Όταν μια ξαφνική τύφλωση γίνεται ιός που σκορπά τρόμο σε μια κοινωνία, αυτή ανακαλύπτει πως δεν έχει όρια. Η δυστοπία του Ζοζέ Σαραμάγκου στο Περί Τυφλότητας μοιάζει σαν να δίνει οδηγίες σε ένα σήμερα που δείχνει μεγάλες αντοχές επανάληψης και ο Σάιμον Στίβεν μοιάζει σαν να το αντιλαμβάνεται άριστα αυτό στη διασκευή του. Οι ανήμποροι εκτεθειμένοι άνθρωποι είναι η μάζα που παραλύει την άγνωστη πρωταγωνίστρια πόλη - η μοναδική γυναίκα που βλέπει μέσα στο σκοτάδι της η οδηγός που θα περιγράψει την επιβίωση και θα καθρεφτίσει τον πόνο της.
Φτάνω στην ώρα μου. Οι ηθοποιοί είναι ήδη στη σκηνή. Η σκηνοθέτρια δίνει οδηγίες, διευκρινίσεις, υπενθυμίζει αλλαγές. Η σκηνή έχει μεγάλο βάθος - κρύβει τα μυστικά της από μια κουρτίνα που τη χωρίζει στο μέσο. Σύντομα θα πέσει αποκαλύπτοντας αυτά τα μυστικά. Παρατεταμένα κρεβάτια νοσοκομείου, που θυμίζουν -σκέφτομαι- τις σκληρές εικόνες της πανδημίας. Η πολυπληθής ομάδα εκτός από τους κεντρικούς, Τζωρτζίνα Δαλιάνη, Νεφέλη Κουρή, Νέστορας Κοψιδάς, Λευτέρης Πολυχρόνης, Αιμιλιανός Σταματάκης, Κωνσταντίνα Τάκαλου, υπάρχουν οι συμπληρωματικοί και εντελώς απαραίτητοι: Άννα Αναστασάκη, Πάρης Γαρός, Ορέστης Γεωργίου, Λυδία Δαγκοβάνου, Μπίλιω Μαρνέλη, Ανανίας Μητσιόπουλος, Ελένη-Ελπίδα Μπάνου, Νίκος Μπούζης, Ερωφίλη Παναγιωταρέα, Ισιδώρα Τριβέλλα, οι οποίοι μοιάζουν με μελίσσι που δεν αγαπά τη αταξία. Η οργάνωση του είναι εντυπωσιακή. Κυκλοφορεί σαν ομάδα με μεγάλη γνώση και σιγουριά του χώρου, κερδισμένη ήδη πριν τη μεγάλη πρώτη εμφάνιση του Σαββάτου.
Ζητώ από την Έμιλυ να με ξεναγήσει μέσα από τις δικές της λέξεις. Βρίσκει τον χρόνο, είναι γλυκιά και ευγενική.
«Το μυθιστόρημα», λέει, «το είχα πρωτοδιαβάσει το 2017, πριν τη δική μας πανδημία, και με είχε σοκάρει με έναν πρωτοφανή τρόπο. Όταν το ξαναδιάβασα το 2020 εν μέσω καραντίνας, με άγγιξε και με συγκίνησε με έναν τελείως διαφορετικό τρόπο. Πιστεύω ότι είναι ένα μυθιστόρημα, και μια ιστορία, τόσο άμεση και συμβολική, που έχει τη δύναμη να ακουμπήσει το θεατή με πολλούς διαφορετικούς τρόπους. Έχοντας την εμπειρία της πανδημίας και των κοινωνικοπολιτικών κρίσεων που βιώνουμε σαν κοινωνία τα τελευταία χρόνια, για εμένα η παραβολή του Σαραμάγκου γίνεται ακόμα πιο προφητική και πολιτική».
Η Έμιλυ, που σκηνοθετεί σε παγκόσμια πρώτη τη διασκευή του Σάιμον Στίβενς στο Περί Τυφλότητας του Ζοζέ Σαραμάγκου και έχει ήδη ένα εξαιρετικά πλούσιο βιογραφικό μου λέει πόσο εντατικά δούλεψε στη συγκεκριμένη παραγωγή για δύο μήνες με την κινησιολόγο Ιόλη Φιλιππακοπούλου, τη sound designer/συνθέτρια Ειρήνη Σκυλακάκη και τον ηχολήπτη David Blouin. Μου λέει πόσο αυτή η σύμπραξη ήταν το κλειδί όλης της δημιουργικής διαδικασίας και της προσπάθειας για να δημιουργηθεί ένας κόσμος που ακροβατεί ανάμεσα στη δυστοπία και την ποίηση. Της λέω πόσο ωραία δουλειά έχουν κάνει η Χριστίνα Θανάσουλα στα φώτα, η Θάλεια Μέλισσα στα σκηνικά και η Νίκη Ψυχογιού στα κοστούμια. Μου λέει πόσο χαρούμενη είναι και για τις τρεις. Μου λέει επίσης και για την δυσκολότερη ίσως στιγμή της προετοιμασίας: «Πέρα από τη δυσκολία της διασκευής ενός τόσο πολύπλοκου μυθιστορήματος, την προσέγγιση μιας συνθήκες τύφλωσης για τους ηθοποιούς και την πολύ βαριά θεματολογία, σίγουρα η μεγαλύτερη δυσκολία που αντιμετώπισα ήταν η αντικατάσταση της βασικής ηθοποιού μας. Δυστυχώς, για λόγους υγείας, η Ευδοκία Ρουμελιώτη αναγκάστηκε να αποχωρήσει από την παράσταση τέσσερις εβδομάδες πριν την πρεμιέρα. Δεν είχε χρειαστεί να ξανακάνω αντικατάσταση στη μέση της πρόβας, και ομολογώ ότι ήταν μια πολύ δυσάρεστη συνθήκη που σίγουρα επηρέασε τη ροή της πρόβας και της ομάδας».
Το σύμπαν των προβών έχει τη δική του οργανική ομορφιά. Πάλλεται με ένα δικό του πολύπλοκο και γοητευτικό τρόπο. Τη ζωή που έχει εδώ δεν θα την βρεις στην κανονική παράσταση. Η απόλαυση του στραβοπατήματος δεν έχει την αγωνία του αποτελέσματος. Οι εικόνες που βλέπω προσπαθούν να βρουν τη σταθερότητα. Την απαιτούν, τη διεκδικούν, μαλώνουν για να τη βρουν. Ενωμένες με μουσικά μοτίβα ηλεκτρονικής ταυτότητας, θυμίζουν καρτ-ποστάλ βγαλμένη από σκοτεινούς εφιάλτες. Η απόρριψη, η απομόνωση, η ίδια η τύφλωση, εν τέλει, που δεν θέλει να δώσει απαντήσεις - ποιος είναι πραγματικά τυφλός; αυτός που δεν βλέπει ή αυτός που βλέπει; - σε απορροφούν με έναν δικό τους ιδιαίτερο τρόπο. Εσύ τι θα έκανες αν έβλεπες; Πόσο εύκολα θα άφηνες το σκοτάδι του φόβου να σε νικήσει; Ρωτώ αυτή που κρατά το ραβδί της δημιουργίας ποια είναι η δική της σχέση με το φως και το σκοτάδι. «Ζώντας στο Λονδίνο τα τελευταία 12 χρόνια», λέει, «το φως έχει αποκτήσει τελείως άλλη υπόσταση στη ζωή μου. Στο Λονδίνο τις ημέρες που βγαίνει ο ήλιος είναι γιορτή, όλοι βγαίνουν στα πάρκα για να τον “χαιρετήσουν”! Εκείνες τις μέρες το φως μεταμορφώνει όλη την πόλη. Σαν άνθρωπος έχω μια τάση προς το σκοτάδι, όσον αφορά το γούστο μου στη μουσική, τον κινηματογράφο και τη λογοτεχνία. Αλλά όσο περνάνε τα χρόνια αρχίζω κι εκτιμώ όλο και περισσότερο τους καλλιτέχνες που μπορούν να συνδυάζουν το φως με το σκοτάδι. Λες και μπορεί να υπάρξει το ένα χωρίς το άλλο; Η δύναμη των αντιθέσεων, τόσο στη σκηνοθεσία όσο και στη ζωή, είναι κινητήριος δύναμη».
Η παράσταση τελειώνει. Συζητάνε τις γωνίες που πρέπει να λειανθούν, τις στάσεις που πρέπει να πάρουν άλλες θέσεις, τους τονισμούς που χρειάζονται απελευθέρωση ή συμμάζεμα. Ανυπομονώ να τη δω και στα «κανονικά» της. Από την πρώτη κραυγή φόβου ως το τελευταίο άγγιγμα της ανθρωπιάς, αυτό που σκέφτεσαι σταθερά είναι αυτή την αίσθηση της οικειότητας. Πλέον δεν είναι προϊόν επιστημονικής φαντασίας. Πλέον ξέρεις. Το ξέρεις στο πετσί σου. Έμιλυ, κάτι τελευταίο. Εσύ τι θα έκανες εσύ αν ήσουν η μόνη που έβλεπε; «Δεν έχω ιδέα… Από τη μία πιστεύω ότι θα με σόκαρε η αίσθηση της μοναξιάς. Σαν άνθρωπος χρειάζομαι τη σύνδεση στη ζωή μου, αναζητώ άλλους με παρόμοιες εμπειρίες ή βιώματα για σύνδεση και την αίσθηση του ανήκειν! Αν υποθέσουμε ότι ξεπερνάω το πρώτο σοκ, θέλω να πιστεύω ότι αυτό το πλεονέκτημα της όρασης -αν είναι πλεονέκτημα- θα το αξιοποιούσα με θετικό πρόσημο. Όπως και η ηρωίδα του Σαραμάγκου. Αλλά με τρομάζει και το πώς σε συνθήκες κρίσεις ή έντονες καταστάσεις ο άνθρωπος βρίσκει δυνάμεις ή στοιχεία του χαρακτήρα του που δεν φανταζόταν καν ότι υπάρχουν!».
