Τον περασμένο Οκτώβριο δημοσιεύτηκε στη διαδικτυακή επιστημονική επιθεώρηση Nature Metabolism μελέτη της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου του Μάστριχτ και συγκεκριμένα του Ινστιτούτου για τη Διατροφή και τη Μεταφραστική Έρευνα στον Μεταβολισμό, που αφορά στις μακροχρόνιες επιδράσεις των γλυκαντικών και των ενισχυτικών γλυκύτητας στον οργανισμό μας.
Γιατί απασχολεί τον επιστημονικό κόσμο η χρήση αυτών των ουσιών; Επειδή χρησιμοποιούνται ευρέως ως μία δημοφιλής στρατηγική για τη μείωση πρόσληψης ζάχαρης και των θερμίδων που αυτή προσθέτει σε κάθε τι στο οποίο δίνει τη γλυκιά της –μοναδική θα προσθέσω– γεύση.
Επικεφαλής της έρευνας η Michelle D. Pang, μεταδιδακτορική ερευνήτρια στο Τμήμα Έρευνας Υπηρεσιών Υγείας του Πανεπιστημίου του Μάστριχτ με διδακτορικό στο Τμήμα Ανθρώπινης Βιολογίας. H Dr Pang με την ομάδα της διερεύνησε τις επιδράσεις των γλυκαντικών και των ενισχυτικών γλυκύτητας στην υγεία και την παχυσαρκία. Ειδικότερα, μελετήθηκε η επίδραση των ουσιών αυτών στην αντίσταση στην ινσουλίνη, στον μεταβολισμός των λιπιδίων, στην έκτοπη συσσώρευση λίπους (βλ. σπλαχνικό λίπος) και -κυρίως- η σχέση των συγκεκριμένων γλυκαντικών υποκατάστατων της ζάχαρης με το εντερικό μικροβίωμα. Σε έγκριτη διαδικτυακή πύλη για ερευνητές, η Dr Pang αναφέρει ότι «τα γλυκαντικά και τα ενισχυτικά γλυκύτητας ως μέρος μίας υγιεινής δίαιτας υποστηρίζουν τη διατήρηση της απώλειας βάρους και έχουν ευεργετική επίδραση στο εντερικό μικροβίωμα σε υπέρβαρους ή παχύσαρκους ενήλικες, αλλά και παιδιά άνω των 10 ετών».
Γιατί απασχολεί τόσο τους επιστήμονες το εντερικό μικροβίωμα; Η εντερική χλωρίδα, όπως ονομαζόταν παλιότερα αυτό το πλήθος μικροοργανισμών που αποικεί στο έντερό μας, επηρεάζει καταλυτικά τη λειτουργία του οργανισμού. Πλήθος μελετών καταδεικνύει ότι το έντερο λειτουργεί ως «ο δεύτερος εγκέφαλος» με ένα δίκτυο νεύρων, το Εντερικό Νευρικό Σύστημα (Enteric Nervous System/ENS), να βρίσκεται σε διαρκή επικοινωνία με τον εγκέφαλό μας.
Πώς τα ξέρουμε όλα αυτά;
Οι επιστήμονες της Ιατρικής Σχολής του Μάστριχτ διεξήγαγαν μια τυχαιοποιημένη μελέτη σε 325 ενήλικες (μέση ηλικία 47 έτη, 71% γυναίκες) και 36 παιδιά (μέση ηλικία 10 έτη, 61% κορίτσια) με υπερβολικό βάρος ή παχυσαρκία προκειμένου να αξιολογήσουν τις μακροπρόθεσμες επιπτώσεις της χρήσης S&SE στη διατήρηση της απώλειας βάρους, τους καρδιομεταβολικούς παράγοντες κινδύνου και τη σύνθεση του εντερικού μικροβιώματος. Η δοκιμή περιελάμβανε μια αρχική φάση 2 μηνών κατά την οποία τα παιδιά έπρεπε να σταθεροποιήσουν το βάρος τους και οι ενήλικες έπρεπε να χάσουν τουλάχιστον το 5% του αρχικού τους βάρους. Στη συνέχεια ακολούθησε μία παρέμβαση διάρκειας 10 μηνών για τη διατήρηση της απώλειας βάρους «ad libitum», χωρίς δηλαδή αυστηρούς κανόνες.
Οι συμμετέχοντες μοιράστηκαν τυχαία σε δύο ομάδες, που ακολουθούσαν δύο δίαιτες οι οποίες πρόσφεραν λιγότερο από το 10% της ενέργειας από σάκχαρα. Η μια δίαιτα αντικαθιστούσε προϊόντα πλούσια σε ζάχαρη με τα γλυκαντικά και ενισχυτικά γλυκύτητας (ομάδα S&SE) και η άλλη σχεδιάστηκε χωρίς την πρόσληψη S&SE (ομάδα ζάχαρης). Η σύνθεση του εντερικού μικροβιώματος αναλύθηκε σε μια υποομάδα 137 ενηλίκων που ολοκλήρωσαν τη μελέτη. Τα κύρια αποτελέσματα ήταν οι αλλαγές στο σωματικό βάρος και τη σύνθεση του εντερικού μικροβιώματος σε ενήλικες. Τα δευτερεύοντα αποτελέσματα περιελάμβαναν αλλαγές στους παράγοντες κινδύνου για διαβήτη τύπου 2 και καρδιαγγειακές παθήσεις, το σκορ Δείκτη Μάζας Σώματος (ΔΜΣ) στα παιδιά και την εμφάνιση ανεπιθύμητων συμβάντων.
Τα καλά και τα κακά νέα
Τα συμπεράσματα της εν λόγω μελέτης ενθάρρυναν τους επιστήμονες υγείας που συνηθίζουν να συστήνουν τα υποκατάστατα ζάχαρης για την απώλεια βάρους και για τη διατήρηση τους υγιούς ΔΜΣ, καθώς στον ένα χρόνο κατά τον οποίο μελετήθηκαν τα αποτελέσματα η ομάδα S&SE διατήρησε μεγαλύτερη απώλεια βάρους από την ομάδα ζάχαρης και παρουσίασε σαφείς μεταβολές στο μικροβίωμα του εντέρου, με αυξημένη αφθονία των πολύτιμων βακτηρίων. Σε σύγκριση με την ομάδα ζάχαρης, η ομάδα S&SE είχε μεγαλύτερες μειώσεις στο σκορ του ΔΜΣ, πτώση των τιμών της χοληστερόλης στους 6 μήνες και μείωση στα εκατοστά στην περιφέρεια των ισχίων στον ένα χρόνο. Στα παιδιά, οι βαθμολογίες ΔΜΣ δεν διέφεραν σημαντικά μεταξύ των δύο ομάδων στο έτος.
Τα δυσάρεστα νέα λίγο-πολύ γνωστά: Η ομάδα S&SE ανέφερε περισσότερες ανεπιθύμητες ενέργειες, κυρίως από το γαστρεντερικό σύστημα, όπως κοιλιακό άλγος, διάρροια και υπερβολικά αέρια.
«Βαρύ γλυκό με αγαύη παρακαλώ!»
Να θυμίσουμε ότι τα υποκατάστατα ζάχαρης, οι γλυκαντικές δηλαδή ουσίες που χρησιμοποιούνται αντί για την πλούσια σε θερμίδες ζάχαρη, είναι φυσικές ή τεχνητές. Πιο γνωστές φυσικές ουσίες είναι η στέβια, η ξυλιτόλη και η πρόσφατα δημοφιλής αγαύη, ενώ τα τεχνητά υποκατάστατα της ζάχαρης που χρησιμοποιούνται πιο συχνά είναι η ασπαρτάμη και η σουκραλόζη. Για την ξυλιτόλη έχει δημοσιευτεί μελέτη του 2024 που τη συνδέει με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης καρδιαγγειακών συμβάντων, αν και κατά καιρούς όλες οι γλυκαντικές ουσίες κατηγορούνται για δυσάρεστες παρενέργειες, που γίνονται άλλοθι για όλους εμάς που επιμένουμε να παίρνουμε τη γλύκα από τη ζάχαρη. Κι ας μην είναι διόλου αθώα.
