Η τζαζ πάντα έφτιαχνε κοινότητες και συνεχίζει να το κάνει. Μουσικοί συναντιούνται και συνομιλούν με τους αυτοσχεδιασμούς τους και αυτά τα αυθόρμητα τζαμαρίσματα σπάνε το «εγώ» και το μετατρέπουν σε «εμείς». Αυτό ακριβώς κάνουν οι Jazz Sharp 9: μια big band που γεννήθηκε μέσα στις αίθουσες και τα διαλείμματα του Μουσικού Σχολείου Αλίμου, όπου οι μαθητές αφήνουν για λίγο τα μαθηματικά και την ιστορία, πιάνουν τα όργανα και μπαίνουν σε μια μουσική γιορτή.
Μετά την επιτυχία του Aegina Jazz Festival και των «Ροών Αυτοσχεδιασμού» στο Γκάζι, το Jazz Solidarity Network εγκαινιάζει φέτος το 1st Urban Forest Jazz Festival. Το φεστιβάλ θα πραγματοποιηθεί στις 12–14 Σεπτεμβρίου στο Αρχαίο Δάσος Διονύσου, μπροστά στα ερείπια του παλιού σιδηροδρομικού σταθμού, σε συνεργασία με την Περιφέρεια Αττικής και τον Δήμο Διονύσου.
Η διοργάνωση έχει τον κορμό της στην τζαζ και τον αυτοσχεδιασμό και φέρει τη σφραγίδα του Jazz Solidarity Network, του επίσημου φορέα για την τζαζ στην Ελλάδα. Μάλιστα, μέρος των εσόδων θα διατεθεί για τη στήριξη νέων παραγωγών και περιοδειών ανερχόμενων καλλιτεχνών του JSN στο εξωτερικό.
Στο πρόγραμμα συμμετέχουν τέσσερις καλλιτεχνικές ομάδες μουσικών της τζαζ, χορευτών και ακροβατών, μαζί με δύο νεανικά σχήματα της νέας ελληνικής σκηνής. Το αποτέλεσμα είναι μια τριήμερη διοργάνωση αφιερωμένη στον αυτοσχεδιασμό, με ήχους που εκτείνονται από modern jazz, bebop, hardbop και jazz funk μέχρι experimental, ethio jazz και jazz punk, αλλά και χορευτικές περφόρμανς.
Το line-up περιλαμβάνει μουσικούς όπως οι: ΜΟb Trio, Σάκης Τσινούκας, Βασιλική Κωνσταντέλλου, Χάρης Λαμπράκης, Βύρωνας Ντόλας, Φώτης Σιώτας, Γιαν Βαν Αγγελόπουλος, Κωστής Χριστοδούλου, Παρασκευάς Κίτσος, Κλέων Αντωνίου, Πέτρος Νικολίδης και το σχήμα κι όμΩς ΚΙΝΕΙΤΑΙ, ενώ το φεστιβάλ ανοίγουν δύο μαθητικά-νεανικά σχήματα. Η big band του Μουσικού Σχολείου Αλίμου Jazz Sharp 9 και το κουιντέτο Flowtet του κιθαρίστα Δημήτρη Κασσαβέτη.
Κι εκεί μπαίνουν οι καθηγητές τους, ο Νίκος Βαλταδώρος και ο Δημήτρης Κυραναστάσης, που εκτός από δάσκαλοι είναι καθοδηγητές, μαέστροι και συμπαίκτες του Jazz Sharp 9. Μετατρέπουν μια τάξη σε big band, μια πρόβα σε εμπειρία ζωής και μια μαθητική μπάντα σε σχήμα έτοιμο να ανοίξει ένα μεγάλο φεστιβάλ. Λίγο πριν εμφανιστούν στο Urban Forest, μιλήσαμε μαζί τους για τις δυσκολίες, τις χαρές, τον αυτοσχεδιασμό, τα όνειρα των μαθητών και το μέλλον της ελληνικής τζαζ.
Το Jazz Sharp 9 ξεκίνησε μέσα από τους διαδρόμους ενός σχολείου. Πώς μεταφράζεται η λέξη "big band" στο πλαίσιο ενός δημόσιου μουσικού σχολείου, τόσο παιδαγωγικά όσο και καλλιτεχνικά;
Δ.Κ.: Αν το εξηγήσουμε με τεχνικούς όρους είναι ένα μουσικό σύνολο που βασίζεται στα πνευστά, ξύλινα και χάλκινα και στο rhythm section (κιθάρα, μπάσο, τύμπανα, πιάνο). Ουσιαστικά όμως στο πλαίσιο του σχολείου έχεις να κάνεις με 35 παιδιά–εφήβους, με 35 διαφορετικές προσωπικότητες που πρέπει μέσα από την συνολική δουλειά της ομάδας να βγει ένα άρτιο αποτέλεσμα. Αυτό δεν έχει να κάνει μόνο με το καλλιτεχνικό κομμάτι αλλά και με το παιδαγωγικό. Όσο σημαντικό είναι να παίξεις την παρτιτούρα που έχεις μπροστά σου και να αυτοσχεδιάσεις άλλο τόσο σημαντικό είναι να κουβαλήσεις τον τεχνικό εξοπλισμό σου, αλλά και να είσαι συνεπής στην ώρα σου. Αυτή είναι και η σημασία της ομάδας. Επιπλέον, μιλάμε για συνθήκες μεταμόρφωσης. Τη μια στιγμή ο μαθητής κάνει μάθημα ιστορίας και μαθηματικών, την επόμενη έχει το γεύμα του και έπειτα πρόβα με το σύνολο. Όλα αυτά στο ίδιο θρανίο! Αυτή είναι η δυσκολία του Μουσικού Σχολείου, αλλά και η μαγεία του ταυτόχρονα.
Ποιο είναι το πιο δύσκολο –και ποιο το πιο απελευθερωτικό– κομμάτι στο να "στήνετε" μια 35μελή τζαζ μπάντα με εφήβους;
Δ.Κ.: Το πιο δύσκολο κομμάτι, πέρα από την επιλογή των κομματιών και των ενορχηστρώσεων, κάτι που έχει αναλάβει ο Νίκος, είναι το να εμφυσήσουμε στα παιδιά τη σημασία της ομάδας με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Κανόνες, ότι κανείς δεν είναι περιττός και όλοι πρέπει να καταβάλουμε προσπάθεια, ότι ακόμη και ο πιο προχωρημένος μαθητής δεν μπορεί να δρα μόνος του αλλά πρέπει να υπηρετεί την έννοια και τους στόχους της ομάδας. Σε όλη αυτή την επίπονη διαδικασία χρειάζεται χρόνος και προγραμματισμός. Το πιο απελευθερωτικό νομίζω είναι όταν όλο αυτό παρουσιάζεται σε κοινό. Όταν ξεκινάμε να παίξουμε όλοι μαζί σε μία συναυλία και όλα είναι στη θέση τους. Εξοπλισμός, παρτιτούρες, ήχος!
Ν.Β.: Πράγματι, οι ενορχηστρώσεις απαιτούν αρκετές ώρες προσωπικής δουλειάς, ωστόσο πιστεύω πως το πιο δύσκολο είναι να μυήσεις νέους μουσικούς που μπορεί να μην έχουν παίξει ποτέ αυτό το μουσικό είδος ή ακόμα και να μην το έχουν ακούσει ποτέ. Να τους μάθεις πράγματα απ’ την αρχή, να τους μεταδόσεις νέες πληροφορίες και να τους εισάγεις σε έναν κόσμο που μπορεί να τους ακολουθεί για το υπόλοιπο της καλλιτεχνικής τους ζωής. Ίσως αυτό είναι και το πιο απελευθερωτικό. Να βλέπεις τους μαθητές σου να δοκιμάζονται, να ευχαριστιούνται και να εξελίσσονται.
Συμμετέχετε σε ένα φεστιβάλ που υμνεί τον αυτοσχεδιασμό, το σώμα και τον πειραματισμό. Πόσο εύκολα μπορεί ένας μαθητής να "σπάσει" την παρτιτούρα και να μπει σε έναν τέτοιο κόσμο; Πώς δουλεύετε αυτή τη μετάβαση;
Ν.Β.: Επειδή οι περισσότεροι μαθητές έχουν ξεκινήσει τη μουσική τους εκπαίδευση μόνο με τη χρήση και εκτέλεση μιας παρτιτούρας, αγνοούν την ύπαρξη του αυτοσχεδιασμού και τα οφέλη του. Σίγουρα δεν είναι κάτι εύκολο, κυρίως στην αρχή γιατί δεν υπάρχει η γνώση και υπάρχει ο φόβος για το «άγνωστο». Με τις πρώτες δοκιμές έρχεται η αποτυχία, αλλά μέσα από τη μελέτη και την καθημερινή εξοικείωση με το στυλ, οι μαθητές βλέπουν πως το να αυτοσχεδιάζεις τελικά δεν είναι κάτι τόσο πολύπλοκο και έξω από αυτούς. Ο αυτοσχεδιασμός είναι στην ζωή μας, στην καθημερινότητά μας ακόμα και όταν εμείς δεν το γνωρίζουμε! Σαφώς και χρησιμοποιούμε παρτιτούρα για να μπορούμε να ακολουθούμε τη φόρμα και την ενορχήστρωση. Ωστόσο αφιερώνουμε αρκετό χρόνο στις πρόβες μας για να μιλήσουμε για αρμονία, ιστορία jazz, αυτοσχεδιασμό, ενορχήστρωση, ακούμε πολλή μουσική, βλέπουμε βίντεο και συζητάμε μαζί με τα παιδιά. Όλα αυτά μαζί θεωρώ πως προσφέρουν μια πιο ολοκληρωμένη παιδαγωγική προσέγγιση.
Έχετε δώσει σεμινάρια με καλλιτέχνες όπως ο Gilad Atzmon. Πώς ήταν αυτή η εμπειρία για τους μαθητές και πώς άλλαξε τον τρόπο που προσεγγίζουν την τζαζ;
Δ.Κ.: Κοινός στόχος με τον Νίκο ήταν η επαφή των μαθητών μας και με εξέχουσες προσωπικότητες της τζαζ σκηνής όπως είναι ο Gilad Atzmon ο οποίος είναι ένας σαξοφωνίστας, πολυοργανίστας παγκοσμίου βεληνεκούς. Η εμπειρία ήταν σπουδαία για τους μαθητές και ο ενθουσιασμός τους μεγάλος. Δε θα ξεχάσω πως πολλοί μαθητές μας μετά το σεμινάριο, επανειλημμένα αναζήτησαν κάποιο live του. Εδώ δεν μπορώ να μην τονίσω την δοτικότητα του Gilad στα παιδιά αλλά και τη χαρά του για μία πιθανή σύμπραξη του ίδιου με το σύνολο μας.
Ν.Β.: Αυτό που θυμάμαι απ’ το συγκεκριμένο σεμινάριο, είναι πως όταν ένας μαθητής, του είπε πως έχει πρόβλημα με τον αυτοσχεδιασμό, τότε ο Gilad τον προσκάλεσε στη σκηνή να αυτοσχεδιάσουν μαζί, λέγοντάς του πως θέλει να συνομιλήσουν παίζοντας. Αφού έπαιξαν έναν εξαιρετικό αυτοσχεδιασμό οι δυο τους, τότε ο Gilad του είπε: “Δεν έχεις κανένα πρόβλημα. Αυτοσχεδιάζεις εξαιρετικά επειδή ακούς τους συμπαίχτες σου!” Στη συνέχεια κάλεσε κι άλλους μαθητές, ώσπου στο τέλος παίξαμε έναν αυτοσχεδιασμό περίπου 30 μουσικοί ταυτόχρονα. Σπουδαία εμπειρία για όλους μας!
Στην εποχή του TikTok και του γρήγορου scroll, πώς κρατάτε τους μαθητές "μέσα" σε ένα τόσο σύνθετο και απαιτητικό ιδίωμα όπως η jazz;
Ν.Β.: Θεωρώ ότι αυτό που βοηθάει πολύ είναι το κλίμα που επικρατεί στις πρόβες, η ομαδικότητα, η προσέγγιση των στόχων, που κάνουν τους μαθητές να παραμένουν συγκεντρωμένοι στις καλλιτεχνικές τους προσδοκίες, αλλά και στις προσδοκίες του συνόλου. Ωστόσο οι τεχνολογίες είναι πάντα απειλητικές για τη συγκέντρωσή μας, αλλά και βοηθητικές για την οργάνωση της δουλειάς μας. Πολλές φορές εκμεταλλευόμαστε όλα αυτά τα μέσα για να ανταλλάσσουμε πληροφορίες, να μαθαίνουμε και να επικοινωνούμε με τους μαθητές μας.
Δ.Κ.: Το να κρατήσεις τους μαθητές μέσα στη τζαζ έχει να κάνει με το να αγαπάς τη δουλειά την οποία κάνεις και με το να θέτεις στόχους οι οποίοι είναι μετρήσιμοι και εφικτοί. Στο μάθημα το οποίο κάνουμε προσπαθούμε να έχουμε μία ολοκληρωμένη προσέγγιση της τζαζ μουσικής, όπως ήδη αναφέραμε. Όταν μαθητές είναι συνειδητοποιημένοι και αποφασισμένοι για αυτό που κάνουμε, δεν είναι τόσο δύσκολο να τους κερδίσουμε το ενδιαφέρον και την προσοχή.
Πώς διαλέγετε το ρεπερτόριο του σχήματος; Υπάρχει συνειδητή προσπάθεια να ακουστεί και πρωτότυπο υλικό ή η σύνδεση με τα standards έχει ακόμα παιδαγωγική δύναμη;
Ν.Β.: Ένας μουσικός της jazz πρέπει να γνωρίζει jazz standards, άρα αφού μιλάμε για την εκπαίδευση νέων μουσικών, θεωρώ πως αυτό το ρεπερτόριο είναι απαραίτητο. Η επιλογή του ρεπερτορίου γίνεται τόσο βάσει της δυσκολίας ενός κομματιού, το τι έχει παιδαγωγικά να προσφέρει στους μαθητές, αλλά σημαντικό κριτήριο είναι και η προσωπική προτίμηση των μαθητών, διότι είναι σημαντικό να παίζουν κάτι που τους αρέσει. Το βασικό υλικό των Jazz Sharp 9 αποτελείται από jazz standards κυρίως από την περίοδο του Hard-Bop, της Cool Jazz και Latin Jazz. Βέβαια κάποιοι από τους μαθητές μας συνθέτουν τα δικά τους κομμάτια και πολύ σύντομα κι αυτά ενταχθούν στο ρεπερτόριο μας.
Το Jazz Sharp 9 έχει ανέβει ήδη σε σημαντικές σκηνές. Ποια στιγμή ξεχωρίζετε ως "ορόσημο" για το σχήμα μέχρι σήμερα;
Ν.Β.: Τα τρία Τζαζ Φεστιβάλ Μουσικών Σχολείων της Αττικής νομίζω ότι ήταν σημαντικές εμπειρίες για τους μαθητές μας αλλά και για μας τους ίδιους. Μπορέσαμε να παρουσιάσουμε τη δουλειά μας στις άλλες μαθητικές κοινότητες, δόθηκε η ευκαιρία στους μαθητές μας να δουν και να ακούσουν συνομήλικους να παίζουν την ίδια μουσική, να τους γνωρίσουν και να ανταλλάξουν απόψεις, να συγκριθούν, να παρακολουθήσουν σεμινάρια, να συμμετάσχουν σε jam sessions. Εμείς συναντηθήκαμε με συναδέλφους παλιούς και νέους, συμφοιτητές, καθηγητές μας, ανθρώπους που αγαπούν τη jazz. Εμπνευστήκαμε από τη νέα γένια που έχει όραμα! Ειδικά στο 1ο Τζαζ Φεστιβάλ, ήταν πολύ συγκινητικό που παρουσιάζαμε τους μαθητές μας και συστηθήκαμε ως καθηγητές στο κοινό και ανάμεσά τους βρίσκονταν οι κύριοι Δ. Δημητριάδης, Γ. Κοντραφούρης και Σ. Ανδρεάδης, καθηγητές μας από το Ιόνιο Πανεπιστήμιο.
Πώς βλέπετε τον ρόλο των Μουσικών Σχολείων στην αναγέννηση της ελληνικής jazz σκηνής; Υπάρχει χώρος και μέλλον για τα παιδιά που θέλουν να ακολουθήσουν αυτό το μονοπάτι;
Δ.Κ.: Ο ρόλος των Μουσικών Σχολείων στην ανάπτυξη της ελληνικής τζαζ σκηνής είναι σημαντική. Κάτι τέτοιο δείχνει η επιτυχία των Τζαζ Φεστιβάλ Μουσικών Σχολείων Αττικής. Όπως σωστά έχει αναφέρει ο καθηγητής Δήμος Δημητριάδης τα Μουσικά Σχολεία βρίσκονται ακόμη πιο πίσω στο κομμάτι της οργανωμένης τζαζ εκπαίδευσης καθώς ότι γίνεται, προκύπτει από την πρωτοβουλία των εκάστοτε καθηγητών των Μουσικών Σχολείων με την αντίστοιχη εκπαίδευση και όχι με έναν οργανωμένο τρόπο και την ύπαρξη ενός οργανωμένου προγράμματος σπουδών τζαζ. Επομένως ακόμη βρισκόμαστε σε ένα πρώιμο επίπεδο τζαζ εκπαίδευσης αλλά και συνολικά μουσικής εκπαίδευσης στα σχολεία. Στην Ελλάδα τα πράγματα δεν είναι τόσο ευοίωνα όσον αφορά την ανάπτυξη της τζαζ μουσικής όπως για παράδειγμα στη Σουηδία που υπάρχει δημόσιο jazz club. Η αγάπη μας όμως γι’ αυτή τη μουσική δε μπορεί να μας κάνει να μην κυνηγήσουμε το όνειρό μας, δηλαδή το να παίζουμε την μουσική αυτή.
Ν.Β.: Όλοι κρινόμαστε εκ του αποτελέσματος. Συμφωνώ με τον Δημήτρη. Πλέον σε όλα τα Μουσικά Σχολεία υπάρχουν εξαιρετικοί συνάδελφοι που διδάσκουν jazz, απόφοιτοι του εσωτερικού ή εξωτερικού. Υπάρχουν επίσης σπουδαία μουσικά τζαζ σύνολα στα Μουσικά Σχολεία. Μαθητές μας (αναφέρομαι σε όλα τα Μουσικά) της Γ΄ Λυκείου εξετάζονται σε πανελλαδικό επίπεδο σε jazz ρεπερτόριο σε όλα τα όργανα, για να μπουν σε ελληνικά πανεπιστήμια και παίζουν εξαιρετικά! Αυτά τα παιδιά μαθαίνουν στο σχολείο – κατά βάση – και πετυχαίνουν. Το μόνο πρόβλημα είναι ότι δεν υπάρχει οδηγός σπουδών για να δουλέψουμε οργανωμένα. Ευτυχώς όλοι οι συνάδελφοι γνωρίζουν πως το κάνουν, αγαπάνε τη δουλειά και τους μαθητές τους και προχωράμε μ’ αυτά που έχουμε. Άρα σίγουρα η jazz αναγεννάτε μέσα στα Μουσικά Σχολεία! Τώρα αν υπάρχει χώρος και μέλλον; Πολλοί χώροι, όχι, δεν υπάρχουν! Χώρος και μέλλον υπάρχει! Πρέπει να υπάρξει! Δεν είμαστε Σουηδία και Ολλανδία, οκ, αλλά πρέπει να υπάρξει! Γιατί παιδιά και μέλλον πάνε μαζί!
Στο Urban Forest θα μοιραστείτε τη σκηνή με μερικούς από τους πιο φρέσκους και ανήσυχους δημιουργούς της ελληνικής σκηνής. Τι σημαίνει για εσάς, ως καθηγητές και μουσικούς, αυτή η συνάντηση σε ένα τόσο ανοικτό φεστιβαλικό περιβάλλον;
Δ.Κ.: Η συμμετοχή μας στο Φεστιβάλ αυτό έρχεται σε μία λογική συνέχεια συμμετοχής μας σε φεστιβάλ και εκδηλώσεις ως σύνολο. Το γεγονός όμως πως θα έρθουμε σε επαφή με τόσο σημαντικούς μουσικούς και εκπροσώπους της ελληνικής τζαζ σκηνής, δεν μπορεί να μην αποτελεί ένα ακόμη σημαντικό ερέθισμα.
Ν.Β.: Το να δίνεται η ευκαιρία σε μία μαθητική μπάντα να συμμετάσχει σε ένα επαγγελματικό jazz festival, είναι κάτι που δε συμβαίνει συχνά και ήταν και ο λόγος που αποδεχτήκαμε την πρόσκληση αμέσως. Οι μαθητές μας θα συναντηθούν με σπουδαίους δημιουργούς και αφού παίξουν, θα παρακολουθήσουν εξαιρετικές συναυλίες. Νομίζω θα είναι μια εμπειρία που θα συζητάμε για πολύ ακόμα!
Κλείνοντας, τι θα δούμε από το Jazz Sharp 9 σε αυτή τη ζωντανή "παγανιστική-διονυσιακή" γιορτή, όπως την περιγράφει το φεστιβάλ;
Ν.Β.: Οι Jazz Sharp 9 θα παρουσιάσουν ένα 30λεπτο πρόγραμμα που θα περιέχει Hard-Bop συνθέσεις των Horace Silver και Bobby Timmons, μία Bossa Nova του Antonio Carlos Jobim, ενώ για το φινάλε θα ταξιδέψουμε από τη Βραζιλία μέχρι την Κούβα, για το “Tin Tin Deo”, όπως μας το σύστησε ο…”διονυσιακός” τρομπετίστας Dizzy Gillespie! Ραντεβού λοιπόν στις 12 Σεπτεμβρίου στο Urban Forest Jazz Festival!
