«Είμαστε ενθουσιασμένοι που θα αναμορφώσουμε ένα τόσο ξεχωριστό κομμάτι της γαλλικής πρωτεύουσας. Η πρότασή μας βασίζεται σε μια δυναμική προσέγγιση, η οποία προστατεύει τα στοιχεία του παρελθόντος, ανταποκρίνεται στις ανάγκες του παρόντος και παραμένει ανοιχτή στις αλλαγές του μέλλοντος». Ο 37χρονος Ηλίας Παπαγεωργίου είναι ένας από τους επικεφαλής του αρχιτεκτονικού γραφείου SO-IL με έδρα τη Νέα Υόρκη, το οποίο συμμετείχε στον διαγωνισμό για την ανάπλαση του Σηκουάνα και τελικά επιλέχθηκε για να δώσει νέα μορφή στο σημείο που ο ποταμός διασταυρώνεται με το κανάλι της Βαστίλης προσφέροντας δυνατότητες καινοτόμου αξιοποίησής στους κατοίκους και τους χιλιάδες επισκέπτες του Παρισιού.
Το πρότζεκτ για την ανάπλαση του Σηκουάνα έχει την ονομασία "Réinventer la Seine", διοργανώνεται από τον δήμο του Παρισιού κι άλλων πόλεων από τις οποίες διέρχεται o ποταμός και στοχεύει στην αισθητική και λειτουργική αναμόρφωση δημόσιων οικοπέδων που βρίσκονται κατά μήκος του, ώστε να μεγιστοποιηθεί η χρηστικότητά τους προς όφελος του κοινωνικύ συνόλου. Στο πλαίσιο του διαγωνισμού, λοιπόν, ομάδες αρχιτεκτόνων από όλο τον κόσμο κατέθεσαν τις προτάσεις τους σχετικά με τον τρόπο που κάτι τέτοιο θα μπορούσε να επιτευχθεί. Ο Ηλίας, μαζί με τους άλλους δύο επικεφαλής του γραφείου SO-IL, τον ολλανδό Florian Idenburg και την κινέζα Jing Liu, εστίασαν την προσοχή τους στο οικόπεδο έκτασης 5.590 τ.μ. που βρίσκεται στη διασταύρωση του Σηκουάνα με το κανάλι της Βαστίλης, παρουσίαζοντας λεπτομερές σχέδιο ανάπλασης. «Παρότι η ανάπλαση διεξάγεται με συνεργασία ιδιωτικών και δημόσιων φορέων, το γεγονός ότι η αξιολόγηση των συμμετοχών και η τελική επιλογή έγιναν από τον δήμο είχε ως αποτέλεσμα η απόφαση να μη βασίζεται κυρίως σε οικονομικά κριτήρια, αλλά στη σημασία της για την πόλη συνολικά», εξηγεί εκείνος. Η δική τους πρόταση ονομάζεται "L’atelier de l’arsenal" και, στο πλαίσιο της διαμόρφωσής της, το SO-IL συνεργάστηκε με το γαλλικό αρχιτεκτονικό γραφείο Laisné Roussel.
Τι πρόκειται, λοιπόν, να δημιουργηθεί στο συγκεκριμένο σημείο; Να πέσει το βίντεο...
Καταρχάς, σε ένα κομμάτι του οικοπέδου θα κατασκευαστεί κτίριο κατοικιών τυπολογίας co-living, δηλαδή μικρά διαμερίσματα, κατάλληλα κυρίως για νέους που προσέρχονται στην πόλη προσωρινά, με μεγάλους κοινόχρηστους χώρους (π.χ. ένα εστιατόριο) που θα διευκολύνουν τη διαμονή εκεί. Σημαντικό μέρος του κτιρίου, μάλιστα, θα φτιαχτεί από ξύλο, το οποίο επιλέχθηκε ως εξαιρετικά οικολογικό υλικό. Στο υπόλοιπο κομμάτι του οικοπέδου, που θα αξιοποιείται ευρύτερα από τους κατοίκους και τους επισκέπτες της περιοχής, θα δημιουργηθούν εξωτερικοί χώροι κοινής χρήσης, όπως συνεργατικοί χώροι εργασίας (co-working places), εργαστήριο κατασκευής νέων τεχνολογιών (fabrication lab), χώρος πολιτισμού και κοινόχρηστη ταράτσα που θα συνδέονται μεταξύ τους και θα φιλοξενούν εκδηλώσεις (συναυλίες, θεατρικές παραστάσεις, εκθέσεις κτλ.). «Οι συγκεκριμένες χρήσεις των εξωτερικών χώρων έχουν σχεδιαστεί για τα επόμενα 12-15 χρόνια. Στη συνέχεια, υπάρχει η δυνατότητα να αλλάξουν, ανάλογα με τις μελλοντικές ανάγκες της περιοχής», εξηγεί ο Ηλίας.
Επιπλέον, στο οικόπεδο θα ενταχθεί μονάδα εξυπηρέτησης αστέγων που θα προσφέρονται γεύματα, είδη καθαριότητας και διαμονή το βράδυ, καθώς και γραφείο αναζήτησης εργασίας στη γειτονιά ή και στο ίδιο το πρότζεκτ. Παράλληλα, θα υπάρχει yacht club ως μέρος συνάντησης της κοινότητας που έχει επιλέξει να μένει μόνιμα σε πλεούμενα μέσα στο κανάλι. «Ουσιαστικά, εντοπίσαμε τις διαφορετικές ομάδες ατόμων που κατοικούν στην περιοχή ή την επισκέπτονται και διαμορφώσαμε μια πρόταση η οποία καλύπτει τις ανάγκες τους», περιγράφει ο Ηλίας. Επίσης, στο συγκεκριμένο σημείο του Σηκουάνα προβλέπεται να κατασκευαστεί εσωτερική πισίνα, όπου τα νερά του ποταμού θα καθαρίζονται και θα προσφέρεται η δυνατότητα για κολύμπι. Τέλος, στο οικόπεδο υπάρχει στάση μετρό για να διευκολύνει την πρόσβαση.
Τι έκανε, λοιπόν, την εν λόγω πρόταση να ξεχωρίσει από τις υπόλοιπες του διαγωνισμού και, τελικά, να επιλεγεί; «Το γεγονός ότι διαμορφώθηκε με βάση την παρούσα κατάσταση στην περιοχή, αλλά, ταυτόχρονα, έχει τη δυνατότητα να αφομοιώσει τις επιπλέον αλλαγές που θα συντελεστούν σε αυτήν μέσα στα επόμενα χρόνια», απαντά ο Ηλίας. Τα αποτελέσματα ανακοινώθηκαν επισήμως στις 20 Ιουλίου και η υλοποίηση του έργου αναμένεται να ξεκινήσει τον Σεπτέμβριο και να ολοκληρωθεί μέσα στα επόμενα τρία έως τέσσερα έτη. «To γεγονός, μάλιστα, ότι οι Ολυμπιακοί Αγώνες του 2024 θα διοργανωθούν πιθανότατα στο Παρίσι αποτέλεσε μία επιπλέον πρόκληση για εμάς, καθώς θα θέλαμε, κατά τη διάρκειά τους, να πραγματοποιηθούν αρκετές εκδηλώσεις στο συγκεκριμένο σημείο».
«Με ενδιαφέρει να υλοποιήσω περισσότερα έργα στην Ελλάδα»
Ηλίας Παπαγεωργίου
Πέρα από την ανάληψη του πρότζεκτ για το Παρίσι, ωστόσο, ο Ηλίας διαθέτει μια πολύ αξιόλογη πορεία. Ξεκίνησε την ενασχόλησή του με την αρχιτεκτονική σπουδάζοντας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. «Από μικρός μού άρεσε αυτό το επάγγελμα κι, όσο το γνώριζα, με κέρδιζε ακόμη περισσότερο», αναφέρει. Το 2006, έγινε δεκτός για μεταπτυχιακό στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ. «Παρότι στο ελληνικό πανεπιστήμιο είχα πάρει πολύ καλές γνώσεις, εκεί μου δόθηκε η ευκαιρία να έρθω σε επαφή με τη διεθνή αρχιτεκτονική, έχοντας καθηγητές και συμφοιτητές από όλο τον κόσμο και, συνεπώς, με πολύ διαφορετικές κουλτούρες». Το 2008, μετακόμισε στη Νέα Υόρκη, όπου ξεκίνησε να εργάζεται στο γραφείο SO-IL, το οποίο είχε μόλις αρχίσει να λειτουργεί. Όπως εξηγεί, παρότι είχε κάνει αιτήσεις για εργασία και σε ήδη καταξιωμένα αρχιτεκτονικά γραφεία, επέλεξε το συγκεκριμένο, καθώς τον κέρδισε η ιδέα του νέου εγχειρήματος κι αποφάσισε να αναλάβει περισσότερες ευθύνες σε αυτό. Ωστόσο, δύο εβδομάδες μετά την πρόσληψή του, προέκυψε η χρεοκοπία της Lehman Brothers και, συνεπώς, η αρχή της οικονομικής κρίσης στις ΗΠΑ (και κατόπιν σε ολόκληρο τον κόσμο). «Όμως, δεν αποθαρρύνθηκα», επισημαίνει. «Εξάλλου, η κρίση έβλαψε κυρίως τα μεγαλύτερα αρχιτεκτονικά γραφεία. Σε εμάς, αντιθέτως, έδωσε τον χρόνο να αναζητήσουμε την ταυτότητά μας, να προβληματιστούμε επάνω στο είδος των έργων που επιθυμούσαμε να αναλάβουμε και να αποφασίσουμε τον τρόπο με τον οποίο θα επιλέγαμε να προσεγγίσουμε την αρχιτεκτονική. Σε εποχή ακμής της οικονομίας, οι ρυθμοί της δουλειάς σε παρασύρουν και δεν έχεις την πολυτέλεια να σκεφτείς κάτι τέτοιο». Το 2013, έγινε συνεπικεφαλής του γραφείου μαζί με τον Florian και την Jing. Πώς είναι άραγε να αναλαμβάνεις μια τέτοια θέση ευθύνης σε ηλικία 33 ετών; «Όλοι όσοι εργαζόμαστε εκεί είμαστε νέοι. Πρόκειται για συνειδητή επιλογή, η οποία έχει δημιουργήσει μεταξύ μας ένα κλίμα οικογένειας», απαντά. «Τώρα πλέον, έχουμε μια δεκαετή πορεία πίσω μας, αλλά, στην αρχή, μαθαίναμε μαζί. Μάλιστα, όταν είσαι άπειρος, παίρνεις ρίσκα που οι παλαιότεροι αποφεύγουν γιατί γνωρίζουν ήδη τα εμπόδια και, ορισμένες φορές, σου βγαίνει σε καλό».
Μέχρι σήμερα, το γραφείο SO-IL έχει υλοποιήσει σημαντικά έργα ανά τον κόσμο. Μεταξύ αυτών, το Μουσείο Τέχνης Manetti Shrem στην Καλιφόρνια, η γκαλερί Kukje στην Κορέα, το Frieze Art Fair στη Νέα Υόρκη, ενώ έχει σχεδιάσει και κατοικίες στο Μεταξουργείο και την Αντίπαρο. «Σε κάθε πρότζεκτ, πάντως, φροντίζουμε να χρησιμοποιούμε και ένα καινοτόμο υλικό», επισημαίνει ο Ηλίας. Αυτή την περίοδο, ο ίδιος και η ομάδα του ετοιμάζουν ένα μουσείο στο Χονγκ Κονγκ, πολιτιστικούς χώρους στο Μπρούκλιν της Νέας Υόρκης, την αναβίωση ενός παλιού εργοστασίου γυαλιού στη Γαλλία κι ένα έργο κοινωνικής κατοικίας στο Μεξικό σε συνεργασία με την τοπική κυβέρνηση.
Μουσείο Τέχνης Manetti Shrem Museum of Art στην Καλιφόρνια. Φωτογραφία του Iwan Baan για το αρχιτεκτονικό γραφείο SO-IL.
Γκαλερί Kukje στην Κορέα. Φωτογραφία του Iwan Baan για το αρχιτεκτονικό γραφείο SO-IL.
Frieze Art Fair στη Νέα Υόρκη. Φωτογραφία του Iwan Baan για το αρχιτεκτονικό γραφείο SO-IL.
Συγκρότημα κατοικιών Party Wall στο Μεταξουργείο για φοιτητές. Σχέδιο του αρχιτεκτονικού γραφείου SO-IL.
Πώς, όμως, καταφέρνουν να αντεπεξέρχονται στις απαιτήσεις τόσο ετερόκλητων τοποθεσιών; «Είναι σημαντικό ότι οι εργαζόμενοι στο γραφείο μας κατάγονται από διαφορετικά μέρη του κόσμου: Γαλλία, Ιταλία, Ισπανία, Ιράν, Κίνα, Ιαπωνία, Ελλάδα… Σήμερα, απασχολούμε 25 υπαλλήλους από 12 εθνικότητες. Αυτό μάς χαρίζει ευελιξία, καθώς κατανοούμε ευκολότερα τον χαρακτήρα κάθε πόλης και τις ανάγκες των κατοίκων της». Στο ερώτημα, πάντως, σχετικά με το ποια είναι τα σημαντικότερα ζητήματα της σύγχρονης αρχιτεκτονικής, απαντά: «Ένα από τα βασικά αποτελεί το γεγονός ότι ο τρόπος ζωής, εργασίας και επικοινωνίας αλλάζει ραγδαία με τις νέες τεχνολογίες και, συνεπώς, χρειάζεται να σκεφτούμε πώς αυτές οι μεταβολές επηρεάζουν τους χώρους μέσα στους οποίους διεξάγεται κάθε δραστηριότητα. Διότι η αρχιτεκτονική κινείται σε πολύ διαφορετικές ταχύτητες, εφόσον ένα κτίριο χρειάζεται αρκετό χρόνο για να σχεδιαστεί και να κατασκευαστεί, ενώ παραμένει για δεκαετίες στη γη. Για παράδειγμα, λοιπόν, με ποιο τρόπο πρέπει να διαμορφωθεί το γραφείο του μέλλοντος; Δεν είναι ερωτήματα που μπορούν να απαντηθούν εύκολα, αλλά, σε κάθε περίπτωση, μας απασχολούν».
Υποδομή προσωρινής κατοίκησης Veiled σε νησί του Αιγαίου. Μακέτα του αρχιτεκτονικού γραφείου SO-IL.
Breathe: Πρότυπη μονάδα κατοίκησης στo Μιλάνο. Φωτογραφία του Laurian Ghinitoiu για το αρχιτεκτονικό γραφείο SO-IL.
Ο Ηλίας, στο μεταξύ, φροντίζει να διατηρεί και την επαφή του με την Ελλάδα, καθώς την επισκέπτεται συχνά και, μάλιστα, θεωρεί την Αθήνα πολύ ενδιαφέρουσα πόλη. «Διαθέτει καταπληκτική ενέργεια και ποικιλία εικόνων», επισημαίνει. «Ωστόσο, επειδή έχει δημιουργηθεί κυρίως από ιδιωτική πρωτοβουλία λόγω της αντιπαροχής, λείπουν οι προσεγμένοι δημόσιοι χώροι. Νομίζω, λοιπόν, ότι χρειάζεται να υπάρξει ένας κεντρικός σχεδιασμός που να διέπεται από συνέπεια και συνοχή και να κινείται προς αυτή την κατεύθυνση». Το συγκεκριμένο ζήτημα έθεσε προς συζήτηση και στο πλαίσιο των μαθημάτων που παρέδωσε στους μεταπτυχιακούς φοιτητές αρχιτεκτονικής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας. «Συνάντησα φοιτητές πολύ ενεργούς και με καλές ιδέες, αλλά και προβληματισμένους για το επαγγελματικό μέλλον τους, όπως συμβαίνει και σε άλλες χώρες. Εξάλλου, είναι διεθνές φαινόμενο ότι τα μεγάλα έργα ανατίθενται συνήθως σε καταξιωμένες εταιρείες με αποτέλεσμα να μειώνονται οι ευκαιρίες για τους νεότερους αρχιτέκτονες». Ο ίδιος, ωστόσο, δεν σκέφτεται καθόλου την επιστροφή, μου απαντά στην τελευταία ερώτηση, προτού η συζήτηση ολοκληρωθεί. «Αυτή τη στιγμή, δεν τη σκέφτομαι, εφόσον με τους συνεργάτες μου έχουμε ήδη αναλάβει και αρχίσει να ετοιμάζουμε καινούρια πρότζεκτ ανά τον κόσμο. Αυτό που θα με ενδιέφερε πολύ, όμως, είναι να συμμετέχω στην υλοποίηση περισσότερων έργων στην Ελλάδα».
