Πέφτει το απόγευμα στον πεζόδρομο της Καπνοκοπτηρίου, κι η πόλη έχει βυθιστεί σε εκείνη τη στιγμή που τα φώτα δεν είναι ακόμα νύχτα, αλλά ούτε πια μέρα. Μπαίνω στο θέατρο Προσκήνιο, στο κτίριο που ξαναβρίσκει ρυθμό και αναπνοή μέσα από την καθοδήγηση του Δημήτρη Καραντζά - η τεράστια επιτυχία του Λεωφορείο ο Πόθος συγκινεί ακόμη την ατμόσφαιρα. Διασχίζω τον χώρο διακριτικά- η πρόβα είναι σε εξέλιξη και νοιώθω πως κάτι σπινθηρίζει μέσα σ’ αυτή τη σκηνή, κάτι ανάμεσα σε πολιτική αγωνία και παιδικό παιχνίδι. Η νέα δουλειά του Βασίλη Μαγουλιώτη, η «Συναρπαστική Εξέγερση του Χούλιο Τόγκα», δεν είναι απλώς ένα θεατρικό - είναι μια άσκηση πάνω στην ευθύνη της τέχνης, στο τίμημα της αντίδρασης, στο τι σημαίνει να μεγαλώνεις μέσα σε έναν κόσμο που σου ζητά να είσαι πάντα λίγο πιο «βολικός».
Ο Μαγουλιώτης, ηθοποιός και συγγραφέας με αλλεργία στις ήσυχες ταμπέλες (Merde, Παίχτες, Talk Show, Λεωφορείον ο Πόθος), σκηνοθετεί αυτή τη φορά ένα κείμενο που φέρει την υπογραφή του αλλόκοτα ευφυούς alter ego του, Suyako. Ένας άνθρωπος που σκηνοθετεί τον εαυτό του απέναντι στον καθρέφτη του. Ο ίδιος άνθρωπος σε δύο ρόλους. Το έργο ξεκινά από μια Αργεντινή μετά την κρίση, αλλά μυρίζει Ελλάδα μετά την απογοήτευση. Ο Χούλιο Τόγκα, περφόρμερ, εικονοκλάστης, ακτιβιστής- μυρίζομαι μεγάλη ερμηνεία από τον Δημήτρη Δρόσο, βρίσκεται με το ένα πόδι στην επιτυχία και με το άλλο στην κρίση μέσης ηλικίας του. Ένα μεγάλο ιδιωτικό ίδρυμα - απ’ αυτά που «αγκαλιάζουν» τον πολιτισμό- του αναθέτει να οργανώσει την τελετή έναρξης του νέου του κέντρου. Κι εκεί ξεκινά η ρωγμή. Ποιο είναι το κέρδος και ποιο το κόστος της αντίδρασης; Ποια γενιά θα πληρώσει το τίμημα; Και πόση αμηχανία χωράει στην επιθυμία μας να είμαστε «καλοί» μέσα σε ένα σύστημα που μας ταΐζει, αλλά δεν χωνεύεται;
Η πρόβα συνεχίζει να βρίσκεται σε εξέλιξη. Ο Μαγουλιώτης στο κέντρο της σκηνής, με τα «μανίκια σηκωμένα» και την προσοχή του να κόβει τον αέρα σαν φως από προβολέα. Ο Μαγουλιώτης χωμένος στα καθίσματα να παρατηρεί και να σημειώνει. Ο Δημήτρης Δρόσος, ο Άρης Μπαλής, η Μαρία Αποστολακέα, η Μελίνα Πολυζώνη κοιτούν, ρωτούν, χαμογελούν, πιάνουν τις κινήσεις και τις λέξεις, φτου κι από την αρχή. Η μουσική ρέει από το μικρό μπουθ του Μικέ Γλύκα – μουσικού, ηθοποιού, παλιού χιπ χόπερ, φίλου του Μαγουλιώτη από τα δεκαεννιά. Παίζει ήχους σαν να ράβει τον παλμό της σκηνής: μικρά βινύλια- παίρνεις όρκο πως υπάρχουν και ας μην είσαι καθόλου σίγουρος, ποπ αναλαμπές, θροΐσματα, world vintage anthems. Ο ίδιος, σταθερά κεφάτος, κλέβει χρόνο όταν οι οδηγίες στοχεύουν αλλού, κάνει διατάσεις.
Η δουλειά είναι πυκνή. Ο Βασίλης σκύβει πάνω από τις σημειώσεις του ξανά και ξανά, διορθώνει ρυθμούς, ψιθυρίζει μικρές εντολές: «Μαρίνα, κόψε αυτή τη λέξη – θα το κάνει πιο δυνατό.» «Άρη, ωραία η Γιόκο Όνο, αλλά βιάστηκες να γελάσεις στην έκρηξη.» «Δημήτρη, όταν σηκώνεσαι να πάρεις τον καφέ, θέλει μια βαρυθυμία, χωρίς ιδιαίτερες ενεργειακά εξάρσεις, να αλλάξει ο ρυθμός της σκηνής, πρέπει να επέμβεις στον χρόνο». Στην άκρη της σκηνής ένα laptop μετακινείται τρεις φορές. Τοποθετείται σαν να ψάχνει κι αυτό τη θέση του μέσα στο έργο. Όλα επαναλαμβάνονται. Ξαφνικά break. Για να χωθώ σε μια γρήγορη συζήτηση. Μέχρι το «πάμε πάλι».
Τον ρωτάω για το έργο. Ο Μαγουλιώτης χαμογελά με εκείνη την αμηχανία του ανθρώπου που έχει περάσει από τα πολλά «όχι» για να βρει το «ναι» του. «Το έγραψα το 2018, ήμουν 28 - το γραψα πολύ γρήγορα. Το είχα αφήσει στο συρτάρι επτά χρόνια. Δεν ήρθε ποτέ η σωστή συγκυρία. Ήταν να ανέβει στην Πειραματική του Εθνικού, αλλά έγιναν καταλήψεις, έμεινε πίσω. Δεν το έβγαλα επειδή έπρεπε. Το έβγαλα γιατί ήμουν πια έτοιμος να το αναλάβω όλο».
Όλο πάνω του: κείμενο, σκηνοθεσία, ευθύνη. Το να είσαι «ο απόλυτος δικτάτορας» της ίδιας σου της δημιουργίας, όπως λέει ο ίδιος, « και να υπογράφεις χέρια πόδια, έχει έκθεση και τρόμο αλλά και ευφορία. Κάποιες φορές κάτι δεν λειτουργούσε, κι αν ήταν άλλος συγγραφέας θα έλεγα ‘φταίει το κείμενο’. Τώρα έπρεπε να καταλάβω: φταίω εγώ, ή ο σκηνοθέτης που είμαι πάλι εγώ; Μετά από είκοσι μέρες πρόβας, έκανα rewriting, άλλαξα το φινάλε, πείραξα σκηνές, αρχίσαμε να καταλαβαίνουμε τι λειτουργεί και τι όχι. Ξεκίνησε να ανασαίνει».
Τρώει αμύγδαλα από ένα παιδικό τάπερ. «Τα κλέβω από το παιδί μου», λέει και το χαμόγελο φωτίζει το χώρο. Μιλάει για την Αργεντινή του έργου σαν να μιλά για μια Ελλάδα σε μεταμφίεση. «Όσο απομακρύνεσαι από το σπίτι, τα πράγματα γίνονται πιο ποιητικά. Αν το πεις ‘στην Αθήνα’, γίνεται ρεαλιστικό. Αν το πεις ‘στο Μπουένος Άιρες’, παραμυθιάζεσαι λίγο. Αυτό βοηθάει να μιλήσεις για τη ζωή μας με έναν εξωτικό, λιγότερο εμπαθή τρόπο». Συζητάμε για τα μεγάλα ιδρύματα, την τέχνη και την ψευδαίσθηση ελευθερίας. «Μου φαινόταν πάντα φοβερά δήθεν ο τρόπος που τα μεγάλα ιδρύματα, οι γκαλερί τέχνης, αντικαθιστούν το κράτος- πως τα αγκαλιάσαμε και τα υποδεχτήκαμε και πως αυτά εφηύραν τον εαυτό τους. Έρχονται με ένα ύφος να μας σώσουν, να δώσουν χώρο χωρίς λογοκρισία, στους καταπιεσμένους, στους ‘αουτσάιντερς’. Όμως είναι απλώς σύμπτωμα. Το ίδιο το σύστημα που αφομοιώνει και καταπίνει ό,τι κάποτε ήταν street και ριζοσπαστικό – κα το κάνει τώρα βιτρίνα».
Και τότε, σαν να ανοίγει μια μεγαλύτερη σκέψη, προσθέτει: «Η αφορμή του 28χρονου εαυτού μου για να γράψει το έργο ήταν αυτό. Θα ήταν μικροπρέπεια αν έμενε όμως μόνο σε αυτό. Ήθελα να γίνει διάλογος στο πώς ορίζεται, στην αυγή του 21ου αιώνα, αλλιώς η τέχνη, οι πολιτιστικοί και κοινωνικοί συσχετισμοί. Τι σημαίνει τελικά ένα κίνημα στις μέρες μας; “The revolution will not be televised” που έλεγε και το τραγούδι… τώρα θεωρείται οκ να είναι όλα televised - βλέπεις ένα βίντεο από τη Γάζα, συγκινείσαι, κοινοποιείς, και σε δύο λεπτά έχει γίνει δεδομένο. Το ίντερνετ που στην αρχή του έμοιαζε δημοκρατικό, πολυκεντρικό, χωρίς εξουσία, απέκτησε αλγορίθμους που οργάνωσαν μια ψευδή πραγματικότητα. Νομίζεις πως ζεις στον μικρόκοσμό σου, κι όμως είναι όλα προγραμματισμένα. Έτσι φτιάχτηκαν κινήματα που έμειναν τελικά μέσα στο ίντερνετ. Το κράτος πρόνοιας συρρικνώθηκε, ζούμε σε μια ελεύθερη αγορά, ο καλλιτέχνης επιβιώνει μέσα σε χορηγίες, εταιρείες, περιουσίες άλλων. Δεν υπάρχει κρατική προστασία για τον καλλιτέχνη. Πέρα από όλα αυτά, υπάρχει ένα πιο σάρκινο, ανθρώπινο επίπεδο που με ενδιαφέρει. Μέσα στην αναρώτηση, υπάρχει πάντα το πορτρέτο καλλιτέχνη που είναι πρώτα από όλα άνθρωπος».
Ο ίδιος γελάει όταν λέει πως ο «διχασμός» ανάμεσα στον συγγραφέα και τον σκηνοθέτη συνεχίζεται: «Έχω ξεκινήσει αγωγή», λέει χαριτολογώντας και συμπληρώνει, «Σαν να λέω δεν το έχω γράψει εγώ το έχει γράψει ο Suyako. Και ταυτόχρονα στο ίδιο δελτίο τύπου μπορεί να γράφει πως ο Βασίλης Μαγουλιώτης ανεβάζει το έργο του». Κι όμως, πίσω από το αστείο, υπάρχει μια τρυφερότητα. Όταν έγραφε, ο Χούλιο Τόγκα ήταν γι’ αυτόν μια πατρική φιγούρα, ένας μέντορας που θα τον πλήγωνε. Τώρα τον βλέπει αλλιώς. «Δεν είμαι πια στην κερκίδα. Είμαι μέσα στο γήπεδο μαζί του».
Το Προσκήνιο είναι ένα θέατρο με όμορφη αύρα. Όσο μιλάμε νοιώθω πως έχει αυτή τη μαγική αίσθηση ότι κάτι ξαναρχίζει. Η κίνηση, ο ιδρώτας, ο ρυθμός, το χιούμορ. Σαν να επαναπροσδιορίζουν τον εαυτό τους. Το έργο ξεκινά και πάλι. Χτίζεται εκ νέου μπροστά μου. Μια μικρή επανάσταση από χαρτί, ήχο και σώμα.
Η «Συναρπαστική Εξέγερση» δεν είναι μόνο πολιτική ή μεταθεατρική. Είναι ένα πορτρέτο για το πώς μεγαλώνουμε χωρίς να ξεπουλιόμαστε, για το πώς μένει κάτι απείθαρχο μέσα μας, ακόμα κι όταν όλα γύρω γίνονται βιτρίνα.
Κάποια στιγμή ο Μικές παίζει ένα μικρό instrumental, κάτι ανάμεσα σε hip-hop και tango- θα μπορούσε. Ο Μαγουλιώτης κοιτά τη σκηνή, τα παιδιά του έργου, τους ήχους. Και ίσως έσκυβα κατασκοπευτικά να τον άκουγα να λέει κάτι από τα αγαπημένα του: «Το θέμα δεν είναι πόσα πράγματα σε κάνουν να θες να αντιδράσεις. Το θέμα είναι πόσα σε σταματάνε.»
Συντελεστές
Κείμενο: Suyako
Σκηνοθεσία: Βασίλης Μαγουλιώτης
Παίζουν: Δημήτρης Δρόσος, Άρης Μπαλής, Μαρία Αποστολακέα, Μελίνα Πολυζώνη, Μικές Γλύκας
Μουσική: Μικές Γλύκας
Σκηνικά/Κοστούμια: Εύα Γουλάκου
Φωτισμοί: Δημήτρης Κασιμάτης
Υπεύθυνος επικοινωνίας: Γιώργος Γαρεφαλάκης
Εισιτήρια εδώ
