Η τεστοστερόνη, αν και σε μικρές ποσότητες κυκλοφορεί και στον γυναικείο οργανισμό, είναι μία ορμόνη-«αντρική υπόθεση». Παράγεται κυρίως στους όρχεις και δίνει την αρσενική όψη και τη χημεία της σεξουαλικής λειτουργίας: αυξημένη μυϊκή μάζα, τριχοφυία, αντρική φωνή, ερωτική επιθυμία… ακόμη και η διάθεση φαίνεται να επηρεάζεται από την τεστοστερόνη. Και μιας και η «ματσίλα» πρωταγωνιστεί στα κοινωνικά μέσα και εξαπλώνεται σαν παιδική ασθένεια στο TikTok, και το κάθε νανογραμμάριο ανά δεκαλίτρο (ng/dL) της ορμόνης αυτής μετράει.
Είναι η τεστοστερόνη αναβολικό;
«Η τεστοστερόνη περιλαμβάνεται στα στεροειδή αναβολικά, τα οποία συνεχίζουν να αποτελούν ένα παράνομο μέσο βελτίωσης της αθλητικής απόδοσης, αλλά και μια σκοτεινή πτυχή αρκετών αθλητικών δραστηριοτήτων σε επίπεδο επαγγελματικού αθλητισμού-πρωταθλητισμού, όπου οι χρήστες, ωθούμενοι από οικονομικά, προσωπικά ή άλλα κίνητρα, δρουν αποστασιοποιημένοι από την έννοια του fairplay και τις πιθανές ιατρικές επιπτώσεις», μας λέει ο Δρ. Γιώργος Σταυρουλάκης https://heartcare.gr και συνεχίζει: «Παρότι το φαινόμενο έχει περιοριστεί δραστικά στις μέρες μας λόγω των αυστηρών ελέγχων, είναι δεδομένο ότι πλειάδα αθλητών συνεχίζει τη χρήση ανάλογων σκευασμάτων, συνήθως σε ένα πέπλο απόκρυψης, το οποίο μπορεί να παραμένει ακόμα και όταν προκύψουν ιατρικά προβλήματα».
Στην Αμερική της MAGA εποχής, οι ενέσεις τεστοστερόνης είναι το νέο τρεντ, όχι μόνο στον χώρο των γυμναστηρίων και των fight clubs, αλλά και σε εικοσιπεντάχρονους χαρτογιακάδες της διπλανής πόρτας, που μέσω της χημείας θέλουν να αποκτήσουν το εντυπωσιακό μυϊκό σύστημα που ονειρεύονται. Και κάπως έτσι σκευάσματα τεστοστερόνης αμφιβόλου ποιότητας και ασφάλειας πωλούνται στο διαδίκτυο. «Το ανησυχητικό στοιχείο είναι η έλλειψη οποιασδήποτε ιατρικής επίβλεψης, ή έστω εμπειρικής καθοδήγησης, στη λήψη σκευασμάτων τεστοστερόνης, η οποία παρατηρείται ακόμη και από ανηλίκους», σχολιάζει ο Δρ. Σταυρουλάκης.
Λίγη τεστοστερόνη ακόμη
Τα επίπεδα τεστοστερόνης μειώνονται φυσιολογικά με την πάροδο του χρόνου λόγω γήρανσης, αλλά και εξαιτίας ορισμένων ιατρικών παθήσεων, όπως της παχυσαρκίας, αλλά και άλλων παραγόντων που συνδέονται με τον τρόπο ζωής.
«Σε ορισμένους άνδρες εμφανίζεται μια πιο σημαντική πτώση οδηγώντας σε μια κατάσταση που είναι γνωστή ως υπογοναδισμός και η οποία έχει ως συνέπεια εκδηλώσεις όπως εύκολη κόπωση, μείωση της μυϊκής μάζας και οστικής πυκνότητας, μειωμένη ερωτική επιθυμία, στυτική δυσλειτουργία, καταθλιπτική διάθεση, επηρεάζοντας σφαιρικά την ποιότητα ζωής ενός άνδρα. Η θεραπεία υποκατάστασης με τεστοστερόνη μπορεί να αναστρέψει αρκετές από αυτές τις εκδηλώσεις - αν και όχι πάντα στον ίδιο βαθμό. Η αναζήτηση για ένα αποτελεσματικό ελιξίριο ζωής τροφοδοτεί μια ολόκληρη βιομηχανία και, όπως ήταν αναμενόμενο, η τεστοστερόνη, με δεδομένες αυτές τις δράσεις, δεν θα μπορούσε παρά να αποτελέσει έναν ιδανικό υποψήφιο για εκπλήρωση ανάλογων επιθυμιών, ακόμα και από άτομα τα οποία δεν πληρούν τις τυπικές ιατρικές ενδείξεις χορήγησης», εξηγεί ο καρδιολόγος.
Είναι η τεστοστερόνη, καρδιά μου
Στη μελέτη TRAVERCE 2023 χορηγήθηκε διαδερμικό σκεύασμα τεστοστερόνης ή εικονικό φάρμακο σε 5.246 άντρες ηλικίας 45-80 ετών, οι οποίοι είχαν προϋπάρχουσα καρδιαγγειακή νόσο ή υψηλό κίνδυνο για αυτήν και είχαν συμπτώματα και εργαστηριακές ενδείξεις υπογοναδισμού. Μετά από προοπτική παρακολούθηση 33 περίπου μηνών δεν βρέθηκε καμία διαφορά στην εκδήλωση ισχαιμικής καρδιοπάθειας ανάμεσα στις 2 ομάδες, διαπιστώθηκε όμως αυξημένη επίπτωση κολπικής μαρμαρυγής, νεφρικής βλάβης και πνευμονικής εμβολής στην ομάδα της τεστοστερόνης.
Πιο πρόσφατη δανέζικη μελέτη δημοσιευμένη το 2025 στο Circulation, ένα από τα εγκυρότερα περιοδικά, έδειξε ότι οι χρήστες αναβολικών στεροειδών είχαν τριπλάσια πιθανότητα οξέος εμφράγματος, 9 φορές μεγαλύτερη πιθανότητα ανάπτυξης μυοκαρδιοπάθειας και αυξημένη επίπτωση φλεβοθρόμβωσης και αρρυθμιών σε σχέση με τους μη χρήστες για μια περίοδο παρακολούθησης 11 ετών, και όλα αυτά παρότι επρόκειτο για άτομα με αξιόλογη φυσική-αθλητική δραστηριότητα. Οι θρομβοεμβολικές επιπλοκές (όπως η πνευμονική εμβολή) έχουν συσχετιστεί μεταξύ άλλων με την αύξηση των ερυθροκυττάρων και της συνάθροισης των αιμοπεταλίων, ενώ για κάποιες από τις καρδιαγγειακές επιδράσεις έχει ενοχοποιηθεί η αύξηση της αρτηριακής πίεσης και η δυσμενής μεταβολή του λιπιδαιμικού προφίλ.
«Καταλαβαίνει κανείς ότι η ασάφεια σχετικά με τις πιθανές συνέπειες της τεστοστερόνης παραμένει, ως αποτέλεσμα της μεγάλης ετερογένειας των υποψηφίων χρηστών (ηλικία, θεραπευτική ένδειξη, συννοσηρότητες), αλλά κυρίως της έλλειψης μακροχρόνιων μελετών, οι οποίες είναι απαραίτητες όταν εξετάζεται συσχέτιση με πιθανές καρδιαγγειακές ή νεοπλασματικές παθήσεις», μας λέει ο καρδιολόγος.
Τεστοστερόνη (και) στη φυλομετάβαση
Αν και η τεστοστερόνη δεν μπορεί να μεταμορφώσει μία γυναίκα σε άντρα, η λήψη της αποτελεί μία από τις ιατρικές παρεμβάσεις που γίνονται στη φυλομετάβαση προκειμένου να αναπτυχθούν τα επιθυμητά χαρακτηριστικά του αντρικού φύλου.
«Για να επιτευχθεί η επιθυμητή αρρενοποίηση, χορηγείται αγωγή η οποία αυξάνει τα επίπεδα τεστοστερόνης περίπου 20 φορές παραπάνω από τα φυσιολογικά, ενώ δεν είναι χαρτογραφημένες οι επιπτώσεις σε μακροχρόνια χορήγηση τεστοστερόνης, όπως απαιτείται σε περιπτώσεις φυλομετάβασης», εξηγεί ο Δρ. Σταυρουλάκης και συνεχίζει: «Σε τέτοιες περιπτώσεις, μετά από αξιόπιστη και αμερόληπτη ενημέρωση από τους ιατρούς, ο εξεταζόμενος καταλήγει σε απόφαση η οποία συμπεριλαμβάνει τις προσωπικές ανησυχίες, ιδιαιτερότητες, προσδοκίες και αναλαμβάνει το μέρος της ευθύνης που του αναλογεί. Συχνά προκύπτει η αναγκαιότητα διεπιστημονικής προσέγγισης (ουρολογική, ενδοκρινολογική, ψυχιατρική, ή άλλη ανάλογα με την περίπτωση), ενώ ο ρόλος του καρδιολόγου περιλαμβάνει την εκτίμηση του αρχικού κινδύνου και την διαχρονική παρακολούθηση πιθανών επιπλοκών, ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις έχει προταθεί και η συγχορήγηση αντιθρομβωτικής αγωγής».
Εσύ αποφασίζεις;
«Μα γιατί να θέλει να μπει κάποιος σε μία περιπέτεια που μπορεί να κλονίσει την καρδιαγγειακή του υγεία;», θα αναρωτιέσαι.
Η επιλογή της φυλομετάβασης είναι ο σπανιότερος λόγος. Τις περισσότερες φορές η τεστοστερόνη χορηγείται για τη θεραπεία του συμπτωματικού υπογοναδισμού. Όπως μας λέει ο Γιώργος Σταυρουλάκης, «η χρήση τεστοστερόνης υιοθετείται από αρκετές ιατρικές εταιρείες τόσο στην Ευρώπη, όσο και στις ΗΠΑ και μπορεί να έχει αξιόλογα αποτελέσματα σε επιλεγμένους ασθενείς. Ωστόσο, οι άνδρες, ιδίως αυτοί με προϋπάρχουσες καρδιακές καταστάσεις, πρέπει να συζητήσουν με τον γιατρό τους και να διερευνήσουν με ενδελέχεια την σχέση παρενεργειών/ωφέλειας για την περίπτωσή τους. Το θέμα αποτελεί ιδανικό πεδίο εφαρμογής του ονομαζόμενου «διαμοιρασμού ευθύνης» (shared decision making), ο οποίος αποτελεί απαίτηση των καιρών κατά την ιατρική πρακτική».
