Μπορεί η περίοδος των lockdowns να έχει αρχίσει να μας φαίνεται αρκετά μακρινή, όμως οι επιπτώσεις της πανδημίας του Covid-19, επηρεάζουν άμεσα το παρόν. Το ότι ο εγκλεισμός στο σπίτι αποτελεί παρελθόν, δεν σημαίνει ότι είμαστε και καλά. Ένας από τους παράγοντες που φαίνεται πως έχει διαταραχτεί περισσότερο εξαιτίας της απομάκρυνσής μας από τις ζωτικές συνήθειες της καθημερινότητας που συμβάλλουν στην ομαλή ανάπτυξή μας, είναι αυτός της ψυχικής υγείας.
Όπως αποκάλυψε μια νέα μελέτη που δημοσιεύτηκε πρόσφατα στο επιστημονικό περιοδικό Biological Psychiatry: Global Open Science, το άγχος που επέφερε η κοινωνική απομόνωση, μεγάλωσε πρόωρα τον εγκέφαλο των εφήβων κατά τουλάχιστον τρία χρόνια και με τρόπους παρόμοιους με τις αλλαγές που παρατηρήθηκαν σε παιδιά τα οποία αντιμετώπιζαν χρόνιο στρες λόγω διαφόρων αντιξοοτήτων.
Η συγκεκριμένη μελέτη είναι η πρώτη που συνέκρινε σαρώσεις των φυσικών δομών του εγκεφάλου των εφήβων πριν και μετά την έναρξη της πανδημίας και κατέγραψε σημαντικές διαφορές, όπως δήλωσε ο Ian Gotlib, επικεφαλής συγγραφέας της και καθηγητής ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο του Στάνφορντ.
Μέχρι την πραγματοποίηση της έρευνας, οι επιστήμονες γνώριζαν ότι οι έφηβοι παρουσίαζαν αυξημένα επίπεδα κατάθλιψης, άγχους και φόβου σε σύγκριση με τα προ της πανδημίας δεδομένα, ωστόσο δεν γνώριζαν τίποτα για τις επιπτώσεις που αυτά επιφέρουν στον εγκέφαλό τους. Όπως ανέφερε ο Gotlib, «Κατά την έρευνα σκεφτήκαμε ότι μπορεί να προκύψουν αποτελέσματα παρόμοια με αυτά που συναντούσαμε στις περιπτώσεις εφήβων που είχαν βιώσει στη ζωή τους αντιξοότητες, όμως δεν είχαμε καταλάβαμε πόσο κοινά και μεγάλης βαρύτητας θα ήταν τελικά».
Συγκρίνοντας τις μαγνητικές τομογραφίες 128 παιδιών ηλικίας 16 ετών, από δείγματα που, τα μισά συλλέχθηκαν πριν και τα άλλα μισά στο τέλος του πρώτου έτους της πανδημίας, οι ερευνητές εντόπισαν αυξημένη ανάπτυξη στον ιππόκαμπο και την αμυγδαλή, περιοχές του εγκεφάλου που ελέγχουν αντίστοιχα την πρόσβαση σε ορισμένες αναμνήσεις και βοηθούν στη ρύθμιση του φόβου, του άγχους και άλλων συναισθημάτων. Εντόπισαν επίσης λέπτυνση των ιστών στον φλοιό, ο οποίος σχετίζεται άμεσα με τις εκτελεστικές λειτουργίες του εγκεφάλου. Αν και αυτές οι αλλαγές πραγματοποιούνται και κατά τη φυσιολογική ανάπτυξη των εφήβων, η πανδημία αποδείχθηκε πως επιτάχυνε τις διαδικασίες.
Η πρόωρη γήρανση του εγκεφάλου των παιδιών, φυσικά, δεν αποτελεί μια θετική εξέλιξη. Πριν την πανδημία, αυτή είχε παρατηρηθεί σε περιπτώσεις χρόνιου παιδικού στρες, ψυχικού τραύματος, κακοποίησης και παραμέλησης, δηλαδή σε δυσμενείς εμπειρίες της παιδικής ηλικίας που όχι μόνο καθιστούν τους ανθρώπους πιο ευάλωτους στην κατάθλιψη, το άγχος, τον εθισμό και άλλες ψυχικές ασθένειες, αλλά μπορούν να αυξήσουν τον κίνδυνο καρκίνου, διαβήτη, καρδιακών παθήσεων και άλλων μακροπρόθεσμων ζητημάτων υγείας.
Όσα γνωρίζαμε έως τώρα για τους εγκεφάλους των εφήβων πριν από την πανδημία, προέρχονταν κυρίως από μια διαχρονική μελέτη που ξεκίνησε η ομάδα του Gotlib πριν από οκτώ χρόνια, με αρχικό στόχο την καλύτερη κατανόηση των διαφορών μεταξύ των φύλων στα ποσοστά κατάθλιψης στους εφήβους. Τα παιδιά που συμμετείχαν σε εκείνη τη μελέτη, κλήθηκαν να υποβληθούν σε μαγνητικές τομογραφίες του εγκεφάλου τους ανά δύο χρόνια. Καθώς πραγματοποιούσαν τον τρίτο γύρο των σαρώσεων, ο ερχομός της πανδημίας άφησε στη μέση την έρευνα στο Στάνφορντ, εμποδίζοντας τους επιστήμονες να συλλέξουν δεδομένα από τον Μάρτιο του 2020 έως τα τέλη του ίδιου έτους.
Κάπως έτσι, γεννήθηκε η ιδέα να διερευνήσουν πώς η ίδια η πανδημία μπορεί να επηρεάσει τη φυσική δομή του εγκεφάλου των παιδιών. Στο δείγμα των 128 εφήβων της νέας έρευνας, συνταίριαξαν σε ζευγάρια παιδιά ίδιου φύλου και ηλικίας, δημιουργώντας υποομάδες με παρόμοια αναπτυξιακή πορεία, κοινωνικοοικονομική κατάσταση και έκθεση στο άγχος της παιδικής ηλικίας. «Αυτό μας επέτρεψε να συγκρίνουμε 16χρονους πριν από την πανδημία με άλλους 16χρονους που αξιολογήθηκαν μετά την πανδημία», είπε ο Ian Gotlib.
Προκειμένου να προσδιορίσουν τη μέση ηλικία του εγκεφάλου στα δείγματά τους, οι ερευνητές εφάρμοσαν τις σαρώσεις του εγκεφάλου των παιδιών σε ένα μοντέλο μηχανικής μάθησης για την πρόβλεψη της ηλικίας του εγκεφάλου, που αναπτύχθηκε από την ομάδα εργασίας ENIGMA-Brain Age. Οι επιστήμονες συγκέντρωσαν τα δεδομένα από τις απεικονίσεις, ενώ αξιολόγησαν επίσης τα ψυχολογικά συμπτώματα που αναφέρθηκαν από κάθε ζευγάρι, εντοπίζοντας πιο σοβαρά συμπτώματα άγχους, κατάθλιψης και φόβου στην ομάδα που είχε βιώσει την πανδημία.
Όπως κάθε έρευνα που αφορά το διάστημα της πανδημίας και σχετίζεται με την ανάπτυξη του ανθρώπου, έτσι κι αυτή, μπορεί να έχει αποφέρει ευρήματα που έχουν επηρεαστεί σε σημαντικό βαθμό από τις ψυχοκοινωνικές επιπτώσεις της περιόδου, οι οποίες ενδέχεται να είναι παροδικές.
Ο Dan Siegel, κλινικός καθηγητής ψυχιατρικής στην Ιατρική Σχολή του UCLA, σημείωσε ότι πολλά άτομα βιώνουν μετατραυματική ανάπτυξη μετά από ένα στρεσογόνο συμβάν. «Εάν οι ερευνητές θέλουν να εμπλουτίσουν το έργο τους, πρέπει να λάβουν υπόψιν αυτά τα δεδομένα και να μην εξάγουν απόλυτα συμπεράσματα σχετικά με την ανάπτυξη του εγκεφάλου των εφήβων», επεσήμανε.
Οι συγγραφείς της μελέτης από τη μεριά τους, κατανοούν ότι δεν μπορούν να γνωρίζουν ακόμη εάν οι φυσικές αλλαγές που εντοπίστηκαν στους εγκεφάλους θα μείνουν σταθερές. Για τον λόγο αυτό, σκοπεύουν να υλοποιήσουν έναν επιπλέον κύκλο σαρώσεων μετά από δύο χρόνια, ενώ συνεχίζουν να συλλέγουν δεδομένα για τους συμμετέχοντες στη μελέτη.
«Είναι πολύ ενδιαφέροντα τα όσα παρατηρήσαμε στην έρευνα σχετικά με τον εγκέφαλο και τη ψυχική υγεία των παιδιών, όμως δεν πρέπει να καταλήξουμε βεβιασμένα στο συμπέρασμα ότι τα αποτελέσματά της ισοδυναμούν με τη μόνιμη γήρανση του εγκεφάλου των παιδιών», τόνισε ο επικεφαλής της, Ian Gotlib. «Επίσης, οι περιοχές του εγκεφάλου μπορούν να εμφανίζουν μη γραμμικά μοτίβα ανάπτυξης, επομένως το να βλέπουμε απλώς έναν λεπτότερο φλοιό ή μεγαλύτερο όγκο αμυγδαλής δεν υποδηλώνει απαραίτητα και έναν μεγαλύτερης ηλικίας εγκέφαλο», διασαφήνισε.
