν υπάρχουν διακρίσεις- μόνο άνθρωποι που μοιράζονται τη μουσική. Η μουσική μου θέλω να απευθύνεται σε όλους: πλούσιους, φτωχούς, ντόπιους, ξένους, σε όλες τις ηλικίες. Αυτό είναι το μήνυμα.
Ζούμε σε μια εποχή ραγδαίας τεχνολογικής προόδου και τεχνητής νοημοσύνης στην τέχνη. Θα μπορέσει ποτέ μια μηχανή να “αισθανθεί” όπως ένας μουσικός; Δεν έχω ιδέα πώς θα είναι το μέλλον. Το μόνο που ξέρω είναι πως θα είναι συναρπαστικό. Η μουσική δεν θα συντίθεται με τον ίδιο τρόπο, οι συναυλίες δεν θα παρουσιάζονται όπως τις ξέρουμε. Θα αλλάξουν όλα. Είναι καλό; Είναι κακό; Δεν ξέρω. Μου αρέσει η ιδέα ότι η τεχνολογία θα μας βοηθήσει να δημιουργήσουμε καλύτερη μουσική - αλλά δεν είμαι σίγουρος τι σημαίνει πραγματικά «καλύτερη».
Ποιο είναι το πιο απρόσμενο ή συγκινητικό σχόλιο που έχετε λάβει ποτέ από κάποιον για τη μουσική σας; Όταν κάποιος μου λέει ότι η μουσική μου τον συνόδευσε σε σημαντικές στιγμές της ζωής του - σε έναν γάμο, σε μια δύσκολη περίοδο, ή ακόμα και σε μια τελετή αποχαιρετισμού - είναι πάντα βαθιά συγκινητικό. Με κάνει να νιώθω ότι είμαι κομμάτι της ζωής του. Μετά από κάθε συναυλία, έρχονται άνθρωποι που μοιράζονται τέτοιες ιστορίες μαζί μου - και είναι μια από τις πιο δυνατές εμπειρίες. Να ξέρεις ότι οι άνθρωποι σε ακούν όταν οδηγούν, όταν είναι στο σπίτι, σε στιγμές γιορτής ή πένθους… αυτό είναι τεράστιο.
Επιστρέφετε στην Ελλάδα, όπου έχετε ήδη δημιουργήσει έναν ιδιαίτερο δεσμό με το κοινό. Τι κρατάτε από την πρώτη σας εμπειρία στο Ηρώδειο και τι μπορούμε να περιμένουμε αυτή τη φορά; Έχω υπέροχες αναμνήσεις από την προηγούμενη εμφάνισή μου στην Ελλάδα και είμαι πολύ ενθουσιασμένος που επιστρέφω! Θέλω να χορέψουμε, να τραγουδήσουμε και να ζήσουμε μια στιγμή αρμονίας. Ελπίζω όταν θα φύγω, να με κρατήσετε στην καρδιά σας. Αυτό και μόνο θα είναι για μένα ένα μεγάλο βήμα.
Ο Ibrahim Maalouf θα δώσει δύο μοναδικές συναυλίες, στις 10 Ιουνίου 2025 στο Δημοτικό Θέατρο του Λυκαβηττού στην Αθήνα και στις 11 Ιουνίου 2025 στη Μονή Λαζαριστών στη Θεσσαλονίκη.
