Το "Isles & Rivers" του Γιάννη Κυριακίδη είναι ένα ταξίδι μέσα από διαφορετικούς μουσικούς πολιτισμούς

Ο Γιάννης Κυριακίδης γεννήθηκε στην Κύπρο, μεγάλωσε και σπούδασε στην Αγγλία αλλά εδώ και χρόνια έχει εγκατασταθεί και εργάζεται στην Ολλανδία.

Είναι ένας συνθέτης που του αρέσει να δημιουργεί συνεχώς νέες φόρμες και υβρίδια μέσων, πειραματιζόμενος με ανόμοιες ηχητικές πηγές, και να εστιάζει σε τρόπους συνδυασμού της παραδοσιακής ερμηνείας με τα ψηφιακά μέσα. Έχει γράψει πάνω από εκατό συνθέσεις, ενώ έργα του έχουν παρουσιαστεί σε όλο τον κόσμο, σε ορισμένα από τα σημαντικότερα φεστιβάλ, ερμηνευμένα από κορυφαία σύνολα σύγχρονης μουσικής. Έχει τιμηθεί με πολλά διεθνή βραβεία ενώ έχει εντυπωσιάσει το κοινό με τις ηχητικές εγκαταστάσεις του. Παράλληλα είναι συνιδρυτής και συνδιαχειριστής, από κοινού με τον Andy Moor και την Isabelle Vigier, της δισκογραφικής εταιρείας Unsounds που ειδικεύεται στη νέα ηλεκτρονική μουσική, και διδάσκει σύνθεση στο Βασιλικό Ωδείο Μουσικής στη Χάγη.

Στις 7 και 8 Αυγούστου, θα τον απολαύσουμε στα πλαίσια του Μουσικού Φεστιβάλ Χίου με μια πλειάδα σπουδαίων μουσικών.  Το «Outernational» είναι ένα διεθνές καλλιτεχνικό πρότζεκτ που εξερευνά τον τρόπο με τον οποίο διαφορετικές μουσικές παραδόσεις από όλο τον κόσμο βρίσκουν τη θέση τους στο σήμερα. Το νέο έργο της σειράς με τίτλο “Isles & Rivers” θα κάνει πρεμιέρα στο φεστιβάλ και θα συνεχίσει το ταξίδι του στο Βερολίνο και τη Φιλαρμονική του Λουξεμβούργου.

Στις δύο αυτές συναυλίες που θα πραγματοποιηθούν στο Ανοιχτό Θέατρο Βίγλα Παχύ στο Τηγάνι Σιδηρούντας και στο Θέατρο «Μίκης Θεοδωράκης» στην περιοχή Καστρομηνά και είναι δωρεάν για το κοινό με δελτία εισόδου, θα παρουσιαστεί η νέα αυτή σύνθεση του Γιάννη Κυριακίδη, "Isles & Rivers", με το μπαρόκ και τη μουσική από την Περσία να ρέουν αρμονικά, σε μια ενορχήστρωση όπου ακούγονται από ελληνική λύρα μέχρι θεόρβη, αυτοσχεδιασμοί και live electronics. Το κόνσεπτ της συναυλίας είναι εμπνευσμένο από τον φιλόσοφο Μητρόδωρο της Χίου, ο οποίος είχε πει ότι: «Κανείς μας δε γνωρίζει τίποτα, ούτε καν αν γνωρίζουμε ή δε γνωρίζουμε, ούτε γνωρίζουμε αν το να γνωρίζεις και να μη γνωρίζεις υπάρχει, ούτε γενικά αν υπάρχει κάτι ή όχι».

Το πρότζεκτ Outernational αποτελείται από τους: Σωκράτη Σινόπουλο (λύρα), Keyvan Chemirani (ζαρμπ, κρουστά), Bijan Chemirani (ζαρμπ, σάζι, κρουστά), Γιάννη Κυριακίδη (live electronics) και το κουιντέτο εγχόρδων με τους David-Maria Gramse (βιολί), Rebecca Beyer (βιολί), Liam Byrne (βιόλα ντα γκάμπα), Kit Scotney (μπάσο), Josep Maria Martí Duran (θεόρβη), Elisa Erkelenz (επιμέλεια και δραματουργία). Με τον ταλαντούχο συνθέτη μιλήσαμε λίγο πριν τη συνάντησή μας στο νησί. 

Outernational

Πώς δημιουργήθηκε το πρότζεκτ Outernational, τι ήταν αυτό που σας ένωσε όλους σαν μουσικούς; Το έργο ξεκίνησε από το Ensemble Resonance, ένα γερμανικό σύνολο εγχόρδων και την επιμελήτρια Elisa Erkelenz, που ενδιαφέρεται να ενώσει όλες αυτές τις παραδόσεις. Με προσκάλεσαν αρχικά σε μια εκδήλωση στο Αμβούργο όπου αυτοσχεδίασα με το laptop μου μαζί με μερικούς σπουδαίους μουσικούς -όπως τους αδελφούς Chemirani και τον Σωκράτη Σινόπουλο- και έπαιξαν μερικές από τις συνθέσεις μου. Νομίζω ότι ήταν μια έκπληξη για όλους μας το πώς λειτουργούσαν όλες αυτές οι διαφορετικές παραδόσεις η μία δίπλα στην άλλη αλλά και η μία μέσα στην άλλη.

Αν όντως κανείς μας δε γνωρίζει τίποτα, τότε πώς η γνώση είναι αρετή; Με εντυπωσίασε αυτή η δήλωση του Μητρόδωρου, ότι «κανένας από εμάς δεν ξέρει τίποτα, ούτε καν αν γνωρίζουμε ή αν δεν γνωρίζουμε». Γιατί από τη δική μου προσωπική εμπειρία, η εποχή που είχα μια βαθιά εικόνα για κάτι, μπορεί να προήλθε αφήνοντας πίσω κάθε προσποίηση γνώσης. Ενδιαφέρομαι επίσης για το τι πραγματικά σημαίνει το να γνωρίζω κάτι. Η επανάληψη είναι εκείνη που οδηγεί σε γνώση ή επιτυγχάνεται εξαρχής; Το να έχεις στενή επαφή με μια ιδέα είναι ο καλύτερος τρόπος για να γνωρίζεις ή μήπως πρέπει να το κάνεις από απόσταση; Όλες αυτές οι σκέψεις αντικατοπτρίζονται επίσης στις έννοιες που έχουμε σήμερα για την Τεχνητή Νοημοσύνη -πόσο διαφορετική είναι η ανθρώπινη νοημοσύνη από την τεχνητή νοημοσύνη; Λένε ότι η τεχνητή νοημοσύνη δεν μπορεί ποτέ να ξέρει τίποτα αλλά εμείς μπορούμε; Αυτές οι ιδέες περνούσαν από το μυαλό μου όταν έγραψα το κομμάτι.

Σαν μουσικός αποδεικνύεις συνεχώς ότι δεν υπάρχουν όρια στη μουσική. Σαν άνθρωπος πιστεύεις στα όρια; Ευχαριστώ! Αν και η πρόθεσή μου δεν είναι πραγματικά να αποδείξω ότι δεν υπάρχουν όρια αλλά απλώς να αλλάξω το πλαίσιο λίγο για το πώς ορίζουμε τη μουσική -γιατί αυτό με ενθουσιάζει περισσότερο. Ωστόσο, ως μουσικός και άνθρωπος, πιστεύω στην ιδέα των ορίων και των περιορισμών, αυτό ακριβώς μας επιτρέπει να κατανοήσουμε τα πράγματα, να αισθανθούμε τα πράγματα, να τα νιώσουμε. Είναι επίσης μέσα στην ανθρώπινη φύση μόλις βιώσει αυτά τα όρια, να θέλει να "μετατοπίσει τα πλαίσια" και να δοκιμάσει τι υπάρχει παραπέρα. Αυτός είναι και ο τρόπος που αναπτυσσόμαστε ως άνθρωποι. Να προσθέσω επίσης, επιστρέφοντας στη μουσική, ότι η "μετατόπιση των πλαισίων" (μου αρέσει αυτή η φράση και τη χρησιμοποιώ συχνά) δεν σημαίνει μια απεριόριστη εξερεύνηση όλων. Πρόκειται συχνά για την αφαίρεση, τον περιορισμό ή την αντικατάσταση ορισμένων συμβατικών προτύπων για να βιώσουμε κάτι νέο.

Πιστεύεις ότι οι νεότερες γενιές έρχονται όλο και πιο κοντά στην μουσική παράδοση των λαών; Δεν ξέρω πραγματικά αν μπορούμε να το γενικεύσουμε. Βλέπω από τους μαθητές μου ότι μπορούν να σχετιστούν όλο και λιγότερο με τον κανόνα του Μοντερνισμού του 20ου αιώνα (το οποίο πιστεύω ότι είναι καλό σημάδι, πρέπει να προχωρήσουμε πιο πέρα). Η ιδέα του «πολιτισμού» ή της «παράδοσης» είναι κάτι που αμφισβητείται, το οποίο είναι επίσης καλό. Και πιστεύω ότι υπάρχουν κοινωνικοπολιτικά ζητήματα που μοιράζονται από μια νεότερη γενιά, τα οποία είναι αναγκαίο να αντιμετωπιστούν και μπορούν όλο αυτό να γίνει μια κουλτούρα ή ένας τρόπος να βλέπουμε τα πράγματα που έχουμε κοινά.

Γιάννης Κυριακίδης

Είχες πει κάποτε ότι ήσουν πολύ τυχερός που μπόρεσες να μελετήσεις την παραδοσιακή μουσική με τον Ross Daly. Θα σε ενδιέφερε να δημιουργήσεις ένα μουσικό εργαστήρι στην εξοχή; Κάποτε έκανα ένα εργαστήριο με τον Ross Daly, όταν ήμουν 18 ετών και εκεί συναντήθηκα για πρώτη φορά με τον Σωκράτη Σινόπουλο. Ήταν ήδη ένας καταπληκτικός μουσικός, ερχόμουν από έξω, ένας μουσικός εκπαιδευμένος στην κλασική μουσική ο οποίος ήθελε να μάθει για την παραδοσιακή. Τα τελευταία 15 χρόνια έχω διδάξει σύνθεση σε διάφορα καλοκαιρινά εργαστήρια (καθώς και στο ωδείο της Χάγης στην Ολλανδία όπου συμμετέχω στη σχολή σύνθεσης). Αυτά τα εργαστήρια μπορεί να είναι ένα εξαιρετικό μέρος για να μοιραστείς γνώσεις με άλλους αλλά και να δοκιμάσεις νέες ιδέες χωρίς το φόβο της αποτυχίας, ειδικά αν δεν υπάρχει εξωτερική πίεση. Θα ήθελα να το κάνω αυτό και στην Ελλάδα, είμαι εδώ κάθε καλοκαίρι. Αν και δεν είμαι πολύ καλός στην οργάνωση, θα έπρεπε κάποιος άλλος να τα διοργανώσει όλα. 

Πώς μπορούν να εργαστούν μαζί οι μουσικοί ενός διεθνούς πρότζεκτ εν μέσω πανδημίας και περιορισμών; Ήταν απίστευτα δύσκολο. Είχαμε ήδη συναυλίες ενός χρόνου γι’ αυτό το πρότζεκτ που ακυρώθηκαν ή αναβλήθηκαν.  Ήταν μια πολύ δύσκολη χρονιά για τους μουσικούς γενικά. Κατάφερα να συνεχίσω να συνθέτω αλλά ξέρω από άλλους συναδέλφους ότι ακόμη και αυτό ήταν πρόβλημα, το να μη γνωρίζεις τι σου επιφυλάσσει το μέλλον. Ωστόσο, υπάρχουν μερικά θετικά πράγματα από όλο αυτό. Η ιδέα δηλαδή, αν και εξακολουθεί να βρίσκεται σε πρώιμο στάδιο, των συναυλιών μέσω streaming παγκοσμίως, με κοινό ταυτόχρονα και ζωντανό αλλά και μέσω συσκευών. 

Είναι μία εικόνα από το μέλλον; Πιστεύω ότι τελικά αυτό θα δημιουργήσει έναν νέο, ίσως λιγότερο αποκλειστικό τρόπο για να βιώνουμε τη ζωντανή μουσική, ο οποίος θα μπορούσε να αναπτυχθεί διαφορετικά, πιο συναρπαστικός από ό,τι ήταν πέρυσι, απλώς παρακολουθώντας τους υπολογιστές μας ή τα smartphones.

Πιστεύεις ότι όλα τα μουσικά είδη και μουσικές παραδόσεις μπορούν να παντρευτούν; Δεν ξέρω αν το «πάντρεμα» είναι η σωστή λέξη. Αισθάνομαι όμως ότι ο σκοπός της μουσικής, το «raison d'etre» της τέχνης γενικά, της λογοτεχνίας, του κινηματογράφου, της εικαστικής τέχνης, είναι να μας επιτρέψει να βιώσουμε πράγματα από την άποψη ενός άλλου ή «του συγκεκριμένου άλλου». Γι 'αυτό χρειαζόμαστε τέχνη στη ζωή μας. Εν τέλει οι πολιτισμοί συγχωνεύονται και εξελίσσονται, δεν έχουν σταθερές ταυτότητες. Πρέπει να είμαστε ενήμεροι και ευαίσθητοι για την πολιτική γύρω από την οικειοποίηση, τον αποικισμό, για το ποιοι επιτρέπεται να μιλήσουν και ποιοι όχι αλλά ο καλλιτέχνης είναι αυτός που θα βρει πάντα έναν τρόπο να επανεξετάσει αυτές τις διακρίσεις.

Στη Χίο θα παρουσιάσετε για πρώτη φορά το «Isles & Rivers» και μία νέα δική σου μουσική σύνθεση. Πες μου κάποια πράγματα για αυτά που θα ακούσουμε και θα δούμε αυτές τις δύο βραδιές εκεί. Το "Isles & Rivers" είναι ένα ταξίδι μέσα από διαφορετικούς μουσικούς πολιτισμούς, μέσα από πτυχές που μοιράζονται, όχι με πνευματικό ή ακαδημαϊκό τρόπο αλλά μέσω διαισθητικής, μουσικής συναίσθησης. Μερικοί από τους μουσικούς, συμπεριλαμβανομένου του εαυτού μου, έχουν συνεισφέρει νέες συνθέσεις για αυτή την ομάδα. Έχω γράψει ένα κομμάτι όπου οι φωνές των υπολογιστών γίνονται το κύριο μουσικό πλαίσιο, τονίζοντας τη φράση: «δεν γνωρίζω τίποτα» σε πολλές γλώσσες και οι μουσικοί βρίσκουν τον δικό τους τρόπο να τη διατυπώσουν με τρόπο που ταιριάζει στη γλώσσα των οργάνων και του πολιτισμού τους.

Η δική σου έμπνευση προέρχεται περισσότερο από ακούσματα ή από εικόνες και εμπειρίες; Νομίζω ότι η έμπνευσή μου τείνει να προέρχεται γενικά από ιδέες ή από τη μετάφραση ενός μέσου σε άλλο. Συχνά μια ιδέα όπως: «Τι γίνεται αν βιώσουμε το Χ σε σχέση με το Υ» ή μια μεταφορά, βλέποντας ένα σύνολο ιδεών μέσω ενός άλλου. Μετά από αυτό δουλεύω πολύ διαισθητικά, πρέπει να βυθιστώ στην ιδέα.

Αυτή την περίοδο τι ακούς περισσότερο; Είμαι οπαδός της πλατφόρμας Bandcamp, έτσι ακολουθώ πολλούς διαφορετικούς, ανεξάρτητους καλλιτέχνες εκεί (είναι ένα πολύ πιο δίκαιο, οικονομικά, μοντέλο για τους μουσικούς από ότι τα streaming media). Προς το παρόν στις λίστες αναπαραγωγής μου βρίσκονται οι: Peter Garland, Akira Rabelais, Quatuor Bozzini, Ellen Arkbro, Luke Abbott, Anthony Pateras, Rhodri Davies, DJ Rashad και Okkyung Lee. Είμαι επίσης συνδιαχειριστής της δισκογραφικής εταιρείας Unsounds και μερικές από τις πρόσφατες και επερχόμενες κυκλοφορίες μας είναι από καλλιτέχνες που αγαπώ πολύ όπως οι: Barbara Ellisson, Andy Moor, Claudio Baroni, Kate Moore και Kaja Draxler.

Επόμενα άμεσα σχέδια; Μόλις ηχογραφήσαμε ένα νέο μουσικό κομμάτι για θέατρο, το “Ask Ada”, για φωνή, όργανα και πολυμέσα, βασισμένο στην πρωτοπόρο επάνω στους υπολογιστές, Ada Lovelace. Γράφτηκε για την Εναλλακτική σκηνή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής αλλά εξαιτίας των περιορισμών για την καταπολέμηση του covid, πραγματοποιήθηκε πίσω από κλειστές πόρτες και θα προβληθεί στο GNO TV τον Σεπτέμβριο.