Έχει δουλέψει με μέταλλο, φυσικά νήματα, πηλό, ξύλο, πορσελάνη, χαρτί, ρίζες, κερί, έτοιμα υφάσματα, με πιάνο, με ακορντεόν, με ηλεκτρονικούς λουπαδόρους και με φωνές, στην ανάγκη της να νοηματοδοτεί το κάθε τι, σχετικά με τον χώρο που καταλαμβάνει και «πάντα σκεπτόμενη το κοινό του». Για το Six Breaths per Minute, τρία μνημειακά πήλινα αγγεία σε ανθρώπινο μέγεθος, που συμβολίζουν «έναν ασφαλή χώρο, έναν χώρο συνύπαρξης με το σώμα μας και έκφρασης της φωνής μας», έργο ταξιδεμένο, έργο που πλέον δένει «άγκυρα», στο Minos Palace, στον Άγιο Νικόλαο Κρήτης (θα παραμείνει σε μόνιμη έκθεση, εντασσόμενο στη Συλλογή Τέχνης του Ιδρύματος Γ&Α Μαμιδάκη), η Μαρία Λουίζου μάζεψε, κοσκίνησε κι έπλασε χώμα στο ιστορικό χωριό Θραψανό του Νομού Ηρακλείου Κρήτης, μαζί με τον Μανώλη Μουτσάκη. Κάθισε μαζί με την οικογένεια των γνωστών κρητών αγγειοπλαστών-μυστών στον τροχό, «καταβάλλοντας κάθε δυνατή προσπάθεια να ξεχάσω όσα ήξερα και να μάθω από τη ζωντανή ιστορία, μέσα στην οποία ζούσα για περίπου τρεις μήνες».
Ο αρχικός σχεδιασμός του Six Breaths per Minute, μέσω του οποίου εξερευνάται η εξέλιξη της κεραμικής τέχνης, επιτρέποντας μάλιστα στο ανθρώπινο σώμα να εισέλθει εντός του και να συγχωνευτεί με το σχήμα των γλυπτών, θέτοντας ταυτόχρονα ερωτήματα όπως «πού μπορούμε να βρούμε έναν χώρο που μας κάνει να νιώθουμε ασφαλείς να εκφραστούμε ελεύθερα;» και «Είναι το σώμα μας πάντα ένας ασφαλής χώρος;», ξεκίνησε το 2020 στην Πελοπόννησο. Παρουσιάστηκε για πρώτη φορά το 2021 στο Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης Ιλεάνα Τούντα, με την υποστήριξη της Terraneo και του Υπουργείου Πολιτισμού. Μέρος του υλοποιήθηκε κατόπιν παραγγελίας του Ιδρύματος Ωνάση, το 2023, για την έκθεση Plásmata II: Ιωάννινα. Τα εγκαίνιά του στην Κρήτη πραγματοποιήθηκαν παράλληλα με την παρουσίαση των έργων που έλαβαν το Βραβείο Τέχνης 2024 του Ιδρύματος Γ&Α Μαμιδάκη.
Το 2019, η δουλειά της Λουίζου παρουσιάστηκε στην ετήσια έκθεση «Tabula Rasa», υπό την καλλιτεχνική διεύθυνση του Robert Wilson (Νέα Υόρκη) και στο Πεκίνο, όπου απέσπασε το βραβείο «China Taiyuan International Youth Metal Sculpture Creations 2018».
Το 2022 συμμετείχε σε προγράμματα φιλοξενίας καλλιτεχνών στο Watermill Center του Wilson, στο Atelier des Arques και στο Delfina Foundation. Το 2023 συμμετείχε στην Ευρωπαϊκή Πρωτεύουσα της Ευρώπης Τιμισοάρα, ενώ η καλλιτέχνις εγκαινίασε και το δικό της καλλιτεχνικό residency, στη Λέρο, με τίτλο «Politics of border waters and the unwanted body».
Το Six Breaths per Minute δένει «άγκυρα» στο Minos Palace, στον Άγιο Νικόλαο Κρήτης, όπου θα παραμείνει σε μόνιμη έκθεση, εντασσόμενο στη Συλλογή Τέχνης του Ιδρύματος Γ..&.Α. Μαμιδάκη.
Φωνή και γλυπτό. Πώς προέκυψε αυτή η μορφή, που είναι η ταυτότητα της δουλειάς σας; Η ιδιαιτερότητα αυτή πλάστηκε μέσα στα χρόνια από μόνη της. Η σχέση μου με την τέχνη ξεκίνησε από όταν ήμουν πέντε ετών, που ξεκίνησα να παίζω πιάνο, και δημιουργήθηκε αυτόματα, χωρίς τη βοήθεια της δασκάλας, η οποία όταν ζητήθηκε σε επόμενο χρόνο, έφερε σύγχυση και ταλαιπωρία στον μουσικό μου κόσμο. Ευτυχώς, η σχέση μας ήταν τόσο δυνατή που εκτός από Μπαχ, Ντιβερνουά και Τσέρνι, συνέχιζα να παίζω με τις ώρες τις δικές μου συνθέσεις. Ήξερα ότι πήγαινε καλά ο αυτοσχεδιασμός μου, διότι έβλεπα το κοινό μου ευχαριστημένο.
Eίχατε κοινό; Εννοώ τους γείτονες, που άνοιγαν τα παράθυρά τους και έπαιρναν προσεκτικά θέσεις ακρόασης, και φυσικά τη φασαριόζικη οικογένειά μου, η οποία σιωπούσε ομαδικά όταν κάτι πήγαινε καλά στις μουσικές έρευνές μου. Από τότε λοιπόν καταγράφηκε μέσα μου πως η σύνθεση είναι χώρος και ο χώρος αυτός επηρεάζει και σκηνοθετεί ένα ολόκληρο οικοσύστημα. Έχει τη δυνατότητα να προσφέρει τη μοναδική εμπειρία της παύσης στα σώματα γύρω ή να τα προσκαλέσει να ψάξουν και να βρουν τις δικές τους θέσεις μέσα στο ηχητικό περιβάλλον. Όλα στο μυαλό μου είναι χώρος. Για το λόγο αυτό, δεν με δυσκόλεψε ποτέ το σχέδιο ή η δημιουργία μιας εικόνας ή μια σύνθεση υλικών. Ήξερα καλά από δομή, ρυθμό και κοινό. Από νωρίς η δημιουργία μου ήταν μια συλλογική υπόθεση. Όταν ξεκίνησα, δε, να μαθαίνω την ιστορία του κόσμου μέσα από την ιστορία της τέχνης, κατάλαβα ότι κάθε υλικό που χρησιμοποιώ θα πρέπει να το χειρίζομαι σκεπτόμενη την ιστορία που φέρει. Με αυτή τη λογική ακριβώς, ενέταξα και τα σώματα των ερμηνευτών, αλλά και τις φωνές τους που τραγουδούν τις συνθέσεις μου, μέσα στα γλυπτά μου. Έτσι λοιπόν προέκυψε η φωνή και το γλυπτό. Για μένα είναι όλα ζωντανά υλικά, με τα οποία συνθέτω έναν καλά μελετημένο εννοιολογικό χώρο.
Γλυπτική, με ποια ύλη; Διαλέγω τα υλικά μου με κριτήριο την ιστορία τους, είναι κυρίως φυσικά υλικά και σίγουρα επιλέγω αυτά που συνδέονται με τεχνικές και παραδόσεις από τον τόπο που έζησα και ζω.
Δηλαδή; Όταν, για παράδειγμα, δούλεψα στην Κίνα, το 2018, στο Συμπόσιο Γλυπτικής της Ταιγιουάν του Πεκίνου, με πρώτη ύλη τον χάλυβα, προσπάθησα να βρω ένα σύμβολο που να ανήκει στο κοινό ιστορικό λεξιλόγιο του κινεζικού πολιτισμού με τον ελληνικό. Δούλεψα λοιπόν με τον Φοίνικα, το μυθολογικό πουλί που αναγεννιέται από τις στάχτες του, και έφτιαξα, με τη βοήθεια ντόπιων κινέζων τεχνητών, μια καμπάνα εξίμισι μέτρων που την κοσμούν δύο τέτοια μεταλλικά πουλιά, μέσα στην οποία φυσικά μπορούσε κανείς να εισέρχεται και να τραγουδά. Νομίζω πως αυτή η ανάγκη μου να νοηματοδοτώ το κάθε τι σχετικά με τον χώρο που καταλαμβάνει και πάντα σκεπτόμενη το κοινό του, με οδήγησε στην απόκτηση του πρώτου μου βραβείου στο εξωτερικό. Έχω δουλέψει με μέταλλο, φυσικά νήματα, πηλό, ξύλο, πορσελάνη, χαρτί, ρίζες κερί, έτοιμα υφάσματα, με πιάνο, με ακορντεόν, με ηλεκτρονικούς λουπαδόρους και με φωνές. Τα τελευταία χρόνια ασχολήθηκα αποκλειστικά με τον πηλό και τις πήλινες κατασκευές μεγάλων διαστάσεων από χώματα της Κρήτης και έγραψα μουσική για γυναικείες φωνές.
Η φωνή στο έργο σας τι ρόλο ακριβώς έχει; Εξιστορεί κάτι; Είναι αφηγηματική, πρωτοπρόσωπη πρόζα, μουρμουρητό, τραγούδι; Γιατί; Δίνετε φωνή σε όσους δεν έχουν; Έχετε σημειώσει «Κάνω αυτήν τη δουλειά για τα θύματα της βίας, για τους ανθρώπους που πενθούν, για τα μέρη τα οποία εξαναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν –για τα θύματα εκείνα που ίσως δεν έχουν ποτέ τη δύναμη να βγάλουν ούτε έναν ήχο. Η φωνή ως βασικό μέσο επικοινωνίας μας, συμβολίζει αρχικά στο έργο μου την ανάγκη να βρεθούμε, να σμίξουμε, να ακουστούμε. Αναπτύσσουμε έναν ιδιαίτερο τρόπο να τραγουδούμε μέσα από τα πιθάρια, καθώς δεν έχουμε καμία βλεμματική επαφή. Στα έργα μου οι τραγουδίστριες τοποθετούν τα σώματά τους μέσα στα μεγάλα πήλινα γλυπτά και τραγουδούν αρχικά μια δική μου δίφωνη σύνθεση, ενώ στη συνέχεια προχωρούν σε δικούς τους αυτοσχεδιασμούς. Τέλος, οι θεατές-ακροατές καλούνται να «δοκιμάσουν» και αυτοί τις δικές τους φωνές ν’ αντηχούν μέσα στο πήλινο περίβλημα των γλυπτών.
Πείτε μας για το Six Breaths per Minute; Ποια ήταν τα εξελικτικά του στάδια έως την τελική μορφή της Κρήτης; Γιατί είναι τρία τα κεραμικά αγγεία, γιατί επιλέξατε αυτό τον αριθμό, και γιατί στο μέγεθος του ανθρώπινου σώματος;
Καταρχάς, ο τίτλος του έργου είναι ο αριθμός των αναπνοών που μπορούν να πάρουν μέσα σε ένα λεπτό τα άτομα που τραγουδούν επαγγελματικά, μπορεί να ποικίλει ανάλογα με την τεχνική που έχει αναπτύξει το καθένα μας και τις συγκεκριμένες απαιτήσεις του τραγουδιού που εκτελεί. Τα πρότυπα αναπνευστικών μοτίβων κάθε τραγουδιστή μπορεί να είναι μοναδικά και προσαρμοσμένα σε συγκεκριμένο μουσικό στυλ και έκφραση. Έτσι, όταν δημιουργούσα τη μουσική σύνθεση του έργου μέτρησα τις περισσότερες δυνατές αναπνοές που μπορούσαμε να πάρουμε η καθεμιά μας ξεχωριστά μέσα σε ένα λεπτό. Ήταν έξι και βάσει αυτής της «κοινής» δυνατότητας έχτισα τις παύσεις της μελωδίας της κάθε φωνής που είναι για μένα και το πιο σημαντικό κομμάτι του αυτοσχεδιασμού μας… οι παύσεις. Έξι παύσεις το λεπτό, έξι ανάσες δηλαδή, αυτή ήταν η κοινή δυνατότητα των φωνών μας και έτσι ονόμασα όλο το έργο.
Τα χώματα της κρητικής γης δεν τα διάλεξα τυχαία, τα επιλέγουν όλα τα εργαστήρια κεραμοποιείας. Από τους μικρούς βιοτέχνες που θέλουν να φτιάχνουν τον πηλό τους μόνοι τους, έως τα μεγάλα εργοστάσια χειροποίητων αγγείων. Η έρευνά μου γύρω από την κεραμική τέχνη και τεχνική με οδήγησε στο αγγειοπλαστείο του Μανώλη Μουτσάκη στο ιστορικό χωριό Θραψανό του Νομού Ηρακλείου Κρήτης. Ο Μανώλης Μουτσάκης «γεννήθηκε», όπως λέει, στο αγγειοπλαστείο του πατέρα του και συνεχίζει την παράδοση της οικογένειάς του παραδίδοντας τα ηνία της γνώσης στον γιό του, Γιάννη. Μέσα εκεί γεννήθηκαν τα τελευταία μου έργα. Από χώμα που μαζέψαμε μαζί, το κοσκινίσαμε, το πλάσαμε και ύστερα κάθισα και εγώ μαζί τους στον τροχό καταβάλλοντας κάθε δυνατή προσπάθεια να ξεχάσω όσα ήξερα και να μάθω από τη ζωντανή ιστορία, μέσα στην οποία ζούσα για περίπου τρεις μήνες. Αυτό που κατάφερα όμως να πάρω είναι ένα μάθημα ήθους και πολιτισμού, αγώνα, αγάπης και αντοχής που δεν θα το ξεχάσω ποτέ.
Ήταν ο «φυσικός» τελικός προορισμός η Κρήτη, αφού το έργο ολοκληρώθηκε στο χωριό Θραψανό της Κρήτης, τον αρχαιότερο τόπο γνώσης και παραγωγής των χειροποίητων αγγείων ή «πιθαριών»; Ο κύκλος κλείνει; Χαίρομαι ιδιαίτερα που τελικά το έργο μετά από τόσα ταξίδια εντός και εκτός Ελλάδας, θα βρίσκεται σε μόνιμη έκθεση στο Minos Palace στον Άγιο Νικόλαο Κρήτης. Οι πήλινες αυτές ηχητικές στολές ανήκουν πια στην ιστορική συλλογή έργων τέχνης του Ιδρύματος Γεωργίου και Αριστέας Μαμιδάκη, δίπλα σε έργα γιγάντιων καλλιτεχνών όπως είναι η Ρένα Παπασπύρου, ο Γιώργος Γυπαράκης, ο Θόδωρος, η Μαρία Λοϊζίδου, η Magdalena Αbakanowicz, η Lynda Benglis και άλλοι. Εξίσου μεγάλη μου τιμή ήταν που βρέθηκα ανάμεσα στους νέους βραβευμένους καλλιτέχνες του Βραβείου Τέχνης 2024 του Ιδρύματος Γ.&Α. Μαμιδάκη - την Ειρήνη Μίγα, τον Στρατή Ταυλαρίδη και την Κατερίνα Νάκου. Τα επιτοίχια έργα του περσινού και φετινού βραβείου οδηγούν στην εγκατάσταση «Έξι ανάσες το λεπτό» και αναμένουμε να δούμε μια σπουδαία μετάβαση σε νέα έργα και νέους καλλιτέχνες.
Ποιο είναι το επόμενο έργο σας; Ετοιμάζω αυτόν το καιρό μια σειρά κέρινων γλυπτών. Για την ακρίβεια, θα δούμε στην επόμενη ατομική μου έκθεση μια πασαρέλα κέρινη, μοντέλα ντυμένα με κέρινες δημιουργίες που πλέκω σε όρθιο αργαλειό και μια σειρά από είδη καθημερινής χρήσης που θα εντάσσονται σ’ ένα τοπίο ανθρώπινου σώματος, φορεσιάς, φωνής και επίπλων.
