Moth And Women, Emma Talbot, ΕΜΣΤ
Η υποβλητική και εμβυθιστική ατομική έκθεση της Τζάνις Ράφα, «Εμείς που Προδώσαμε τα Άλογα», διερευνά θέματα ελέγχου, οικειότητας και εκμετάλλευσης των ζώων αυτών, ενώ η πρώτη ατομική έκθεση του Sammy Baloji στην Ελλάδα, «Απόηχοι της Ιστορίας, σκιές της προόδου», αποτελεί μια έντονη κριτική ματιά στο θέμα της αποικιακής κληρονομιάς και της εκμετάλλευσης των πόρων. Η νέα καλειδοσκοπική τοιχογραφία 30 μέτρων του Kasper Bosmans, «Το θολό βλέμμα» (2025), εξετάζει την εργαλειοποιήση των ζώων από τους ανθρώπους, ενώ η νέα μνημειώδης ζωγραφική εγκατάσταση από μετάξι, ύψους 9 μέτρων, «Human/Nature» (2025) της Emma Talbot, μας προσκαλεί να φανταστούμε ένα καλύτερο μέλλον με πιο αρμονικές σχέσεις ανθρώπων και φύσης.
Αυτές οι 4 εκθέσεις αποτελούν μέρος του ευρύτερου προγράμματος του ΕΜΣΤ για το 2025, το οποίο εστιάζει στη διερεύνηση των σύνθετων δυναμικών μεταξύ ζώων και ανθρώπων και τον κομβικό τους ρόλο στην πλανητική ευημερία. Πυρήνας αυτού του προγράμματος είναι η μεγάλη ομαδική διεθνής έκθεση Why Look at Animals: A Case for the Rights of Non-Human Lives / «Γιατί να κοιτάμε τα ζώα; Δικαιοσύνη για την μη-ανθρώπινη ζωή» σε επιμέλεια της Κατερίνας Γρέγου, καλλιτεχνικής διευθύντριας του ΕΜΣΤ, ενώ οι υπόλοιπες ατομικές εκθέσεις και εγκαταστάσεις συμβάλουν στη διεύρυνση αυτού του οικολογικού προβληματισμού σε ολόκληρο το μουσείο και στην πραγμάτωση ενός διαλόγου σε σχέση με ηθικά και οικολογικά ζητήματα αναφορικά με τα δικαιώματα των ζώων και τη δικαιοσύνη, αλλά και ζητήματα φροντίδας της χλωρίδας και πανίδας του πλανήτη.
Janis Rafa: We Betrayed the Horses / Εμείς που προδώσαμε τα άλογα
έως 5 Οκτωβρίου 2025
2ος όροφος
Επιμέλεια: Δάφνη Βιτάλη
Η πρώτη ατομική έκθεση της Τζάνις Ράφα σε ελληνικό μουσείο, με τίτλο We Betrayed the Horses / Εμείς που προδώσαμε τα άλογα, περιλαμβάνει μια σειρά από νέες παραγωγές που έχουν δημιουργηθεί ειδικά για το EMΣΤ, ως συνέχεια πάνω στην έρευνά της με αντικείμενο τη σχέση ανθρώπινου και ζωικού κόσμου και πιο συγκεκριμένα τη σχέση του ανθρώπου με τα άλογα. Η έκθεση, μέσω μιας πολυμεσικής αφήγησης, εστιάζει στην ιδέα της επιθυμίας για το σώμα του αλόγου και της ανάγκης για κυριαρχία και υποταγή. H καλλιτέχνιδα μεταμορφώνει δύο από τους εκθεσιακούς χώρους του Μουσείου σε μια υποβλητική και εμβυθιστική εγκατάσταση εντός της οποίας συναντούμε νέα γλυπτικά έργα, έργα με κείμενο, καθώς και ένα νέο δικάναλο φιλμ που έχει γυριστεί στις άδειες εγκαταστάσεις ενός ιππόδρομου και στο οποίο εμπεριέχεται αρχειακό υλικό κινούμενης εικόνας των αρχών του εικοστού αιώνα.
Η καλλιτέχνις στρέφει και εδώ το διεισδυτικό της βλέμμα στην εικόνα του αλόγου, ενός πλάσματος που επιστρέφει ξανά και ξανά στο έργο της, αυτή τη φορά μέσα από το πρίσμα αυτού που η ίδια ονομάζει επιτελεσμένο (performed) άλογο – όρος που αναδεικνύει την έννοια του αλόγου ως ανθρώπινης κατασκευής, σαφώς απομακρυσμένης από τα ένστικτα, την υλική υπόσταση και τις επιθυμίες του ίδιου του ζώου, ως εργαλείου κατ’ επέκταση για την εξυπηρέτηση ανθρώπινων αναγκών και απολαύσεων. Τα έργα εξετάζουν επίσης τον έμφυλο, ελιτίστικο και ιστορικό χαρακτήρα της ιππασίας.
Τα έργα και η διάχυτη αισθησιακή ατμόσφαιρα του πρώτου χώρου της έκθεσης μας προτρέπουν να σκεφτούμε περαιτέρω γύρω από το ερωτικό στοιχείο που υποφώσκει στη σχέση αλόγου και ιππευτή. Μια σωματική σχέση που αναπτύσσεται, η οποία όμως είναι τόσο πραγματική όσο και φαντασιακή, φορτισμένη από την ανθρώπινη οπτική και επιθυμία. Ο δεύτερος χώρος της έκθεσης καταπιάνεται με την ιστορία της ιππασίας, της ιπποδρομίας, του πρωταθλητισμού, της εμπορευματοποίησης του ζώου και της τιθάσευσής του. Οι γοητευτικές και δυστοπικές εικόνες του κλειστού ιππόδρομου που καταγράφει η καλλιτέχνις στη βιντεο-εγκατάσταση Η απουσία του σώματός σου διαμόρφωσε τα θεάματα του παρελθόντος μας, μας ενθαρρύνουν επιπλέον να σκεφτούμε γύρω από έννοιες όπως ο τζόγος, η ψυχαγωγία, η δόξα και ο θρίαμβος εις βάρος του ζώου.
Sammy Baloji: Echoes of Progress, Shadows of History / Απόηχοι της ιστορίας, σκιές της προόδου
έως 2 Νοεμβρίου 2025
Εκθεσιακός χώρος Ισογείου
Επιμέλεια: Ιόλη Τζανετάκη
Επί είκοσι και πλέον χρόνια, ο Baloji διερευνά τις περίπλοκες σχέσεις μεταξύ πολιτισμικής ταυτότητας, ιστορίας της αποικιοκρατίας και βιομηχανικής εκμετάλλευσης στην ιδιαίτερη πατρίδα του, τη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό. Ειδικότερα, το έργο του εστιάζει στην πολιτισμική, αρχιτεκτονική και βιομηχανική κληρονομιά της διαφιλονικούμενης και πλούσιας σε ορυκτά μέταλλα επαρχίας της Κατάνγκα (στα νοτιοανατολικά της χώρας), εξετάζοντας κριτικά τον αντίκτυπο της βελγικής αποικιοκρατίας.
Η ατομική έκθεση του Baloji που παρουσιάζεται στο ΕΜΣΤ με τίτλο Echoes of History, Shadows of Progress | Απόηχοι της ιστορίας, σκιές της προόδου περιλαμβάνει εγκαταστάσεις, έργα βίντεο και φωτογραφικές σειρές από τα τελευταία δώδεκα χρόνια της καλλιτεχνικής δραστηριότητάς του, αλλά και το Meandering (2025), καινούριο έργο που είναι ανάθεση και παραγωγή του ΕΜΣΤ. Η έκθεση επικεντρώνεται στην καλλιτεχνική έρευνα του Baloji στην ιστορία, τη σύγχρονη πραγματικότητα και τις εγγενείς αντιφάσεις της συγκρότησης του Κονγκό. Τα έργα εξετάζουν τις αμφίδρομες σχέσεις μεταξύ της προ-αποικιακής Αυτοκρατορίας του Κονγκό και της Ευρώπης, καθώς και τις συνέπειες που είχε στη φύση και στον πολιτισμό η βίαιη εκμετάλλευση του λαού και των φυσικών πόρων που υπέστη η χώρα του υπό το βελγικό αποικιοκρατικό καθεστώς. Τέλος, στρέφει την προσοχή της στις σύγχρονες μορφές εκμετάλλευσης του ορυκτού πλούτου της περιοχής από τις μεγάλες εταιρίες και στην οικολογική καταστροφή που επιφέρουν.
Το The Meandering, είναι μια επιτόπια εγκατάσταση που βασίζεται στην έρευνα του Baloji σχετικά με τις ανταλλαγές μεταξύ του Βασιλείου του Κονγκό (1390-1914) και της Ευρώπης, καθώς και για τα συνακόλουθα αποικιοκρατικά ευρωπαϊκά συστήματα ταξινόμησης και δημιουργίας γνώσης. Το έργο αμφισβητεί τις ευρωκεντρικές ιεραρχίες στην ιστορία της τέχνης και υπενθυμίζει πως η Δυτική Ευρώπη οικειοποιήθηκε την ελληνορωμαϊκή αρχαιότητα, από την Αναγέννηση και μετά, για να κατασκευάσει συνέχειες με ένα υποτιθέμενα ένδοξο παρελθόν. Αντίθετα, αντικείμενα από αποικιακές περιοχές, όπως το βασίλειο του Κονγκό, αποκλείστηκαν από την αφήγηση, επειδή δεν εξυπηρετούσαν αυτή τη λειτουργία συμβολικής καταξίωσης. Ίχνη αυτής της οικειοποίησης διακρίνονται επίσης στον τρόπο με τον οποίο η σύγχρονη Ελλάδα, με την επικουρία φιλολόγων και αρχαιολόγων, επανερμήνευσε την αφρικανική παρουσία στην περιοχή, ενισχύοντας αποικιοκρατικές αφηγήσεις.
Ο τίτλο της έκθεσης Απόηχοι της ιστορίας, σκιές της προόδου αναφέρεται στην αποικιοκρατική κληρονομιά που είναι ακόμη παρούσα και στοιχειώνει το σύγχρονο Κονγκό, καθώς η οικονομική εκμετάλλευση συνεχίζεται. Η κριτική ματιά του Baloji φωτίζει αριστοτεχνικά τις σύγχρονες κοινωνίες, δείχνοντάς μας πως τα κοινωνικά στερεότυπα διαμορφώνουν ακόμη τις συλλογικές μνήμες.
Kasper Bosmans, The Fuzzy Gaze
έως 15 Φεβρουαρίου 2026
EMΣΤ In Situ - ΦΟΥΑΓΙΕ
O Kasper Bosmans συνδυάζει στην πρακτική του τη γλυπτική και τις εγκαταστάσεις με τη ζωγραφική και το σχέδιο. Τα έργα του αποτελούν περίπλοκες συνθέσεις που βρίθουν αναφορών στα πεδία της υψηλής τέχνης και της λογοτεχνίας, της λαϊκής ή ποπ κουλτούρας, της εραλδικής, της μυθολογίας και της ανθρωπολογίας - πεδία τα οποία ο καλλιτέχνης πραγματεύεται μέσα από παιγνιώδεις, κουίρ αναγνώσεις και αναδιατυπώσεις των αφηγημάτων που πηγάζουν από τον γύρω μας κόσμο. Ο Bosmans συλλέγει ιστορίες και ανεκδοτολογικές αφηγήσεις διαφόρων πολιτισμικών και κοινωνικών καταβολών, επισημαίνοντας το παράδοξο και το ιδιοσυγκρασιακό σε πρακτικές και τελετουργικές διαδικασίες. Μεταφράζει το υλικό του προσεγγίζοντάς το μέσα από έναν σύγχρονο φακό, αναδεικνύοντας συνάμα τα κατάλοιπα τοπικών παραδόσεων και μυθολογικής εικονογραφίας στο τοπίο της σύγχρονης ζωής.
Το νέο έργο του Kasper Bosmans για το ΕΜΣΤ με τίτλο The Fuzzy Gaze (Το Θολό Βλέμμα, 2025) εξετάζει τη μεταλλαγή των ρόλων που κατείχαν τα ζώα στον κόσμο του ανθρώπου διαμέσου του χρόνου. Πρόκειται για μια μεγάλης κλίμακας τοιχογραφία που εξερευνά σε αδρές γραμμές την ιστορία και εξέλιξη του αμφίδρομου βλέμματος μεταξύ ανθρώπου και ζώου υπό τη μορφή μιας πομπής. Φέρνει στο προσκήνιο τους διάφορους ρόλους που αναθέτουμε ή αποδίδουμε στα ζώα - της συντροφιάς, του ψυχαγωγού, του εμπορεύσιμου προϊόντος - ρόλους που διαμορφώνονται ώστε να εκπληρώνουν τις χρηστικές μας ανάγκες ή την επιθυμία μας για θέαμα και θαλπωρή. Άλογα, λούτρινα αρκουδάκια κι αιλουροειδή εμφανίζονται στην παρέλαση που παραπέμπει στο τσίρκο αλλά και στον ζωολογικό κήπο.
Οι εικόνες του Bosmans, ένα είδος υποβλητικού ρέμπους, αποκαλύπτουν ζωολογικές λεπτομέρειες και θραύσματα τοπικών παραδόσεων επενδύοντας το τοπικό με μια υπερτοπική, καθολική σημασία. Το έργο αναπαράγει την αίσθηση μιας περιδιάβασης σε ένα κλειστό σύμπαν υπό το απαθές βλέμμα των ζώων, ή την εμπειρία του θεατή ενός τσίρκου, μπροστά από τα μάτια του οποίου περνά αστραπιαία μια συναρπαστική διαδοχή εξασκημένων χειρονομιών και στιγμιοτύπων προβαρισμένης μανιέρας. Το εραλδικό ύφος και η χρήση του στοιχείου του διακοσμητικού υφάσματος που τοποθετείται πάνω από τη σαγή του αλόγου αποτελούν μια επαναλαμβανόμενη αναφορά σε μια μορφή αισθητικής εμπορευματοποίησης των ζώων από τον άνθρωπο στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής ιστορίας. Αξίζει επίσης να σημειώσουμε το κενό βλέμμα και την ανία των ζώων σε μια σειρά από τεχνητά περιβάλλοντα, ειδικά κατασκευασμένα από τον άνθρωπο για κείνα: στον ζωολογικό κήπο, το τσίρκο, τη φάρμα.
Emma Talbot, Human/Nature
εώς 15 Φεβρουαρίου 2026
Εκθεσιακός χώρος 2ου Ορόφου
Η Emma Talbot έχει γίνει γνωστή για τις μεγάλης κλίμακας εγκαταστάσεις της που στηρίζονται στη ζωγραφική σε μετάξι, ένα μέσο στα φορμαλιστικά χαρακτηριστικά του οποίου η ίδια βρίσκει τα ιδανικά εργαλεία για τη διατύπωση ενός φεμινιστικού λόγου. Η Talbot συνδυάζει τη ζωγραφική, το σχέδιο, τα κινούμενα σχέδια και τη γλυπτική σε μεγάλη κλίμακα με μια ιδιοσυγκρασιακή εικονογραφία που αποτελεί σύνθεση μυθολογικών και ρυθμικών μοτίβων, έντονων χρωμάτων και καλλιγραφίας, για να προσεγγίσει ζητήματα που σχετίζονται με την οικοπολιτική και το περιβάλλον. Στο έργο της καταπιάνεται με ερωτήματα όπως «τι είναι η φύση;» και πώς - ή εάν - είναι δυνατή μια ηθική «επιστροφή» σε αυτή.
Το δημιουργημένο ειδικά για το ΕΜΣΤ νέο έργο της με τίτλο Human/Nature (Άνθρωπος/Φύση, 2025) είναι μια μνημειώδης υφαντουργική εγκατάσταση από ζωγραφισμένο μετάξι που συνοδεύεται από την ταινία κινουμένων σχεδίων με τίτλο You Are Not the Centre (Inside the Animal Mind) [∆εν είσαι το Κέντρο (Μέσα στο Μυαλό των Ζώων)]. Στο έργο αυτό - όπως και σε πολλά άλλα έργα της Talbot - η θηλυκού γένους πρωταγωνίστρια, ένα alter ego της ίδιας της καλλιτέχνιδας, βρίσκεται σε μια συνεχή διαδικασία αναζήτησης και έρευνας στην προσπάθειά της να κατανοήσει τον κόσμο γύρω της. Εδώ τη βλέπουμε να εγκαταλείπει τη σφαίρα της ανθρώπινης εμπειρίας για να εισέλθει στο μυαλό των ζώων, επιζητώντας μια κατανόηση του κόσμου από τη σκοπιά ενός μη ανθρώπινου βλέμματος.
Στην εγκατάσταση υπάρχει επίσης ένα τρισδιάστατο έργο από ύφασμα που ανακαλεί τη φυσική παρουσία μιας Χίμαιρας: από τη μια του πλευρά συγκεντρώνεται ένας σωρός από διακριτά ανθρώπινα και ζωώδη στοιχεία - λύκος, γυναίκα, πουλί και φίδι αναπτύσσονται μέσα στον φυσικό χώρο της έκθεσης. Από την άλλη, οι μαύρες σκιές τους υποδηλώνουν πως όλα τους μοιράζονται την ίδια φυσική υπόσταση, την ίδια ενέργεια - πως είναι όλα κομμάτια του ίδιου ζωντανού σχήματος.
Υ.Γ. Το ΕΜΣΤ είναι ένα από τα μοναδικά εθνικά ιδρύματα τέχνης στον κόσμο που επιτρέπει την είσοδο στα κατοικίδια ζώα. Τα κατοικίδια ζώα και οι ιδιοκτήτες τους είναι ευπρόσδεκτοι στους χώρους και τις εκθέσεις του Μουσείου.
