Υπάρχουν καλλιτέχνες που δουλεύουν σιωπηλά, σαν να σκάβουν έναν υπόγειο διάδρομο. Δεν κάνουν θόρυβο, δεν έχουν την αγωνία της βιτρίνας· κι όμως, όταν ξαφνικά βρεθείς μπροστά στη δουλειά τους, συνειδητοποιείς ότι σου είχαν αλλάξει τον αέρα που ανέπνεες χωρίς να το ξέρεις. Ο Δημήτρης Καμαρωτός είναι ένας τέτοιος δημιουργός: ένας από τους πιο συνεπείς και ανήσυχους συνθέτες και δραματουργούς του ελληνικού θεάτρου. Εδώ και τρεις δεκαετίες αναζητά τη στιγμή όπου η μουσική παύει να είναι «συνοδεία» και γίνεται ισότιμος συνομιλητής στη σκηνή. Από τον Μαρμαρινό και τον Βογιατζή έως τον Χειλάκη, οι συνεργασίες του διαγράφουν μια διαδρομή γεμάτη ρίσκο και ανανέωση. Στο Μόνος με τον Άμλετ, μια παράσταση όπου η μουσική ζει και εξελίσσεται μπροστά στα μάτια του θεατή, η κιθάρα, τα πνευστά και ο ηλεκτρονικός ήχος δεν είναι συνοδευτικά εργαλεία· είναι οι αόρατοι συμπαίκτες του Αιμίλιου Χειλάκη επί σκηνής.
Συνθέτης και δραματουργός. Δεν είναι η πρώτη φορά που συναντιέστε επί σκηνής με τους ήρωες ενός έργου. Τι σας οδήγησε στο θέατρο εξ' αρχής;
Στο θέατρο με οδήγησαν, με κράτησαν σ’ αυτό και ανανέωσαν το ενδιαφέρον μου, τα πρόσωπα. Τα φυσικά πρόσωπα όχι οι ρόλοι. Συγκυριακές συναντήσεις που οδήγησαν σε συνεργασίες ετών. Πριν 30 χρόνια με τον Μιχαήλ Μαρμαρινό και την Αμαλία Μουτούση και στον δρόμο με τον Λευτέρη Βογιατζή, τον Βασίλη Παπαβασιλείου, τον Νικίτα Μιλιβόγιεβιτς, τον Δημήτρη Καραντζά, για να αναφέρω μόνο κάποιους που έχουμε κάνει μαζί πολλές παραγωγές με τον καθένα. Τα τελευταία χρόνια έχουμε κάνει πολλές παραστάσεις μαζί με τον Αιμίλιο Χειλάκη, με τελευταίο το «Μόνος με τον Άμλετ».
Πόση σημασία έχει για σας ο ερμηνευτής που έχετε απέναντί σας; Ή είναι μήπως μια πιο «αποκλειστική» υπόθεση, ανάμεσα στη μουσική και το κείμενο;
Θα έλεγα ότι αν και το κείμενο είναι αυτό που στηρίζει παράσταση, δεν αποτέλεσε ποτέ το υλικό που αναπτύσσω την μουσική πάνω του. Για αυτό τον λόγο συνθέτω πάντα την μουσική κατά την διάρκεια παρακολούθησης των προβών. Εκεί παρατηρώ βέβαια τους ηθοποιούς και την δραματουργία που προτείνεται και χτίζεται. Αλλά – πολύ βασικό – επιδρώ πάνω τους (στους ηθοποιούς και την δραματουργία) με την μουσική. Για αυτό και είναι βασική και ουσιαστική η συνεννόηση με τον σκηνοθέτη που θα συνεργασθώ. Με τους σκηνοθέτες που έχω μακροχρόνια και δημιουργική συνεργασία, αυτό είναι συμφωνημένο και κύριο σημείο συνάντησης. Άλλωστε αυτό με έχει οδηγήσει πολλές φορές και σε παραστάσεις που στηρίζονται συνολικά σε αυτό τον βασικό πυρήνα της μουσικής δραματουργίας που προτείνω. Όπως ο Ιππόλυτος στη Στέγη με την Αμαλία Μουτούση, οι Ευμενίδες στο Φεστιβάλ Επιδαύρου με την Στεφανία Γουλιώτη, ο Προμηθέας Δεσμώτης στο ΚΠΙΣΝ.
Στο «Μόνος με τον Άμλετ» συναντάμε αρκετές διαφορετικές μουσικές ατμόσφαιρες. Πώς οδηγηθήκατε σε αυτές;
Νομίζω ότι η ίδια η μουσική πράξη στην διάρκεια της πρόβας με οδήγησε στην μουσική της παράστασης. Εδώ δεν έχουμε συνοδεία μουσικής που υπογραμμίζει ή προτείνει συναισθηματικές εμπλοκές με το κείμενο. Η μουσική που είναι μια ζωντανή και επί σκηνής πράξη, συνομιλεί με τον ηθοποιό ερμηνευτή. Άλλοτε γίνεται ένας «κισσός» (μια έκφραση που είχε χρησιμοποιήσει ο Μίκης Θεοδωράκης) που μπλέκεται και ενοποιείται με την ροή του νοήματος και άλλοτε αυτονομείται λίγο για να προτείνει ή να σχολιάσει κάτι από την ερμηνεία του κειμένου. Το ότι είναι από πολύ διαφορετικούς μουσικούς χώρους είναι για μένα το πιο φυσικό πράγμα και ίσως ένας κύριος λόγος που με κρατάει στο θέατρο. Εδώ τα μουσικά είδη και οι κατηγορίες δεν έχουν όρια για να περιορίζουν τις επιλογές, αλλά επιτρέπουν αντίθετα την απόλυτα ελεύθερη ανάπτυξη και αλληλεπίδραση. Αυτός είναι και ο τρόπος που φέρω την μουσική μέσα μου, συνολικά.
Μιλήστε μας για τα όργανα που χρησιμοποιείτε επί σκηνής.
Στην πρόβα δοκίμασα διάφορα εκφραστικά μέσα προσιτά και πρακτικά για μια παράσταση που ταξιδεύει. Αυτά που τελικά είχαν την μεγαλύτερη δυνατότητα συμπύκνωσης και εκφραστικότητας χρησιμοποιήθηκαν τελικά σαν όργανα που παίζω ζωντανά. Το ένα είναι μια ηλεκτρική κιθάρα με σκάφος και το άλλα είναι ένα σύγχρονο πνευστό που ενεργοποιεί όχι απλούς ήχους τρομπέτας αλλά το ίδιο το όργανο σαν φυσική κατασκευή. Μια τεχνική δημιουργίας «ηχητικών κόσμων» του κάθε οργάνου που δίνει τεράστιες εκφραστικές δυνατότητες. Τις περισσότερες δυνατότητες του φυσικού οργάνου και κάποιες ακόμα που είναι στην διάθεση του ερμηνευτή. Αυτό όμως που είναι βασικό, είναι ότι πρέπει να παίξω και να «βυθιστώ» στους μουσικούς κόσμους του κάθε μέρους με συγκεκριμένες νότες, αναπνοές και τεχνικές. Αυτό μου δίνει ένα τρόπο εμπλοκής στην παράσταση που προτιμώ. Διατρέχω το «μουσικό κείμενο» της παράστασης κάθε βράδυ παράλληλα με το κείμενο του ηθοποιού. Έτσι, είναι φυσικό να είμαστε μαζί, πολλές φορές με μια αναπνοή, αλλά και μια δυσκολία / πρόκληση, που είναι κάτι που θεωρώ πολύ βασικό για την σκηνή.
Ξαφνιάζει κάποιους η μουσική λίγο πριν ξεκινήσει η παράσταση. Ήταν μια τολμηρή επιλογή; Ποια η σχέση σας με τον ηλεκτρονικό ήχο;
Έχω μια πολύ οικεία σχέση με τον ηλεκτρονικό ήχο που βέβαια έχει ανοιχτεί τα τελευταία 40 χρόνια σε πολλά και πολύ διαφορετικά μουσικά είδη. Στα σπουδαστικά χρόνια μου βρέθηκα κοντά και επηρεάστηκα από μεγάλους συνθέτες που άνοιξαν αυτούς τους χώρους. Εδώ η αρχική μουσική πράξη της παράστασης, που είναι μια απρόσμενη, μικρή DJ σκηνή, είναι κάτι που πρότεινα όπως και τα άλλα μουσικά υλικά της παράστασης: με κριτήριο την μουσική δραματουργία. Είναι εκεί για να δημιουργήσει μια αναγκαία μετάβαση του κοινού από την πεζότητα της καθημερινότητας σε έναν κόσμο που μέσα του θα έρθει ο Σαίξπηρ με τον τρόπο που τον προτείνει ο Αιμίλιος Χειλάκης. Δεν χρειάζεται εκεί μια ατμοσφαιρική προετοιμασία, ένας προπομπός, αλλά μια ισχυρή χειρονομία, κάτι που θα δημιουργήσει ένα μεγάλο ερωτηματικό και θα μας συγκεντρώσει στο κέντρο της σκηνής για αυτό που θα ακολουθήσει.
Το φετινό καλοκαίρι δώσατε το παρών στο subfestival του φεστιβάλ Αθηνών. Ποιες είναι οι σκέψεις σας για αυτή τη νέα μουσική σκηνή στην Ελλάδα;
Το νέο σε αυτό το κομμάτι του φεστιβάλ δεν ήταν απλώς η μουσική, αλλά μια προσπάθεια να συμπεριληφθούν στο μεγάλο διεθνές φεστιβάλ συμπυκνωμένα, τα τόσο διαφορετικά σύγχρονα μουσικά ρεύματα . Αυτό ξεκίνησε και σε όποιο βαθμό επιτεύχθηκε, πρέπει να θεωρηθεί πολύτιμο μάθημα για να το εξελίξουμε σαν μέρος του φεστιβάλ τα επόμενα χρόνια.
