Μια ξεχωριστή συναυλία πραγματοποιήθηκε στο ARCH Club Live Stage πριν από λίγες ημέρες, από ένα μοναδικό μουσικό σχήμα: το πρώτο νοηματικό boy group της Νότιας Κορέας. Οι Big Ocean αποτελούν φαινόμενο τόσο στη Νότια Κορέα, όσο και στην παγκόσμια K-pop σκηνή. Το τρίμελες συγκρότημα —αποτελούμενο από τους PJ, Jiseok και Chanyeon— απαρτίζεται από καλλιτέχνες με διαφορετικές μορφές βαρηκοΐας, οι οποίοι παρουσιάζουν μια νέα διάσταση στην τέχνη και την αποδοχή της αναπηρίας ως δημιουργική δύναμη.
Οι τρεις τους είναι ταυτόχρονα τραγουδιστές, χορευτές, ράπερ, χορογράφοι και στιχουργοί. Στις εμφανίσεις τους, παράλληλα με τις περίπλοκες χορογραφίες, ερμηνεύουν τους στίχους τους και στη νοηματική γλώσσα, συνδυάζοντας στοιχεία από την κορεατική, την αμερικανική και τη διεθνή νοηματική.
Η περιοδεία τους στην Ευρώπη, με τίτλο "Underwater Tour", αντλεί έμπνευση από την προσωπική τους μεταφορά: όπως οι ίδιοι λένε, είναι σαν «γοργονανθρώποι», απομονωμένοι κάτω από το νερό, που προσπαθούν να συνδεθούν με τον κόσμο έξω από αυτό. «Θέλουμε να συνδεθούμε», σημειώνει ο PJ, «αλλά είμαστε εκτός τόπου και χρόνου».
Το νεανικό αυτό K-pop σχήμα έχει αρχίσει να περιγράφει τη δουλειά του με τον όρο S-pop, όπου το «S» παραπέμπει στη sign language (νοηματική). Αν και ο όρος δεν αποτελεί επίσημη κατηγορία στη μουσική βιομηχανία, χρησιμοποιείται συμβολικά για να περιγράψει μια νέα μορφή καλλιτεχνικής έκφρασης που ενσωματώνει τη νοηματική ως βασικό μέσο σκηνικής επικοινωνίας και συμπερίληψης. Ποιος θα περίμενε κάτι τέτοιο μόλις μερικά χρόνια πριν;
Οι Big Ocean ποζάρουν μαζί με τη Τζωρτζίνα Κακουδάκη, λίγο πριν τη συναυλία τους στο ARCH Club Live Stage.
Ο Chanyeon μας εξηγεί: «Όταν στα οκτώ μου χρόνια έκανα εγχείρηση για τη βελτίωση της ακοής μου κι άρχισα να ακούω λίγο καλύτερα, το πρώτο πράγμα που με εντυπωσίασε ήταν η μουσική. Ήταν μια τελείως πρωτόγνωρη εμπειρία. Από τότε δεν σταμάτησα ποτέ να χορεύω και να τραγουδάω».
Αντίστοιχα, ο Jiseok άρχισε να ακούει μουσική στα εννέα του χρόνια. Οι Big Ocean αξιοποιούν τις δυνατότητες της τεχνητής νοημοσύνης, με τρόπο που ενισχύει τη δημιουργικότητά τους. Ο PJ περιγράφει: «Δίνουμε στο ΑΙ διάφορες εκδοχές των φωνών μας, ακούμε επανειλημμένα το τραγούδι που δημιουργούμε και προσαρμόζουμε τις ερμηνείες μας, ώστε να αποφύγουμε τονικά ή ρυθμικά λάθη». Η σύγχρονη τεχνολογία τούς βοηθά να πετυχαίνουν φωνητική αρμονία και σκηνική ακρίβεια, προσφέροντας ένα άρτιο και εντυπωσιακό αποτέλεσμα - ιδιαίτερα λόγω της ταυτόχρονης απόδοσης των στίχων στη νοηματική γλώσσα. Ο PJ συνεχίζει: «Οι στίχοι του RM (σ.σ. βασικός ράπερ και στιχουργός των BTS) είχαν τεράστια επίδραση στην πορεία μου ως pop idol. Με άγγιξαν συναισθηματικά, είχαν νόημα. Μου “μιλούσαν”. Για εμάς, η νοηματική δεν είναι απλώς ένας τρόπος, ώστε να καταλαβαίνουν τη γλώσσα οι κωφοί και οι βαρήκοοι. Είναι μια συναισθηματική ερμηνεία των τραγουδιών μας, που χτυπάει κατευθείαν στην καρδιά».
K-pop: Πολιτισμικό φαινόμενο με παγκόσμια επιρροή
Η Κ-pop είναι κάτι πολύ παραπάνω από μουσική: είναι μια κουλτούρα που ακολουθείται φανατικά. Πρόκειται για μια πολυδιάστατη οπτικοακουστική εμπειρία με υψηλής ποιότητας παραγωγές, απόλυτα συγχρονισμένες χορογραφίες, εντυπωσιακά music videos και μια πολύ στενή αλληλεπιδραστική σχέση με τους fans που καθιστά τους καλλιτέχνες πολύ προσιτούς. Είναι η αφορμή για τη δημιουργία μεγάλων και διεθνών διαδικτυακών κοινοτήτων με μια κοινή χαρά και αισιοδοξία που συνήθως πυροδοτείται από την κοινωνική και ανθρωπιστική δραστηριότητα των συγκροτημάτων.
Ένα πρόσφατο χαρακτηριστικό παράδειγμα επιρροής είναι ο SUGA, ράπερ, στιχουργός και μουσικός και μέλος των BTS. Κατά τη διάρκεια της στρατιωτικής του θητείας —την οποία εκπλήρωσε σε μορφή κοινωνικής προσφοράς και όχι σε στρατόπεδο—, ανέλαβε να διδάξει μουσική σε παιδιά στο φάσμα του αυτισμού, μεταδίδοντας τη χαρά και τη δημιουργικότητα της τέχνης του. Μετά την ολοκλήρωση της θητείας του, πριν από περίπου έναν μήνα, δώρισε 3,5 εκατομμύρια δολάρια σε ιδρύματα που στηρίζουν άτομα με αυτισμό στη Σεούλ. Η πράξη του αυτή είχε διεθνή απήχηση, όχι μόνο σε επίπεδο συμβολισμού, αλλά και ως χειροπιαστό παράδειγμα κοινωνικής παρέμβασης. Πρόκειται για μια επιλογή με ηθικό και κοινωνικό βάρος, που θέτει νέα ερωτήματα για το πού και πώς επιλέγουν οι καλλιτέχνες να διαθέσουν την «ορατότητά» τους - και τα έσοδά τους.
Η επιρροή των καλλιτεχνών της K-pop είναι τεράστια. Με την εκρηκτική τους ενέργεια και τη δημοφιλία τους, εμπνέουν στάσεις ζωής σε εκατομμύρια θαυμαστές, οι οποίοι συχνά επιδιώκουν να υιοθετήσουν τις κοινωνικές επιλογές των αγαπημένων τους καλλιτεχνών, αλλά και κοινότητες που εστιάζουν σε πολιτικά ζητήματα, σε ευαίσθητα ζητήματα ταυτότητας, σε ολόκληρες καμπάνιες και πράξεις αλληλεγγύης και προσφοράς εναντίον της φτώχειας και του υποσιτισμού. Μέρος αυτής της ειρηνικής συνύπαρξης είναι και πράξεις θεραπευτικού χαρακτήρα – δημιουργία χώρων συνύπαρξης, χαράς και έμπνευσης, όπου κοινό και καλλιτέχνες συν-κινούνται και συν-δημιουργούν. Έτσι, διαμορφώνεται ένα υπόγειο κοινωνικό ρεύμα, μια τάση, ένα πολιτικό «trend».
Ως πρωτοπόροι, οι BTS, από την αρχή σχεδόν της πορείας τους, δεν δίστασαν να τοποθετηθούν δημόσια σε θέματα ταμπού, όπως η ψυχική υγεία, η κατάθλιψη και η αυτοκτονία. Αυτή η τολμηρή και με ευαισθησία απεύθυνση προς τους νέους (και όχι μόνο) συνέβαλε καθοριστικά στην εντυπωσιακή άνοδο της καριέρας τους. Δέκα χρόνια μετά, η πολιτική και κοινωνική στάση τους, οι στίχοι των τραγουδιών τους, οι πολυάριθμες φιλανθρωπικές δράσεις και οι κοινωφελείς πρωτοβουλίες τους έχουν δημιουργήσει μια ιδιαίτερα θετική, οικεία εικόνα. Αυτή η εικόνα τούς δίνει τη δυνατότητα να παρεμβαίνουν ενεργά στον κοινωνικό διάλογο: να εμπνέουν, να δημιουργούν δομές, να ενισχύουν νέους καλλιτέχνες και να συμβάλλουν στη διαμόρφωση ενός συμπεριληπτικού και δημιουργικού πολιτιστικού τοπίου. Οι Big Ocean είναι ένα ενδεικτικό παράδειγμα αυτής της κουλτούρας αποδοχής.
Η K-pop στην ειδική εκπαίδευση στην Ελλάδα
Η επιρροή της K-pop φτάνει και στην Ελλάδα, όπου εμπνέει καλλιτέχνες και εκπαιδευτικούς. Η ηθοποιός και θεατρολόγος Ελένη Χατζηγεωργίου έχει ενσωματώσει την K-Pop στη διδασκαλία της στο μάθημα της Θεατρικής Αγωγής σε ειδικό σχολείο: «Διαπίστωσα ότι η K-pop είναι αγαπητή όχι μόνο στα παιδιά τυπικής ανάπτυξης αλλά και σε πολλά παιδιά με ειδικές ανάγκες. Με απλουστευμένες χορογραφίες πάνω σε τραγούδια από μέλη των BTS, όπως το «On the Street» και το «Chicken Noodle Soup» του j-hope ή το «3D» του Jungkook, είδα το ενδιαφέρον και τη χαρά των παιδιών για ενεργή συμμετοχή να αυξάνονται. Στοχεύσαμε στην ανάπτυξη κοινωνικών δεξιοτήτων, κινητικού συντονισμού, συνεργασίας, μνήμης, πειθαρχίας και σωματικής έκφρασης, αλλά στη βελτίωση της ψυχικής υγείας τους: τη μείωση του άγχους μέσα από την άμεση βελτίωση της διάθεσης και τη χαρά. Η χορογραφία του «On the Street» έγινε music video και προβλήθηκε ως μέρος μιας θεατρικής παράστασης, δίνοντας έμφαση στο μήνυμα των στίχων που αφορούσε στην ελπίδα και τη χαρά της ανθρώπινης ύπαρξης. Η όλη προσπάθεια αποτέλεσε για μένα και τις μαθήτριες και τους μαθητές μου μια βαθιά ενδυναμωτική εμπειρία, καθώς ενίσχυσε ουσιαστικά την αυτοεκτίμησή τους και τους προσέδωσε την αίσθηση ότι ανήκουν σε μια σύγχρονη, ζωντανή νεανική κουλτούρα από την οποία δεν αποκλείονται. Η παρουσία και η έκφρασή τους στη σκηνή αντανακλούσε την πορεία του K-pop συγκροτήματος Big Ocean, που μέσα από τη δυναμική καλλιτεχνική του δράση στέλνει το ηχηρό μήνυμα πως η αναπηρία δεν αποτελεί εμπόδιο για την αυτοέκφραση και τη δημιουργία».
Μια νέα συναυλιακή εμπειρία
Η επιτυχία των Big Ocean και το αφοσιωμένο fandom που έχει δημιουργηθεί γύρω τους είναι αποτέλεσμα της σημερινής δυνατότητας να οραματιστούμε έναν κόσμο κοινό, προς όλους τους ορίζοντες.
Η συναυλία τους στην Αθήνα ήταν κάτι παραπάνω από μουσικό γεγονός. Ήταν ένα μάθημα συμπερίληψης: το κοινό, συγκινημένο και πρόθυμο να ακούσει, σεβάστηκε τις στιγμές ησυχίας που ζήτησαν οι καλλιτέχνες. Ήταν συγκλονιστικό να "ακούμε" ένα κορεάτικο τραγούδι χωρίς υπέρτιτλους, κατανοώντας το νόημά του μέσα από τις κινήσεις των χεριών και τις εκφράσεις των καλλιτεχνών.
Δεν υπήρχε «διερμηνέας στην άκρη της σκηνής», αλλά ένα ενιαίο καλλιτεχνικό σώμα, που απέδιδε τα πάντα με λόγο, ρυθμό και σιωπή.
Πολλοί καλλιτέχνες σήμερα, με πράξεις πολιτισμού όπως αυτές που διερευνά μεθοδικά η ΜΚΟ Liminal που προωθεί την ισότιμη συμμετοχή στον πολιτισμό, ψάχνουν το πώς μπορεί η συμπερίληψη να ενσωματώνεται αντί να αντιπαραβάλλεται στη σκηνή με τους διερμηνείς της νοηματικής στοιβαγμένους συνήθως στην άκρη της. Η περίπτωση των Big Ocean αποτελεί case study συμπεριληπτικής τέχνης: πώς ένα θέαμα μπορεί να σχεδιαστεί από την αρχή ώστε να αγκαλιάζει τους πάντες. Είναι μια εμπειρία που μας θυμίζει ότι ο πολιτισμός μπορεί —και πρέπει— να είναι για όλους. Η K-pop γίνεται φάρος καλών πρακτικών σε έναν κόσμο που αλλάζει ραγδαία - ναι, πολλές φορές προς το καλύτερο.
