Ο Mulatu Astatke, γεννημένος τον Δεκέμβριο του 1943 στη Τζίμμα της Αιθιοπίας, είναι ευρέως αναγνωρισμένος ως ο «πατέρας» της Ethio Jazz. Η μουσική του πορεία, που ξεκίνησε με σπουδές στο Λονδίνο και συνέχισε στη Νέα Υόρκη και τη Βοστώνη, στο περίφημο Berklee College of Music, οδήγησε στη δημιουργία ενός πρωτοποριακού ήχου που συνδυάζει την παραδοσιακή αιθιοπική μουσική, τη jazz και τους λατινοαμερικάνικους ρυθμούς.
Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του ’70, μέσα από τις ηχογραφήσεις και τις συναυλίες του, ο Astatke εισήγαγε όργανα όπως vibraphone, congas και keyboards στο μουσικό τοπίο της Αιθιοπίας, δημιουργώντας έτσι μια νέα καλλιτεχνική ταυτότητα.
Την Τρίτη 25 Νοεμβρίου θα εμφανιστεί στο Christmas Theater, παρουσιάζοντας στο ελληνικό κοινό ένα πρόγραμμα που αντανακλά τη διαδρομή του από την Αντίς Αμπέμπα σε διεθνείς σκηνές. Είναι μια ευκαιρία να συναντήσουμε τον καινοτόμο μουσικό που έφερε την Αιθιοπία στο παγκόσμιο μουσικό προσκήνιο.
©KARSTON TANNIS
Είναι η τελευταία του περιοδεία και η παρουσία του στην Αθήνα αποκτά συμβολική διάσταση. Συνδέοντας τοπική και παγκόσμια μουσική κληρονομιά, παλιούς και νέους ακροατές, μας υπενθυμίζει ότι η μουσική δεν γνωρίζει σύνορα. Λίγο πριν την εμφάνισή του εδώ, κάναμε μία κουβέντα γι’ αυτό το μεγάλο μουσικό ταξίδι της ζωής του.
Έχετε μιλήσει συχνά για την ισόβια αποστολή σας να φέρετε την Ethio Jazz σε κάθε γωνιά του κόσμου. Κοιτάζοντας πίσω τώρα, υπάρχει κάποια αντίδραση του κοινού (ίσως σε ένα μέρος πολύ μακριά από την Αιθιοπία) που σας έκανε να νιώσετε ότι η μουσική σας είχε τελικά περάσει τα σύνορα με τον τρόπο που ονειρευόσασταν ως νεαρός μουσικός;
Νιώθω συνεχώς ευτυχισμένος που η μουσική μου περνά σύνορα και μεταφράζεται σε οποιαδήποτε χώρα του κόσμου και πάντα αγαπώ να βλέπω την αντίδραση του κοινού όπου κι αν παίζω. Το να παίξω πέρσι στο Hollywood Bowl με τον Kamasi Washington, ήταν από τις σπουδαιότερες στιγμές για την Ethio jazz· ένιωσα επιτέλους ότι έγινε αποδεκτή στο ίδιο επίπεδο με την αμερικανική τζαζ. Επίσης αγαπώ πάντα να παίζω στη Βραζιλία, μπροστά σε μεγάλα πλήθη που πραγματικά καταλαβαίνουν τη μουσική μου.
Η πρώιμη αντίσταση που αντιμετωπίσατε από τους παραδοσιακούς στην Αντίς Αμπέμπα είναι σχεδόν θρυλική. Τι πιστεύετε ότι είχαν παρεξηγήσει τότε οι επικριτές της Ethio Jazz;
Η Ethio jazz ήταν μια πολύ διαφορετική μουσική ιδέα όταν την εισήγαγα για πρώτη φορά, οπότε καταλάβαινα ότι κάποιοι άνθρωποι δεν θα μπορούσαν να την αποδεχτούν. Αν ήσουν συνηθισμένος στην πολιτισμική μας μουσική, στη μουσική της εκκλησίας και στο στυλ μας, θα σου ακουγόταν πολύ αφύσικο και παράξενο εκείνη την εποχή. Στη δεκαετία του ’70, πολλοί καλλιτέχνες στην Αντίς άρχισαν να δοκιμάζουν νέες κατευθύνσεις και να φέρνουν στοιχεία δυτικής μουσικής, οπότε πιστεύω ότι ιδιαίτερα οι νεότεροι την αγκάλιασαν πλήρως.
Υπάρχει κάποια συζήτηση ή σύγκρουση από εκείνη την περίοδο που σας έμεινε, κάτι που, εκ των υστέρων, σας πήγε μπροστά αντί να σας κρατήσει πίσω;
Θυμάμαι ότι έπαιζα στο Imperial Hotel στην Αντίς αφού είχα επιστρέψει από την Αμερική και, κατά τη διάρκεια ενός σόλο πιάνου, το πλήθος μου ζήτησε να σταματήσω, οπότε έσκυψα αργά, τους ευχαρίστησα και έφυγα από τη σκηνή. Ήξερα ότι θα χρειαζόταν χρόνος για να γίνει κατανοητή η μουσική μου, αλλά αυτές οι στιγμές με παρακίνησαν να μείνω πιστός στο όραμά μου.
©ALEXIS MARYON
Έχετε διαμορφώσει μια ολόκληρη μουσική ταυτότητα για την Αιθιοπία. Κατά τη γνώμη σας, πώς έχει επηρεάσει η Ethio Jazz τους νεότερους αιθίοπες καλλιτέχνες σήμερα και με τι θα θέλατε να τολμήσει να πειραματιστεί η επόμενη γενιά;
Όπως σε πολλές χώρες της Αφρικής, πολλοί καλλιτέχνες στην Αιθιοπία είναι υπερβολικά προσηλωμένοι στην Αμερική, αλλά έχουμε μερικούς σπουδαίους μουσικούς στην Αντίς και βλέπω πολλούς από αυτούς να παίζουν στο club μου, το African Jazz Village. Κάποιοι ράπερ στη χώρα μου κάνουν επίσης πολύ ενδιαφέροντα πράγματα χρησιμοποιώντας Ethio Jazz. Πάντα προσπαθούσα να «ζωγραφίζω» την Ethio Jazz σε έναν πολύ ευρύ καμβά και ελπίζω οι επόμενες γενιές να κάνουν το ίδιο.
Τι καταλαβαίνουν οι νεότεροι μουσικοί σήμερα για την Ethio Jazz που ίσως δεν καταλάβαιναν οι προηγούμενες γενιές;
Πιστεύω ότι πολλοί νεότεροι μουσικοί σε όλο τον κόσμο έχουν σήμερα πολύ ανοιχτή προσέγγιση. Έχουν το προνόμιο δεκαετιών μουσικής ιστορίας από την οποία μπορούν να αντλήσουν, και αφρικανικά είδη όπως το Afrobeat και η Ethio Jazz έχουν γίνει μέρος πολλών διαφορετικών μουσικών αναφορών για αυτούς. Παρά τα μειονεκτήματά του, το ίντερνετ έχει κάνει τον κόσμο μικρότερο με κάποιους θετικούς τρόπους και η νεότερη γενιά μαθαίνει γρήγορα.
Όταν σκέφτεστε τις πρώτες μέρες του “Swinging Addis”, υπάρχει μια συγκεκριμένη νύχτα, ένα κλαμπ, μια πρόβα, μια απρόσμενη συνεργασία, που νιώσατε ότι η Ethio Jazz γεννιόταν πραγματικά σε πραγματικό χρόνο;
Θυμάμαι μια συνεδρία που ηχογραφήσαμε για την Αιθιοπική Τηλεόραση στις αρχές της δεκαετίας του ’70, που έφερα μαζί τα παραδοσιακά μας όργανα όπως το krar, το masenqo και το washint, με μουσικούς από τη μπάντα της αστυνομίας που έπαιζαν βιολί και τσέλο. Αφού είχα παλέψει για πολλά χρόνια με τη μίξη και τα χρώματα της μουσικής, εκείνη η συνεδρία φάνηκε πολύ φυσική, με όλα τα όργανα να συνεργάζονται με έναν πολύ αρμονικό τρόπο.
Τι μνήμη σας έρχεται στο μυαλό όταν ακούτε σήμερα τον ήχο του krar ή του washint; Κάτι από την παιδική σας ηλικία, τις σπουδές σας στο εξωτερικό ή ίσως μια στιγμή στην Αντίς που διαμόρφωσε την πορεία που θα ακολουθούσατε αργότερα;
Αυτά τα όργανα και οι δημιουργοί τους είναι οι ήρωές μου, οι αληθινοί επιστήμονες. Αυτοί με έφτιαξαν ως μουσικό και έχουν επηρεάσει ό,τι έχω κάνει στη μουσική από τότε που ήμουν νέος. Έχω αφιερώσει τη ζωή μου στο να δείχνω σεβασμό στους «ανθρώπους της ζούγκλας» και έχουν διαμορφώσει τη μουσική μου σε όλη μου τη ζωή.
©ALEXIS MARYON
Υπάρχει μια συγκεκριμένη στιγμή από τα χρόνια σας στο Λονδίνο ή στη Νέα Υόρκη, που πιστεύετε ότι διαμόρφωσε μυστικά την κατεύθυνση που θα έπαιρνε η Ethio Jazz;
Στο Berklee μελετούσα Ellington, Miles Davis, Count Basie και σκεφτόμουν: πώς τα κατάφεραν; Τι έκαναν διαφορετικά για να γίνουν οι μορφές που είναι; Έτσι αποφάσισα τότε να αφοσιωθώ στη δημιουργία της δικής μου μουσικής και του δικού μου ήχου. Πήρε πολύ χρόνο για να ισορροπήσω τη μουσική με τις τέσσερις αιθιοπικές «κλίμακες» στη βάση και τα δυτικά όργανα από πάνω, αλλά αυτό ήταν ένα πολύ σημαντικό βήμα.
Η αποχαιρετιστήρια περιοδεία σας σηματοδοτεί το τέλος μιας εποχής. Ποια συναισθήματα αναδύονται όταν ερμηνεύετε κομμάτια που γράψατε στα τέλη των ’60s και ’70s; Μουσική που έχει ταξιδέψει μαζί σας για δεκαετίες.
Πάντα αγαπώ να ερμηνεύω τη μουσική μου και οι συνθέσεις έχουν εξελιχθεί και προσαρμοστεί με τα χρόνια. Τώρα, με την υπέροχη μπάντα μου από το Ηνωμένο Βασίλειο, μας αρέσει να τα παίζουμε με ελευθερία. Όλοι οι μουσικοί μου προέρχονται από πολύ διαφορετικά υπόβαθρα και όλοι έχουν χώρο να εκφραστούν στις ζωντανές μας εμφανίσεις. Δεν κουράζομαι ποτέ από αυτά τα κομμάτια και αγαπώ να βλέπω τη χαρά που δίνουν στα πλήθη - και, φυσικά, στους Αιθίοπες που ζουν στο εξωτερικό, επίσης.
Αν κάποιος ακούσει για πρώτη φορά Ethio Jazz στο CT Theater στην Αθήνα στις 25 Νοεμβρίου, ποιο είναι το ένα συναίσθημα που ελπίζετε να πάρει μαζί του όταν σβήσει η τελευταία νότα;
Πιστεύω ότι η Ethio jazz είναι κάτι πολύ ιδιαίτερο και μοναδικό γιατί είναι από τα λίγα είδη μουσικής που πραγματικά ενώνουν τον κόσμο, έχει ξεπεράσει κουλτούρες και γενιές. Έτσι, ελπίζω η μουσική να αγγίξει βαθιά το ελληνικό κοινό και επίσης να τους δώσει μια θετική εικόνα για την Αιθιοπία. Αυτή η μουσική είναι -και πάντα ήταν- περήφανα αφρικανική.
