Η Uman δεν μπορεί να αποδράσει από το χρώμα του δέρματός της

Βλέποντας για πρώτη φορά τα έργα της Uman από κοντά, το πρώτο που αισθάνεσαι είναι δέος, όχι μόνο από την κλίμακα των πινάκων της, αλλά και από τον τρόπο που μπορεί και χειρίζεται τα χρώματα για να αποδώσει στον καμβά όσα έχει μέσα της.

Η αυτοδίδακτη γεννημένη στη Σομαλία, μεγαλωμένη στην Κένυα και τις ΗΠΑ καλλιτέχνις, αποτυπώνει ενστικτωδώς πάνω στους πίνακες της το πολύπλοκο πολιτιστικό της υπόβαθρο, χρησιμοποιώντας πλούσια σχήματα και χρώματα, αλλά και πληθωρικές και φαινομενικά ελεύθερες χειρονομίες. Τα έργα της είναι επηρεασμένα από τις αφρικανικές της ρίζες, την αραβική καλλιγραφία που διδάχτηκε ως παιδί, όπως επίσης και από τις εποχιακές αλλαγές του αγροτικού τοπίου βόρεια της Νέας Υόρκης, όπου ζει και εργάζεται τα τελευταία χρόνια.

Από τις 29 Σπετεμβρίου μέχρι και τις 26 Νοεμβρίου τα έργα της Uman θα βρίσκονται στην Γκαλερί Ελένη Κορωναίου, η οποία φιλοξενεί την πρώτη ατομική της έκθεση με τίτλο "Goodnight, sweetdreams". Εμείς συναντήσαμε την larger than life καλλιτέχνη, που δήλωσε ενθουσιασμένη από την πρώτη της επίσκεψη στην Αθήνα και μας μίλησε για το πώς μπήκε η τέχνη στη ζωή της, την επιρρόη που έχει η κουλτούρα της Σομαλίας στη δουλειά της, αλλά και για τα ιδιαίτερα ονόματα που δίνει στα έργα της.

Πώς μπήκε η τέχνη στη ζωή σου;

Θεωρώ ότι ήμουν πάντα καλλιτέχνις, αλλά δεν είχα συνειδητοποιήσει ότι αυτό που θέλω να κάνω είναι να ζωγραφίζω, μέχρι που έγινα 30 χρονών. Οτιδήποτε έκανα μέχρι τότε ήταν υπό μια έννοια καλλιτεχνικό. Έφτιαχνα ρούχα, κοσμήματα και ότι άλλο μπορείς να φανταστείς. Από μικρή ζωγράφιζα πολύ στα τετράδιά μου και πολλές φορές έμπαινα σε μπελάδες γιατί ζωγράφιζα τους τοίχους του σχολείου. Δεν έχω φοιτήσει όμως σε κάποια σχολή καλών τεχνών, οπότε έπρεπε να ανακαλύψω μόνη μου το πώς θα γίνω καλλιτέχνις, αλλά για να είμαι ειλικρινής, μπορώ να πω πως απλά συνέβη.

Για να έρθουμε τώρα λίγο στην έκθεσή σου που φιλοξενείται αυτόν τον καιρό στην Γκαλερί Ελένη Κορωναίου και είναι η πρώτη σου ατομική έκθεση. Την έχεις ονομάσει "Goodnight, sweetdreams" και γενικά τα έργα σου έχουν πολύ ενδιαφέροντα ονόματα. Πώς προκύπτουν αυτά; Έρχεται πρώτα ο τίτλος του έργου ή κοιτάς έναν πίνακά σου και μετά τον ονομάζεις;

Πρώτα ζωγραφίζω και μετά τα ονοματίζω. Για πολλά χρόνια όμως, δεν έβαζα καν ονόματα στα έργα μου. Αυτό άρχισα να το κάνω κυρίως από όταν ξέσπασε η πανδημία και μετά, οπότε και γενικώς άρχισα να γίνομαι πιο εξωστρεφής με τα έργα μου. Πριν πίστευα ότι αυτό μπορεί να το κάνει μόνο ένας εννοιολογικός καλλιτέχνης, κάτι που εγώ δεν είμαι, αλλά τελικά το να τους δίνω ονόματα έγινε πιο διασκεδαστικό. Επίσης με άγχωνε πολύ και το τι θα σκεφτούν όσοι δουν τους πίνακες και ακούσουν τα ονόματά τους, πλέον όμως αυτό είναι κάτι που δεν με απασχολεί. Ίσως έχω μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση πια. 

Τα έργα της συγκεκριμένης έκθεσης πώς προέκυψαν; Τα έφτιαξες όλα περίπου την ίδια εποχή ή υπάρχουν και παλαιότεροι πίνακες σου ανάμεσα στους πιο νέους;

Νομίζω ο παλαιότερος πίνακας που υπάρχει στην έκθεση, είναι από το 2018. Τους περισσότερους όμως, τους δημιούργησα τα τελευταία δύο χρόνια. Δεν έχω κάποια συγκεκριμένη ιδέα πριν ξεκινήσω έναν πίνακα, απλά ζωγραφίζω. Όταν ζωγραφίζεις με αυτόν τον τρόπο γίνεσαι και πιο συνεπής με το στυλ σου και το στυλ σου παγιώνεται. 

Στα έργα σου βλέπουμε πολλά και έντονα χρώματα. Αυτό είναι κάτι που σου βγαίνει φυσικά;

Έχω περάσει και περιόδους όπου έφτιαχνα σκοτεινούς πίνακες. Μου αρέσει γενικά η απλότητα, αλλά για μένα το να χρησιμοποιώ έντονα χρώματα λειτουργεί και σαν πρόσκληση προς τους έξω για να δουν τον κόσμο μου. Είμαι άνθρωπος που ονειρεύεται χρωματιστά. Άλλωστε μεγάλωσα στην Αφρική, περιτριγυρισμένη από την πολύχρωμη κουλτούρα της Σομαλίας. Ήθελα ο κόσμος να με γνωρίσει έτσι, ακόμα κι αν το αγαπημένο μου χρώμα είναι το μαύρο.

Αποτυπώνεις τον εσωτερικό σου κόσμο και τα συναισθήματά σου στα έργα σου;

Ναι. Υπάρχουν πίνακες στην έκθεση που με μια πρώτη ματιά μοιάζουν «χαρούμενοι», αλλά αν τους παρατηρήσεις λίγο πιο προσεκτικά θα δεις ότι είναι γεμάτοι θυμό. Οπότε ναι, μπορώ να πω ότι αποτυπώνουν την διάθεσή μου και τις εναλλαγές της. Είμαι αρκετά σκοτεινή σαν άνθρωπος, αλλά βάζω κάθε φορά τα δυνατά μου για να βρω την ευτυχία, όπως κάνουμε όλοι μας νομίζω. 

Είμαι μια Σομαλή ζωγράφος που ζει στην ύπαιθρο της Νέας Υόρκης, περιτριγυρισμένη από λευκούς ανθρώπους. Θα είμαι πάντα μια ξένη εκεί

Ένα στοιχείο που συναντάμε σε πολλούς από τους πίνακές σου, είναι τα μάτια.

Τα τελευταία χρόνια έχω επιλέξει να μην έχω πολλές ανθρώπινες φιγούρες στα έργα μου, αλλά μετά τον κόβιντ και αφού έζησα για καιρό σε μια φάρμα στην εξοχή, αποφάσισα να μεταφέρω και πάλι το στούντιό μου στην πόλη και αυτό με έκανε να αναπολήσω τα χρόνια που έμενα στην Νέα Υόρκη και ζωγράφιζα ανθρώπους και πρόσωπα. Κάπως έτσι μου γεννήθηκε η ανάγκη να αρχίσω να ζωγραφίζω μάτια, χωρίς απαραίτητα να είναι ρεαλιστικά. Τα μάτια παίζουν ένα πολύ σημαντικό ρόλο για τους ανθρώπους. 

Εκτός από το πολύ ενδιαφέρον έργο σου, έχεις και μια πολύ ενδιαφέρουσα ιστορία ζωής. Γεννήθηκες στην Σομαλία, έζησες στην Κένυα και τη Δανία και τελικά κατέληξες να μένεις στα βόρεια της πολιτείας της Νέας Υόρκης.

Μικρή μοίραζα τον χρόνο μου ανάμεσα στις δύο αφρικανικές χώρες. Στην Κένυα έμαθα αγγλικά και στη Σομαλία είναι  που έμαθα να διαβάζω το Κοράνι. Την μεγάλη διαφορά στις κουλτούρες την κατάλαβα όταν μετακόμισα στις ΗΠΑ. Ακόμα κι όταν έμενα στη Δανία, παρόλο που ήταν μια άλλη χώρα, με διαφορετικούς ανθρώπους και κουλτούρα, εγώ κινούμουν ανάμεσα σε ανθρώπους που μου έμοιαζαν, όπως συμβαίνει συχνά με τους μετανάστες. Πας σε μια άλλη χώρα και μένεις σε μια γειτονιά με ανθρώπους της δικής σου κοινότητας. Είχα και πολλούς συγγενείς εκεί. Μόνο στη Νέα Υόρκη κατάλαβα ότι δεν είμαι πια ανάμεσα σε ανθρώπους της κοινότητάς μου. Ήταν όμως και κάτι που το επεδίωξα. Ήταν μια εποχή που δεν ήθελα να συναναστρέφομαι με Σομαλούς, γιατί είναι αρκετά συντηρητικοί και εγώ ήμουν πάντα διαφορετική. 

Όλες αυτές οι διαφορετικές κουλτούρες στις οποίες έχεις ζήσει, αλλά ακόμα και το γεγονός πως κάποιες φορές ήθελες να αποδράσεις από αυτές, πώς έχουν επηρεάσει την τέχνη σου;

Στην πραγματικότητα δεν μπορείς να αποδράσεις, είναι μέσα σου, στο DNA σου. Δεν μπορώ να αποδράσω από το χρώμα του δέρματός μου ή την προφορά μου. Όλα όσα είμαι σήμερα, τα οφείλω σε αυτές τις εμπειρίες που έχω βιώσει. 

Επειδή μίλησες για το χρώμα του δέρματός σου και επειδή είσαι και μια γυναίκα μετανάστρια, πόσο εύκολο είναι να ζεις  καθημερινά σε ένα τόσο αφιλόξενο κόσμο;

Προσπαθώ απλά να μην ασχολούμαι. Προφανώς και με νοιάζει το τι γίνεται γύρω μου και αν δει κάποιος τα έργα μου, θα δει ότι οι περισσότεροι άνθρωποι που ζωγραφίζω είναι μαύροι. Μεγαλώνοντας στην Αφρική δεν χρειάστηκε ποτέ να σκεφτώ το χρώμα του δέρματός μου, ακόμα κι όταν έμενα στη Δανία δεν είχα σκεφτεί ποτέ ότι ήμουν μαύρη. Η πρώτη φορά που το συνειδητοποίησα ήταν όταν μετακόμισα στην Νέα Υόρκη. Ήμουν εκεί περίπου έξι μήνες και κάποιος μου είπε, «Είσαι μαύρη και ζεις στις ΗΠΑ, να το θυμάσαι αυτό». Όταν τελικά μετακόμισα στην ύπαιθρο είδα έναν εντελώς άλλο κόσμο. Πήγα από μια μοντέρνα φιλελεύθερη μητρόπολη, σε ένα συντηρητικό μέρος, όπου βλέπεις παντού υποστηρικτές του Ντόναλντ Τραμπ. 

Δεν ξέρω πως αποτυπώνω όλη αυτή την εμπειρία στα έργα μου, αλλά νομίζω πως η δουλειά μου γενικότερα είναι μια μορφή ακτιβισμού από μόνη της. Είμαι μια Σομαλή ζωγράφος που ζει στην ύπαιθρο της Νέας Υόρκης, περιτριγυρισμένη από λευκούς ανθρώπους. Θα είμαι πάντα μια ξένη εκεί.