Αριστερά: Γιώργος Χουλιαράς, Άγγελος σε Ένταση, 1993. Δεξιά: Νίκος Χουλιαράς, Χωρίς τίτλο, 1996
Με έναν φόρο τιμής σε δύο καταξιωμένους ηπειρώτες καλλιτέχνες, η Πινακοθήκη Αβέρωφ γιορτάζει φέτος τρεις δεκαετίες σύγχρονης τέχνης στο Μέτσοβο. Στην έκθεση «Άηχοι διάλογοι», σε επιμέλεια των ιστορικών τέχνης Μαρίας Σφενδουράκη και Γιώργου Μυλωνά, έχουμε την ευκαιρία έως τις 25 Ιανουαρίου να ανακαλύψουμε πώς η Ήπειρος, η ζωή και το τοπίο της, έχει επιδράσει στη σύγχρονη καλλιτεχνική δημιουργία.
Είναι η πρώτη κοινή παρουσίαση έργων των αδελφών Νίκου και Γιώργου Χουλιαρά, η οποία αποκαλύπτει πώς τα βιώματα των παιδικών και εφηβικών τους χρόνων τροφοδότησαν τη ζωγραφική, τη γλυπτική, την ποίηση, τη λογοτεχνία και τη μουσική τους.
Άποψη της έκθεσης «Άηχοι διάλογοι» στην Πινακοθήκη Αβέρωφ στο Μέτσοβο
Από τη ζωγραφική στη λογοτεχνία και τη μουσική
Ο πολυπράγμων Νίκος Χουλιαράς (1940-2015) αγκάλιασε ένα ευρύ φάσμα μέσων για να εκφράσει το δημιουργικό πνεύμα του, «χωρίς να μπει ποτέ σε στεγανά», όπως μας λέει ο συνεπιμελητής της έκθεσης Γιώργος Μυλωνάς. Παρόλο που ξεκίνησε σπουδάζοντας γλυπτική στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών (Α.Σ.Κ.Τ.), επέλεξε να συνεχίσει τις σπουδές του στη ζωγραφική, η οποία τελικά τον κέρδισε. Στην Πινακοθήκη Αβέρωφ εκτίθενται έργα από τα πρώτα βήματα της πορείας του το 1968 έως τις αρχές του 2000, αναδεικνύοντας τον τρόπο με τον οποίο αφομοίωσε τις επιρροές του – ιδιαίτερα αυτή του Francis Bacon – για να δημιουργήσει ένα χαρακτηριστικό ζωγραφικό ιδίωμα, με το οποίο επηρέασε άλλους μεγάλους ζωγράφους της γενιάς του, όπως τον Μιχάλη Μανουσάκη.
Νίκος Χουλιαράς, Χωρίς τίτλο, 1968
Απόκοσμες και συνάμα οικείες σκηνές ξετυλίγονται σε τοπία που μοιάζουν ρεαλιστικά και ονειρικά ταυτόχρονα, στα οποία πρωταγωνιστούν σχηματικές μορφές και κυριαρχεί το σκοτάδι. «Η νύχτα και η μοναξιά είναι έννοιες που επανέρχονται συνέχεια στο ποιητικό, λογοτεχνικό και μουσικό έργο του Νίκου Χουλιαρά», τόνισε μεταξύ άλλων η ερμηνεύτρια και τελευταία σύντροφος της ζωής του, Αλίκη Καγιαλόγλου, στην παράσταση «Τα νησιά του ουρανού μας» που πραγματοποιήθηκε στο Συνεδριακό Κέντρο «Διάσελο» του Μετσόβου την ημέρα των εγκαινίων, με αφορμή τη συμπλήρωση 10 χρόνων από τον θάνατό του. Η ζωγραφική, η ποίηση, η λογοτεχνία και η μουσική του Νίκου Χουλιαρά είναι άρρηκτα συνδεδεμένες, όπως γίνεται αντιληπτό εάν παρατηρήσει κανείς προσεκτικά τα εκθέματα στην Πινακοθήκη Αβέρωφ: κείμενο περιβάλλει συχνά τα ζωγραφικά έργα και τα σχέδιά του, δίνοντας στον θεατή την εντύπωση πως παρακολουθεί ένα απόσπασμα από διήγημα του καλλιτέχνη, ενώ οι φιγούρες του εμφανίζονται στα εξώφυλλα των ποιητικών συλλογών και των βιβλίων του, καθώς και των δίσκων του, με τραγούδια που ερμήνευσαν κορυφαία ονόματα του «Νέου Κύματος», όπως η Πόπη Αστεριάδη και η Αρλέτα.
Δίνοντας κίνηση στον όγκο
Πεζογραφήματα, ποιητικές συλλογές και δίσκοι του Νίκου Χουλιαρά εκτίθενται απέναντι από μια σειρά μικρογλυπτών σε μπρούντζο του αδερφού του, Γιώργου Χουλιαρά, στην πιο «προσωπική» ίσως στιγμή των δύο αδερφών στην έκθεση. Ο ομότιμος καθηγητής γλυπτικής και τέως αντιπρύτανης της Α.Σ.Κ.Τ. καθιερώθηκε χάρη στην ικανότητά του να μεταχειρίζεται σκληρά υλικά και να μεταπλάθει όγκους ώστε να αποπνέουν κίνηση, δυναμισμό και συναίσθημα – κάτι που γίνεται εμφανές και στη μικρή κλίμακα. Στα μεσαία και μεγάλα έργα από το 1984 μέχρι σήμερα που παρουσιάζονται στην έκθεση «Άηχοι διάλογοι» διακρίνουμε και δύο ακόμη χαρακτηριστικά των γλυπτών του Γιώργου Χουλιαρά: τη μνημειακότητα και τη στιβαρότητα που τα διακρίνει ανεξαρτήτως μεγέθους.
Μικρογλυπτική του Γιώργου Χουλιαρά
Από τη δυναμική στάση του γλυπτού «Άγγελος σε ένταση» (1993) στην περιπλοκότητα έργων όπως ο «Εγκλωβισμός» (2020) και η «Μεταφύση» (2021-2023), η δεξιότητα του Γιώργου Χουλιαρά να συνθέτει φύλλα και βέργες από ατσάλι, μπρούντζο και χαλκό με ρετάλια μετάλλων (σκραπ), για να δημιουργήσει μια μοναδική μορφή, εντυπωσιάζει. Ο καλλιτέχνης «έχει εντάξει τη χρήση σκραπ στη γλυπτική του ήδη από τη δεκαετία του ’90, ενώ από το 2010 ανακυκλώνει εντατικά στα έργα του τα υπολείμματα μετάλλων, προκειμένου να δείξει στους φοιτητές του νέους δρόμους στη χρήση υλικών στη γλυπτική», μας εξηγεί η συνεπιμελήτρια της έκθεσης Μαρία Σφενδουράκη.
Γιώργος Χουλιαράς, Προμηθέας, 1990 (αριστερά) & Εγκλωβισμός, 2020 (δεξιά)
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα γλυπτά που ενσωματώνουν κομμάτια από υαλόμαζα, ένα νέο υλικό που ο Γιώργος Χουλιαράς ξεκίνησε να αξιοποιεί από την καραντίνα και τα οποία εκτίθενται για πρώτη φορά στην Πινακοθήκη Αβέρωφ.
Γιώργος Χουλιαράς, Οριζόντια σύνθεση, 1998
Αν και οι καλλιτεχνικές πορείες των δύο αδελφών υπήρξαν διακριτές, το κοινό σημείο αναφοράς τους παραμένουν τα τοπία της Ηπείρου που τροφοδότησαν τη δημιουργία τους. Από τις ρεκλάμες στη βιτρίνα του μαγαζιού του υφασματέμπορα πατέρα τους στα Ιωάννινα, απ’ όπου ξεκίνησε να συνδυάζει τις λέξεις με τα χρώματα ο Νίκος Χουλιαράς, και τα χνάρια στο χιόνι των περαστικών που χάνονταν στο σκοτάδι, έως τα ηπειρώτικα βουνά που περικλείουν τον ορίζοντα αλλά μεταβάλλονται ανάλογα με την οπτική γωνία, επιδρώντας στην αντίληψη που έχει ο Γιώργος Χουλιαράς για τον όγκο, οι μνήμες και τα βιώματα από τον τόπο τους αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι του έργου τους. Όπως στέκουν τα γλυπτά «Προμηθέας» (1990) και «Μεταφύση» (2021-2023) στον προαύλιο χώρο του παραδοσιακού κτιρίου της Πινακοθήκης Αβέρωφ συνδέοντας την ιστορία με τη σύγχρονη δημιουργία, υπενθυμίζουν με την παρουσία τους ότι η Ήπειρος εξακολουθεί να εμπνέει και να προσφέρει.
Νίκος Χουλιαράς, Χωρίς τίτλο, 1987
Νίκος Χουλιαράς, Χωρίς τίτλο, 2002
Αριστερά: Νίκος Χουλιαράς, Χωρίς τίτλο, 1980. Μέση: Γιώργος Χουλιαράς, Μεταφύση, 2019. Δεξιά, Νίκος Χουλιαράς, Χωρίς τίτλο.
Γιώργος Χουλιαράς, Μυθολογικό, 2020 (μπροστά), Μεταφύση, 2021, (στη μέση) & Νίκη, 2021-2024 (στο βάθος)
Αριστερά: Γιώργος Χουλιαράς, Μεταφύση, 2021. Δεξιά: Νίκος Χουλιαράς, Ο ζωγραφισμένος που κοιτούσε πίσω μου τα χόρτα μιας άλλης ζωγραφιάς, 1984
Αριστερά: Νίκος Χουλιαράς, Χωρίς τίτλο, 1977. Δεξιά: Γιώργος Χουλιαράς, Μεταφύση, 2021-2023.
Αριστερά: Νίκος Χουλιαράς, Χωρίς τίτλο, 1975. Δεξιά: Γιώργος Χουλιαράς, Χωρίς τίτλο, 2025.
Αριστερά: Νίκος Χουλιαράς, Χωρίς τίτλο, 1994 & 1987. Δεξιά: Νίκος Χουλιαράς, Μεταφύση, 2020.
