Η Αίθουσα Σταύρος Νιάρχος χτες είχε την τιμιτική της – όσο η νύχτα έπεφτε πάνω στο ΚΠΙΣΝ, τόσο αυτή έλαμπε σαν πολύτιμο μουσικό κουτί. Από νωρίς, ο αέρας μύριζε ανυπομονησία. Φορέματα που έπαιζαν με το φως, σμόκιν, χαμόγελα και ψίθυροι στα αγγλικά, τα ιταλικά, τα γαλλικά, τα ελληνικά. Ήταν η πρώτη φορά που τα Διεθνή Βραβεία Όπερας πραγματοποιούνταν στην Ελλάδα - και η Αθήνα έδειχνε να το ζει με τον δικό της, εκλεπτυσμένο ενθουσιασμό.
Ο παρουσιαστής του BBC Radio 3, Πέτροκ Τρελώνυ, υποδέχθηκε κοινό και βραβευμένους από πέντε ηπείρους, με φιναλίστ προερχόμενους από 25 χώρες, με εκείνη τη χαρακτηριστική βρετανική ευγένεια και το φλευγματικό χιούμοτρ που ισορροπεί ανάμεσα στην τελετουργία και την άνεση.
Αναδεικνύοντας την παγκόσμια απήχηση της τέχνης της όπερας, η λαμπερή αυτή εκδήλωση –η οποία υλοποιήθηκε με τη δωρεά του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος (ΙΣΝ) για την ενίσχυση της καλλιτεχνικής εξωστρέφειας της ΕΛΣ– αποτέλεσε έναν ισχυρό φόρο τιμής στην ελληνική κλασική μουσική, παρουσιάζοντας σπουδαία έργα των Ελλήνων συνθετών Σπυρίδωνος Σαμάρα, Παύλου Καρρέρ, Θεόφραστου Σακελλαρίδη, Νίκου Σκαλκώτα, Μίκη Θεοδωράκη και Γιώργου Κουμεντάκη. Υπό τη μουσική διεύθυνση του Κωνσταντίνου Τερζάκη, οι σολίστ της ΕΛΣ Δημήτρης Πλατανιάς, Βασιλική Καραγιάννη, Γιάννης Χριστόπουλος και Μαρία Κοσοβίτσα, συνοδεία της Ορχήστρας, της Χορωδίας, πολυφωνικού συνόλου, του Μπαλέτου και της Παιδικής Χορωδίας της ΕΛΣ, χάρισαν συγκινητικές ερμηνείες στα αριστουργηματικά έργα των Ελλήνων συνθετών. Την καλλιτεχνική επιμέλεια και τη σκηνοθεσία της τελετής υπέγραψε ο Διευθυντής Μπαλέτου της ΕΛΣ Κωνσταντίνος Ρήγος, σε συνεργασία με τη Διευθύντρια Σκηνής της ΕΛΣ Κατερίνα Πετσατώδη.
Η Μαρίνα Ρεμπέκα και ο Νίκολας Μπράουνλη, με το Βραβείο Κοινού (Readers’ Award) η πρώτη και το Βραβείο Άνδρα Ερμηνευτή (Male Singer) ο δεύτερος, συγκίνησαν με Πουτσίνι, πριν το κοινό σηκωθεί όρθιο για να χειροκροτήσει τη μεγάλη Αγνή Μπάλτσα. Με μια καριέρα πάνω από πενήντα ετών, η μοναδική φωνή, η δραματική της ένταση και η μαγνητική της σκηνική παρουσία εξασφάλισαν στην Αγνή Μπάλτσα διεθνή καταξίωση. Ενδεικτικό της επιδραστικότητάς της είναι ότι τραγούδησε Κάρμεν πάνω από εξήντα φορές στην Κρατική Όπερα της Βιέννης. Τακτική συνεργάτιδα του Φεστιβάλ του Ζάλτσμπουργκ, η Μπάλτσα έχει επίσης τιμήσει με τις ερμηνείες της τις σκηνές της Μητροπολιτικής Όπερας της Νέας Υόρκης, της Σκάλας του Μιλάνου, του Κόβεντ Γκάρντεν και της Όπερας του Παρισιού, με ένα ρεπερτόριο που κυμαίνεται από έργα του Μότσαρτ και του Ροσσίνι ως εκείνα του Βέρντι, του Μπελλίνι και του Στράους. Η κυρία Μπάλτσα δήλωσε κατά την παραλαβή του βραβείου της: «Ευχαριστώ τα Διεθνή Βραβεία Όπερας για την τιμή. Αισθάνομαι ευγνώμων για όσα μου έφερε η ζωή μου».
Η δημιουργικότητα και η ζωντάνια της αμερικανικής οπερατικής σκηνής –που εξελίσσεται αδιάλειπτα σε ένα τοπίο γεμάτο προκλήσεις– έλαμψαν σε μια χρονιά στην οποία ξεχωρίζουν τα αμερικανικά λυρικά θέατρα και οι Αμερικανοί καλλιτέχνες.
Το καινοτόμο Ινστιτούτο Λίντα και Μιτς Χαρτ για Γυναίκες Αρχιμουσικούς (Linda and Mitch Hart Institute for Women Conductors) της Όπερας του Ντάλλας, το οποίο ιδρύθηκε με στόχο την αποκατάσταση της μη ισορροπημένης εκπροσώπησης των φύλων στη μουσική διεύθυνση, και με αφορμή τη 10η επέτειο από την ίδρυσή του, έλαβε το Βραβείο Ίσων Ευκαιριών και Αντικτύπου (Equal Opportunities and Impact Award). Με υποψηφίους από σαράντα χώρες, παραμένει το μόνο πρόγραμμα στον κόσμο που είναι αφιερωμένο στην ενίσχυση της σταδιοδρομίας γυναικών αρχιμουσικών –υποστηρίζοντας την επιμόρφωσή τους, την παροχή καθοδήγησης και τη συνολική επαγγελματική τους ανάπτυξη στην όπερα–, με αποφοίτους που ήδη διευθύνουν παραγωγές και ορχήστρες σε όλον τον κόσμο.
Το Βραβείο Φιλανθρωπίας (Philanthropy Award) απονεμήθηκε στον Tσαρλς Γκρέιαμ Μπέργουιντ (C. Graham Berwind III) σε ένδειξη τιμής στη ζωογόνο γενναιοδωρία και το όραμά του. Ο εξέχων αυτός Αμερικανός προστάτης των τεχνών είναι γνωστός για τις προσπάθειές του να προωθήσει την ισότιμη μεταχείριση και ανάπτυξη των καλλιτεχνών μέσα από την παροχή εκτεταμένης και διαρκούς υποστήριξης στον οργανισμό OPERA America, καθώς και σε άλλους σημαντικούς πολιτιστικούς θεσμούς, συμπεριλαμβανομένων της Μητροπολιτικής Όπερας της Νέας Υόρκης, του Κάρνεγκι Χολ και του Dramatists Guild Foundation.
Ο Αμερικανός μπασοβαρύτονος Νίκολας Μπράουνλη (Nicholas Brownlee), νικητής του Βραβείου Ρίτσαρντ Τάκερ 2025, έλαβε το Βραβείο Άνδρα Ερμηνευτή (Male Singer) για ένα σύνολο ερμηνειών του, μεταξύ των οποίων ως Μάκβεθ και Αμφόρτας στην Όπερα της Φρανκφούρτης, καθώς και ως Βόταν στο Δαχτυλίδι του Νίμπελουνγκ στην Όπερα του Παρισιού. Ο Μπράουνλη γοήτευσε το κοινό της τελετής ερμηνεύοντας το «Te Deum» του Σκάρπια από την Τόσκα.
Το νεοσύστατο Βραβείο Μουσικού Θεάτρου (Musical Theatre) απονεμήθηκε και αυτό σε έναν αμερικανικό οργανισμό – το Φεστιβάλ Γκλίμμεργκλας (Glimmerglass Festival) για την πρόσφατη παραγωγή του μιούζικαλ Κυριακή στο πάρκο με τον Τζωρτζ (Sunday in the Park with George) του Σόντχαϊμ, σε σκηνοθεσία Ήθαν Χερντ (Ethan Heard).
Στην Τσεχία δόθηκαν δύο από τα πιο σημαντικά βραβεία: το βραβείο για το καλύτερο Φεστιβάλ της Χρονιάς (Festival of the Year) –μια κατηγορία που χορηγήθηκε από τη River Global– απονεμήθηκε στο Φεστιβάλ Γιάνατσεκ του Μπρνο (Janáček Festival Brno), ενώ το Βραβείο Καλύτερης Νέας Παραγωγής (New Production) απονεμήθηκε στην παραγωγή της όπερας του Λέος Γιάνατσεκ (Leoš Janáček) Οι περιπέτειες του κυρίου Μπρόουτσεκ, σε σκηνοθεσία Ρόμπερτ Κάρσεν (Robert Carsen), η οποία παρουσιάστηκε στο εν λόγω Φεστιβάλ, ως συμπαραγωγή μεταξύ του Εθνικού Θεάτρου του Μπρνο, της Κρατικής Όπερας του Βερολίνου και του Βασιλικού Θεάτρου της Μαδρίτης. Το Βραβείο Καλύτερης Νέας Παραγωγής παρουσίασε ο κύριος Γιώργος Αγουρίδης, Μέλος και Νομικός Σύμβουλος του Διοικητικού Συμβουλίου του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος (ΙΣΝ).
Στην κατηγορία Rediscovered Work, η οποία αποδίδει φόρο τιμής σε χαμένους ή και ξεχασμένους θησαυρούς που επανήλθαν στη σκηνή την τελευταία χρονιά, τιμήθηκε το έργο του Μπαλντασσάρε Γκαλούππι (Baldassare Galuppi) Η αντρογυναίκα (L’uomo femina, 1762). Πρόκειται για μια εντυπωσιακά μοντέρνα εξερεύνηση των παραδοσιακών φυλετικών ρόλων που αναβίωσε η Όπερα της Ντιζόν σε συμπαραγωγή με τους οργανισμούς Le Poème Harmonique, Théâtre de Caen και Château de Versailles Spectacles.
Ο γαλλικός φορέας Château de Versailles Spectacles συγκαταλέχθηκε στους μεγάλους νικητές της βραδιάς λαμβάνοντας το Βραβείο Ηχογράφησης Ολόκληρης Όπερας (Complete Opera Recording) για την ηχογράφηση της τραγωδίας Άτυς (Atys) του Λυλλύ (J.-B. Lully) υπό τη μουσική διεύθυνση του Λεονάρντο Γκαρθία Αλαρκόν (Leonardo García Alarcón). Το Βραβείο Ηχογράφησης Σόλο Ρεσιτάλ –το οποίο παρουσίασε ο πρώην Πρόεδρος της Decca & Emi Classics Κώστας Πηλαβάκης– απονεμήθηκε στη μεσόφωνο Άνν Χάλλενμπεργκ (Ann Hallenberg) –η οποία βραβεύεται για τρίτη φορά από τα Διεθνή Βραβεία Όπερας– για την ηχογράφηση των αριών του Γκλουκ (Gluck) με το σύνολο The Mozartists από τη δισκογραφική εταιρεία Signum. Το βραβείο παρέλαβαν ο αρχιμουσικός Ίαν Πέιτζ (Ian Page) και η Ντέμπη Κόουτς (Debbie Coates), Chief Executive του συνόλου The Mozartists.
Το Βραβείο για την καλύτερη Παγκόσμια Πρεμιέρα (World Premiere) τιμά τη ζωτικότητα της σύγχρονης όπερας. Μάλιστα, επειδή η υπό εξέταση καλλιτεχνική περίοδος αποδείχθηκε εξαιρετικά πλούσια στην παραγωγή νέων έργων, η κριτική επιτροπή αποφάσισε να διευρύνει τη λίστα των υποψήφιων βραβείων σε δέκα, για να τονίσει την αξία της όπερας ως μιας ζωντανής μορφής τέχνης που εξελίσσεται διαρκώς. Νικητής στην κατηγορία αυτή ήταν το έργο Festen από τη Βασιλική Όπερα του Λονδίνου, σε μουσική Μαρκ-Άντονυ Τέρνεϊτζ (Mark-Anthony Turnage) και λιμπρέτο Λη Χωλ (Lee Hall) –βασισμένο στην ομώνυμη δανέζικη ταινία που εγκαινίασε το αβαντγκάρντ κίνημα «Δόγμα 95»–, ως ένα εξαιρετικό δείγμα της δημιουργικής φιλοδοξίας που καθοδηγεί τη σύγχρονη όπερα. Ο Βρετανός Πρέσβης στην Ελλάδα Μάθιου Λοτζ (Matthew Lodge) απένειμε το βραβείο στον Κόρμακ Σιμς (Cormac Simms), Διοικητικό Διευθυντή της Βασιλικής Όπερας του Λονδίνου.
Στην τελετή απονομής των Διεθνών Βραβείων Όπερας τιμήθηκαν επίσης πολλοί καλλιτέχνες που ξεχώρισαν για τις προσωπικές τους καλλιτεχνικές επιδόσεις. Ο μουσικός διευθυντής της Όπερας Λα Μονναί των Βρυξελλών Αλαίν Αλτίνογλου (Alain Altinoglu) ανακηρύχθηκε Αρχιμουσικός της Χρονιάς (Conductor of the Year), ενώ το Βραβείο για την Καλύτερη Ερμηνεύτρια (Female Singer) απονεμήθηκε στην Ασμίκ Γκριγκοριάν (Asmik Grigorian), που την περασμένη καλλιτεχνική περίοδο ερμήνευσε εκπληκτικά και τις τρεις ηρωίδες του Τρίπτυχου (Il trittico) του Πουτσίνι στην Όπερα του Παρισιού, ενώ καταχειροκροτήθηκε και για την ερμηνεία της ως Σαλώμη, με τη Συμφωνική Ορχήστρα του Λονδίνου. Ο Κλάους Γκουτ (Claus Guth), που κέρδισε τις εντυπώσεις της κριτικής επιτροπής με την τολμηρή σκηνοθεσία που υπέγραψε για τη Σαλώμη (Salome) στη Μητροπολιτική Όπερα της Νέας Υόρκης, έλαβε το Βραβείο Σκηνοθέτη της Χρονιάς (Director of the Year). Το Βραβείο Σχεδιαστή της Χρονίας (Designer of the Year) απονεμήθηκε στον Πάολο Φαντίν (Paolo Fantin), ο οποίος εγκωμιάστηκε για τα ευφάνταστα σκηνικά του σε καινούριες παραγωγές, συμπεριλαμβανομένης της πρεμιέρας της όπερας Το όνομα του ρόδου (Il nome della rosa) στη Σκάλα του Μιλάνου.
Το Βραβείο Ανερχόμενου Πρωταγωνιστή (Rising Star) δόθηκε σε δύο εξαιρετικούς νέους τραγουδιστές: τον Χιου Κάττινγκ (Hugh Cutting), έναν καλλιτέχνη του προγράμματος BBC New Generation και πρώτο κόντρα τενόρο που κέρδισε το Βραβείο Κάθλην Φέρριερ (Kathleen Ferrier Award), και τη Γαλλίδα μεσόφωνο Αντέλ Σαρβέ (Adèle Charvet), για μια ρηξικέλευθη καλλιτεχνική περίοδο που συμπεριλάμβανε τα ντεμπούτα της στους ρόλους του Αριοδάντη, της Κάρμεν και της Σαρλότ στον Βέρθερο. Η στήριξη ανερχόμενων ταλέντων αποτελεί προτεραιότητα για τα Διεθνή Βραβεία Όπερας. Η διοργάνωση συγκεντρώνει πόρους για το Ίδρυμα Βραβείων Όπερας (Opera Awards Foundation), το οποίο ενισχύει πολλά υποσχόμενους ταλαντούχους καλλιτέχνες από όλον τον κόσμο.
Εκτός από τα καλλιτεχνικά και δημιουργικά ταλέντα, τα Βραβεία Όπερας έχουν στόχο να τιμήσουν και τον κρίσιμο ρόλο ηγετικών φυσιογνωμιών στον χώρο της όπερας. Το φετινό Βραβείο Χρηστής Διακυβέρνησης και Ηγεσίας στον Χώρο της Όπερας (Good Governance Award for Leadership in Opera) απονεμήθηκε στον Άντονυ Φρόυντ (Anthony Freud), αναγνωρίζοντας την εξέχουσα τριακονταετή του συνεισφορά στην παγκόσμια βιομηχανία της όπερας. Ο Φρόυντ έχει ηγηθεί μεγάλων λυρικών θεάτρων τόσο στο Ηνωμένο Βασίλειο όσο και στις ΗΠΑ, συμπεριλαμβανομένης της Εθνικής Όπερας της Ουαλίας, της Μεγάλης Όπερας του Χιούστον και της Λυρικής Όπερας του Σικάγου. Όντας το μοναδικό άτομο που έχει καταφέρει να αναλάβει τα ηνία τόσο της Opera Europa όσο και της Opera America, η στρατηγική και οραματική του ηγεσία έχει κυριολεκτικά διαμορφώσει το διεθνές οπερατικό τοπίο.
Τα Διεθνή Βραβεία Όπερας αναγνωρίζουν επίσης οργανισμούς που αγωνίζονται να εφαρμόσουν καινοτόμες και προοδευτικές περιβαλλοντικές πολιτικές. Από μια εντυπωσιακή λίστα φιναλίστ, το Θέατρο Ρεάλ της Μαδρίτης (Teatro Real) ξεχώρισε λαμβάνοντας το Βραβείο Βιωσιμότητας (Sustainability Award) ως το πρώτο ιστορικό κτίριο όπερας στον κόσμο που εγκατέστησε στέγη με φωτοβολταϊκά –στην οποία μπορεί κανείς και να περπατήσει– και η οποία παράγει καθαρή ενέργεια. Το βραβείο αυτό παρουσίασε η κυρία Σοφία Δήμτσα, Διευθύντρια Εταιρικών Σχέσεων και Επικοινωνίας του Ομίλου ΔΕΗ.
Η Υπουργός Πολιτισμού Δρ Λίνα Μενδώνη απένειμε ένα από τα σημαντικότερα βραβεία της βραδιάς, το Βραβείο για το Καλύτερο Λυρικό Θέατρο για το 2025 (2025 Opera Company Award), στο αυστριακό λυρικό θέατρο MusikTheater an der Wien. Μετά από ένα διετές διάστημα διακοπής λειτουργιών και εκτεταμένης ανακαίνισης σε ένα από τα πιο ιστορικά λυρικά θέατρα της Ευρώπης, το MusikTheater an der Wien επέστρεψε θριαμβευτικά την καλλιτεχνική περίοδο 2024/25, παρουσιάζοντας ένα τολμηρό και ευρείας εμβέλειας πρόγραμμα που καλύπτει πάνω από τέσσερις αιώνες μουσικού θεάτρου, από ολοκληρωμένες σκηνικές παραγωγές έως όπερες σε συναυλιακή μορφή και εκπαιδευτικές πρωτοβουλίες.
Η λίστα με τους επικρατέστερους υποψηφίους, η οποία βασίστηκε σε ένα σύνολο 14.000 υποψηφιοτήτων που πρότειναν λάτρεις της όπερας από όλον τον κόσμο, συγκροτήθηκε από μια διεθνή κριτική επιτροπή αποτελούμενη από καλλιτέχνες και κριτικούς όπερας, καθώς και στελέχη διοίκησης οργανισμών που ασχολούνται με την όπερα, από είκοσι χώρες, υπό την προεδρία του Τχων Άλλισον (John Allison), αρχισυντάκτη του περιοδικού Opera with Opera News και κριτικού κλασικής μουσικής στην εφημερίδα The Daily Telegraph. Οι νικητές όλων των κατηγοριών, εκτός από εκείνη του Βραβείου Αναγνωστών, επιλέχθηκαν από την κριτική επιτροπή.
O Τζων Άλλισον, πρόεδρος της κριτικής επιτροπής, δήλωσε: «Η παρουσία μου στην Αθήνα για τα Διεθνή Βραβεία Όπερας είναι μια υπενθύμιση ότι ο πολιτισμός είναι τόσο εγχώριος όσο και παγκόσμιος. Η ελληνική μυθολογία ήταν μια από τις ιδρυτικές αρχές της όπερας –που πια, μετά από περισσότερα από τετρακόσια χρόνια, αποτελεί μια από τις κατεξοχήν διεθνείς μορφές τέχνης– και απόψε γιορτάσαμε τα Διεθνή Βραβεία της Όπερας ακούγοντας σύγχρονα ελληνικά έργα. Αυτό το πλαίσιο αρμόζει στον εορτασμό της οπερατικής αριστείας από όλον τον κόσμο για την περίοδο 2024/25, και χαίρομαι που έχουμε τόσο πολλούς εξαιρετικούς νικητές».
Οι νικητές έλαβαν ένα υψηλής συμβολικής αξίας βραβείο, το οποίο δημιουργήθηκε μετά από πρωτοβουλία της Εθνικής Λυρικής Σκηνής και είναι εμπνευσμένο από τον πλούτο της ελληνικής πολιτιστικής κληρονομιάς. Το σχέδιό του βασίζεται σε ένα μοναδικό γλυπτό της Πρώιμης Εποχής του Χαλκού που βρέθηκε στις Κυκλάδες και απεικονίζει μια κομψή φιγούρα σε σχήμα βιολιού. Το βραβείο έχει κατασκευαστεί σε συνεργασία με το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, όπου εκτίθενται τα πρωτότυπα αγαλματίδια. Κάθε αντίγραφο έχει δημιουργηθεί από μάρμαρο στο οποίο επικολλήθηκε μια ειδικά προσαρμοσμένη πλακέτα για τα International Opera Awards.
Η βραδιά, σε απευθείας μετάδοση από το OperaVision, δεν ήταν τελικά απλώς μια απονομή· ήταν μια υπενθύμιση πως η όπερα - με όλες τις γλώσσες, τις φωνές και τις εποχές της- έχει ακόμα τον τρόπο να μας ενώνει, όπως μόνο η μουσική μπορεί.
2025 INTERNATIONAL OPERA AWARDS – ΛΙΣΤΑ ΤΩΝ ΝΙΚΗΤΩΝ
CONDUCTOR Alain Altinoglu
DESIGNER Paolo Fantin
DIRECTOR Claus Guth
EQUAL OPPORTUNITIES & IMPACT Dallas Opera: Linda and Mitch Hart Institute for Women Conductors
FEMALE SINGER Asmik Grigorian
FESTIVAL Janáček Brno Festival
LEADERSHIP Anthony Freud
LIFETIME ACHIEVEMENT Agnes Baltsa
MALE SINGER Nicholas Brownlee
MUSICAL Sunday in the Park with George (Glimmerglass Festival)
NEW PRODUCTION The Excursions of Mr Brouček (National Theatre Brno & Staatsoper Berlin/Teatro Real/Robert Carsen)
OPERA COMPANY MusikTheater an der Wien
PHILANTHROPY Graham Berwind III
READERS’ AWARD – OPERA MAGAZINE WITH OPERA NEWS Marina Rebeka
RECORDING (COMPLETE OPERA) Lully: Atys (Château de Versailles Spectacles)
RECORDING (SOLO RECITAL) Ann Hallenberg & The Mozartists: Gluck Arias (Signum)
REDISCOVERED WORK Galuppi: L’uomo femina (Opéra de Dijon)
RISING STAR Adèle Charvet (mezzo-soprano), Hugh Cutting (countertenor)
SUSTAINABILITY Teatro Real Madrid
WORLD PREMIERE Turnage/Hall: Festen (The Royal Opera)
