Η Κατερίνα Ευαγγελάτου φοράει ένα κρουστό λευκό φόρεμα, μαύρα All Stars και σκαρφαλώνει στα δύο τεράστια λευκά όρη που έχουν εισβάλλει στην αίθουσα Δ της Πειραιώς 260. Πάνω από το κεφάλι της, γύρω της, γερανοί κινούνται, μεταφέρουν άμμο, όγκους βράχων, καθώς η ίδια μαζί με την Εύα Μανιδάκη βλέπουν να στήνεται το σκηνικό του Ιδομενέα. Να αποκτά απτές διαστάσεις η εικόνα που επί επτά μήνες επεξεργάζονταν και στην οποία κατέληξαν όσο το κείμενο ορθωνόταν μέσα στο μυαλό της Κατερίνας Ευαγγελάτου και όσο επέλεγε να αφαιρεί, να αφαιρεί από τα ρούχα, από τα χρώματα, από τις υφές μέχρι να φτάσει στο ιδανικό σημείο αφαίρεσης που απαιτεί αυτό το έργο ηχείο της ανθρώπινης κατάστασης. Ο Ιδομενέας, του Ρόλαντ Σίμελπφενιχ.
Ο Σίμελπφενιχ μιλά για αυτό που ζούμε τώρα: Τον φανατισμό, την εποχή των χαρακωμάτων, το «εσύ με ποιόν είσαι;» Το έργο μιλάει πολύ για όλο αυτό. Λέει πως βρισκόμαστε στο όριο μεταξύ δεισιδαιμονίας και λογικής. Αυτός είναι ο πυρήνας του έργου. Ο Σίμελπφενιχ αναφέρεται στο φανατισμό που λες, ο οποίος οδηγεί σε βία, κακοποίηση, περιθωριοποίηση, σκοτωμό, αλληλοεξόντωση. Λέει ότι είναι αβέβαιο αν θα περάσουμε ποτέ στην εποχή της λογικής. Το λέει αυτό υπονοώντας ότι δεν θα περάσουμε ποτέ. Γιατί η ανθρωπότητα δεν τα έχει καταφέρει... Δεν τα έχει καταφέρει.
Γιατί δεν τα έχει καταφέρει; Γιατί βρισκόμαστε στον αιώνα που βρισκόμαστε και όμως μας δεσμεύουν ακόμα οι προλήψεις και οι προκαταλήψεις, οι υποχρεώσεις, οι κανόνες, οι νόμοι. «Πίστη και υπακοή, εκδίκηση και τιμωρία», λέει το έργο. Είναι τα δεσμά του ανθρώπου από αρχαιοτάτων χρόνων μέχρι σήμερα. Ορίζουν τις συμπεριφορές μας. Πώς μπορούμε εμείς να ορίσουμε τα πράγματα; Να ξεφύγουμε από αντιλήψεις που ανήκουν σε κοινωνίες άλλων εποχών;
Ισως μια τεμπελιά, μια νωθρότητα να κινηθούμε για το διαφορετικό να μας εγκλωβίζει σε αυτά τα δεσμά. Ναι. Υπάρχει μια τεμπελιά. Και υπάρχει και μια τάση να αποδίδουμε κάθε δεινό που μας βρίσκει σε κάτι ανώτερο, για το οποίο εμείς δεν φέρουμε καμία ευθύνη. Το λέμε μοίρα, οικονομία, πολιτικούς... Κι αυτό αυτομάτως είναι πολύ απελευθερωτικό γιατί σου λέει «εγώ δεν μπορώ να κάνω τίποτα, από άλλον εξαρτάται. Εγώ είμαι ένα ανθρωπάκι, μια ψηφίδα, τι μπορώ να αλλάξω εγώ;». Η επανάσταση στον τρόπο σκέψης, όμως, είναι ατομική. Πιστεύω πολύ στη δύναμη του ανθρώπου, στο να μπορεί να αλλάξει τον εαυτό του και κατ' επέκταση τους γύρω του.
Κινείσαι προς αυτή την κατεύθυνση εσύ, μέσω των έργων που επιλέγεις; Ξέρεις, αλλάζουν τα κείμενα με τα οποία κοιμάμαι και ξυπνάω αγκαλιά για μήνες, που απασχολούν το νου και την καρδιά μου, που ανοίγουν συζητήσεις με τους συνεργάτες μου και βέβαια μετά με το κοινό. Αλλά και σαν μια ακτίνα ελπίδας θα έλεγα ότι ίσως κάποιες σκέψεις, κάποιες εντυπώσεις κάποιες εικόνες, κάποια συναισθήματα από αυτά με τα οποία δουλεύω. μπορεί να απασχολήσουν και μια μερίδα του κοινού. Δεν ξέρω βέβαια μετά τι χώρο θα καταλάβουν μέσα τους...
Ποια έργα θα έλεγες ότι είχαν περισσότερο αυτό το αντίκτυπο; Εφυγαν κάποιοι από το κοινό με υλικό για επεξεργασία και στοχασμό; Θα έλεγα ο «Χρυσός Δράκος» στο Εθνικό, οι «Ψευδαισθήσεις» στο θέατρο του Λευτέρη Βογιατζή (για το το τι σημαίνει αγαπώ) και ο «Καλός άνθρωπος του Σε Τσουάν».
Ο Ιδομενέας του Σίμελπφενιχ δίνει απαντήσεις; Και αν ναι σε τι; Είναι ένα άγνωστο έργο, σε πανελλήνια πρώτη παρουσίαση. Θέτει μεγάλα υπαρξιακά ζητήματα . Είναι ένα έργο που θέτει ερωτήματα, και δίνει μόνο μία απάντηση: Αξίζει τον κόπο να ζει κανείς. Και αυτό έχει ένα φως. Ενα φως που χρειάζεσαι.
Καταδυναστευόμαστε από τα αν; Αν είχε γίνει αυτό, αν είχε συμβεί εκείνο. Πως διατρέχει αυτό το έργο; «Ολα θα μπορούσαν να πάνε καλά, όλα θα μπορούσαν να γίνουν διαφορετικά μόνο που έγιναν έτσι.» Αυτή είναι μια πικρή φράση-διαπίστωση του έργου. Και βεβαίως υπάρχει και η έννοια της τύχης, της σύμπτωσης. Ακόμη και ο μεγαλύτερος ορθολογιστής του κόσμου το παραδέχεται.
Το θέμα της ελεύθερης βούλησης πώς το διαπραγματεύεται ο Σίμελπφενιχ; Το έργο έρχεται από έναν ομηρικό κόσμο και μιλάει για όντα που δεν διανοούνται καν τι είναι η ελεύθερη βούληση. Εμπλέκονται σε κάτι που ονομάζεται πεπρωμένο, ειμαρμένη. Ομως ο Σίμελπφενιχ μιλάει για αυτό το θέμα σήμερα. Το πλαίσιο αναφοράς είναι ένας κόσμος μεταξύ λογικής και δεισιδαιμονίας. Τη στιγμή που θαλασσοπνίγεται ο Ιδομενέας και φοβάται ότι θα βουλιάξει και το δικό του καράβι όπως τα υπόλοιπα του στόλου του, νομίζει ότι ακούει μια φωνή. Ακούει μια ερώτηση: «Τι είσαι πρόθυμος να κάνεις αν σωθείς;». Και απαντά: «Θα θυσιάσω το πρώτο ζωντανό πλάσμα μόλις βγω στην ακτή της πατρίδας. Οποιος κι αν είναι ». Εκείνη τη στιγμή διαμορφώνει το πεπρωμένο του. Νιώθει μετά υπόλογος απέναντι σε αυτό που είπε. Εχει δώσει έναν όρκο. Μιλάμε λοιπόν για μια κοινωνία που δίνει αξία στον όρκο και που θεωρεί ότι θα υπάρξουν συνέπειες αν τον αθετήσει. Φτάνοντας ζωντανός στην ακτή ο Ιδομενέας, το πρώτο πρόσωπο που βλέπει είναι ο γιος του. Αρα πρέπει να τον σκοτώσει..
Τον σκοτώνει τελικά, όμως; Και οι δυο εκδοχές εξετάζονται μέσα στο έργο. Αυτή η ομάδα ανθρώπων ξεκινά την ιστορία, κάποιοι διαφωνούν, άλλοι συμφωνούν, αλλάζουν εκδοχές.
Η αγαπημένη σου εκδοχή ποια είναι; Δεν είναι τόσο καθαρό. Ολες οι εκδοχές έχουν μικρά παρακλάδια που αφορούν κι άλλα πρόσωπα που εμπλέκονται. Για παράδειγμα, σε μια εκδοχή ο γιος λέει «πριν με σκοτώσεις εσύ θα σε σκοτώσω εγώ, γιατί θέλω να ζήσω. Και κοίτα, είσαι και μεγάλος, υπάρχει μαι φυσική τάξη πραγμάτων, πρέπει να πεθάνεις πρώτος». Εκει μια άλλη εκδοχή λέει πως ο γιος, ο Ιδάμαντης, το σκάει με την αγαπημένη του με μια βάρκα στο Αιγαίο «το αριστούργημα της πλάσης και κανείς ποτέ δεν ξανάκουσε για αυτούς τους δύο». Αυτή είναι η πιο φωτεινή εκδοχή που έχουμε.
Είναι το σημείο του έργου που λέει πως το σχέδιο των παιδιών είναι να ευτυχίσουν; Ακριβώς. Λέει: αγαπιόντουσαν τρυφερά και ανόητα. Ποθούσαν ο ένας τον άλλο τρεις-τέσσερις φορές την ημέρα και δεσμευόντουσαν από φόβους, υποχρεώσεις, κανόνες, νόμους, πίστη και υπακοή·. Οι ερωτευμένοι μπλέχτηκαν σε κάτι που τους υπερβαίνει και με το οποίο δεν έχουν καμία σχέση. Εκείνον πρέπει να τον σκοτώσει ο πατέρας του ο Ιδομενέας. Εκείνη πρέπει να σκοτώσει τη μητέρα της την Κλυταιμνήστρα. Και οι δυο τους δεν θέλουν να το συνεχίσουν αυτο και βγαίνουν στο Αιγαίο με τη βάρκα. Και το σχέδιό τους είναι να ευτυχίσουν.
Το δικό σου σχέδιο ποιο είναι; Δεν έχω.
Δεν σου φαίνεται... (γελάμε) Δεν υπάρχει. Αλήθεια σου λέω.
«Δεν είναι τόσο μεγάλες οι διαφορές των ανθρώπων ώστε να μην μπορούν να ζήσουν ούτε μαζί ούτε χώρια». Νομίζω ότι είναι μια από τις πιο δυνατές φράσεις του κειμένου. Ζούμε σε εποχή που επανέρχεται το ζήτημα των αντίθετων στρατοπέδων. Αυτό έχει κάτι πολύ πρωτόγονο που δεν ανήκει στην εποχή μας. Οι άνθρωποι πάντα σφάζονταν και εξακολουθούν να σφάζονται αδιάκοπα. Ο άνθρωπος είναι το αγριότερο από όλα τα ζώα. Θα στο ξαναπώ: Πιστεύω ότι ο άνθρωπος έχει τη δύναμη να αλλάξει αυτό το πράγμα. Αλλά αυτό μπορεί να ξεκινήσει μόνο ατομικά.
Εσύ το κάνεις αυτό, έχεις κινήσει αυτή τη διαδικασία; Εσχάτως εξαιτίας και των κειμένων με τα οποία ασχολούμαι και λόγω της ηλικίας, καθώς μεγαλώνω, το κάνω. Αλλά δεν σημαίνει ότι πάντα καταλήγω σε μετατοπίσεις. Μπορεί απλώς να διαπιστώνω ότι υπάρχει ένα πρόβλημα, αλλά δεν μπορώ να το αλλάξω.
Τι σε τρομάζει; Με τρομάζει η απώλεια. Την έχω βιώσει άγρια και δεν συνηθίζεται. Η απώλεια και η ασθένεια των αγαπημένων μου προσώπων με τρομάζει.
Έχεις την ανάγκη του Άλλου; Πολύ. Αλλά συγκεκριμένα. Δεν μου αρέσει να έχω πολύ κόσμο γύρω μου στην ιδιωτική μου ζωή. Χρειάζομαι ησυχία και δυο τρεις ανθρώπους με τους οποίους μοιραζόμαστε κάποια κοινά πράγματα. Δεν είναι ο άνθρωπος της μεγάλης παρέας και των πάρτι. Ποτέ δεν είμαι και όσο μεγαλώνω γίνεται όλο και πιο μεγάλη αυτή τη ανάγκη.
Info: Ιδομενέας, του Ρόλαντ Σίμελπφενιχ, Φεστιβάλ Αθηνών, Πειραιώς 260, αίθουσα Δ, από 20 έως 22 Ιουλίου, 21:00
Μετάφραση
Έφη Ρευματά
Σκηνοθεσία
Κατερίνα Ευαγγελάτου
Σκηνικά
Εύα Μανιδάκη
Κοστούμια
Ιωάννα Κουρμπέλα
Μουσική
Λευτέρης Βενιάδης
Φωτισμοί
Σάκης Μπιρμπίλης
Διανομή
(με αλφαβητική σειρά)
Λευτέρης Βενιάδης
Παντελής Δεντάκης
Κλήμης Εμπέογλου
Ακύλλας Καραζήσης
Σοφία Κόκκαλη
Ηρώ Μπέζου
Αμαλία Νίνου
Γιάννης Νταλιάνης
Αλεξάνδρα Παντελάκη
Συμμετέχει πλήθος 50 ατόμων
