Μπορεί να γνωρίζεις -ή όχι ακόμη- ότι υποφέρεις από χρόνια φλεγμονή βιώνοντας ανά περιόδους συμπτώματα όπως η έντονη κόπωση, τα γαστρεντερολογικά προβλήματα ή οι πόνοι στους συνδέσμους. Σε κάθε περίπτωση, από τη στιγμή που αναγνωρίζεται από τον γιατρό σου η χρόνια και εμμένουσα κατάσταση φλεγμονής, αναρωτιέσαι πώς μπήκε ο οργανισμός σου σε αυτή την αυτοκαταστροφική διαδικασία. Δεν είναι παράπονο, δεν είναι το «γιατί σε εμένα», αλλά εύλογη απορία στην οποία οι επιστήμονες έχουν μία πειστική απάντηση: την οξεία φλεγμονή.
Γιατί όμως ασχολούμαστε τόσο πολύ με τη χρόνια φλεγμονή; Επειδή ολοένα και περισσότεροι υποφέρουν από αυτή, κάτι που στο οικονομικό σύστημα που ζούμε -βλέπε καπιταλισμός- αυτό, εκτός από την προσωπική κακουχία, σημαίνει απώλεια εργατοωρών, αλλά και επιβάρυνση των δομών υγείας.
Από την Ιατρική Σχολή του Χάρβαρντ μαθαίνεις τον μηχανισμό γέννησης της χρόνιας φλεγμονής αλλά και τρόπους για να βελτιώσεις την ποιότητα της ζωής σου, που σε περιόδους έξαρσης υποβαθμίζεται:
Πώς χρονίζει η φλεγμονή;
Η οξεία φλεγμονή είναι μια διαδικασία προς όφελος του οργανισμού μας, καθώς ενεργοποιείται όταν κάτι δεν πάει καλά εξαιτίας λοιμώξεων ή τραυμάτων, που διαταράσσουν την υγεία μας και οδηγούν το σώμα μας σε κατάσταση μάχης.
Μερικές φορές ο εχθρός επιμένει, οπότε ο οργανισμός μένει σε επιφυλακή δίνοντας διαρκώς μάχες. Σε κάποιες περιπτώσεις όμως, ενώ ο εχθρός κατατροπώνεται, ο οργανισμός μας δεν βγαίνει από την κατάσταση συναγερμού και συνεχίζει να απαντά ανοσολογικά διατηρώντας την κατάσταση φλεγμονής. Μιλάμε δηλαδή για μία διαταραχή, όπου το ανοσοποιητικό σύστημα γίνεται υπερβολικά ευαίσθητο και βλέπει ως απειλή τα υγιή κύτταρα και τους ιστούς του ίδιου του σώματος. Μπορεί τότε να «επιτεθεί» στις αρθρώσεις, στο γαστρεντερικό μας σύστημα ή σε άλλα όργανα και ιστούς και το σώμα μας αρρωσταίνει αντί να θεραπεύεται. Μπαίνει δηλαδή σε μία κατάσταση αυτοανοσίας και χρόνιας φλεγμονής, αλληλένδετων καταστάσεων που αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης πολλών ασθενειών, ανάμεσά τους διαβήτη, καρδιαγγειακά νοσήματα, χρόνιες πνευμονοπάθειες, αλλά και ορισμένες μορφές καρκίνου. Γι’ αυτό και έχει μεγάλη σημασία, για τον έλεγχο της φλεγμονής, η έγκαιρη διάγνωση και η έναρξη της ενδεδειγμένης για την κάθε περίπτωση αγωγής - συνήθως με αντιφλεγμονώδη ή κορτιζονούχα φάρμακα ή βιολογικούς παράγοντες.
Χρόνια φλεγμονή και καρκίνος
Όσον αφορά στον καρκίνο, η αύξηση περιστατικών καρκίνου του πνεύμονα σε γυναίκες μη καπνίστριες οδήγησε τους επιστήμονες σε αναζήτηση αιτιών πέρα από τους μέχρι τώρα προφανείς, όπως η ατμοσφαιρική ρύπανση ή η έκθεση σε τοξικά περιβάλλοντα. Σε μελέτη που δημοσιεύτηκε στα Εθνικά Ινστιτούτα Υγείας των Η.Π.Α., τα αυτοάνοσα νοσήματα στις γυναίκες, νοσήματα που χαρακτηρίζονται και ως φλεγμονώδη, συνδέονται, μέσω της χρόνιας φλεγμονής στην οποία βρίσκεται ο οργανισμός, με τον καρκίνο του πνεύμονα σε μη καπνίστριες.
Τα ύποπτα συμπτώματα
Τα σημάδια της χρόνιας φλεγμονής δεν είναι τόσο εμφανή όσο εκείνα της οξείας, αλλά υπονομεύουν την υγεία και την ποιότητα της ζωής μας:
- Πόνοι στους μύες και τους συνδέσμους
- Έντονο αίσθημα κόπωσης χωρίς προφανή αιτία και χαμηλά επίπεδα ενέργειας
- Άγχος και κατάθλιψη
- Συχνοί πονοκέφαλοι
- Αλλαγές στην όρεξη και στο σωματικό βάρος
- Εντερικές διαταραχές, όπως διάρροια ή δυσκοιλιότητα
- «Θολό μυαλό», κακή μνήμη και αδυναμία συγκέντρωσης. Οι αγγλοσάξονες επιστήμονες περιγράφουν όλη αυτή την κατάσταση σύγχυσης ως σύνδρομο «brain fog».
Κι αν αλλάξω lifestyle;
Στην εποχή μας το Lifestyle Medicine, δηλαδή η Ιατρική Τρόπου Ζωής, είναι η σύγχρονη επιστημονική τάση που περιγράφει πώς ο τρόπος με τον οποίο ζούμε προλαμβάνει νοσήματα, μας βοηθά στην ανάρρωση ή, αντίθετα, μας αρρωσταίνει. Στην περίπτωση της χρόνιας φλεγμονής, διατροφικά μοντέλα και κακές συνήθειες καταδεικνύονται καταλυτικές για την πυροδότηση ή την ύφεση των συμπτωμάτων.
Συνεπώς είναι κρίσιμο για την υγεία μας και την ποιότητα της ζωής μας να ακολουθήσουμε έναν τρόπο ζωής που σύμφωνα με την Ιατρική Σχολή του Χάρβαρντ βοηθάει στη μείωση της χρόνιας φλεγμονής ή και την προλαμβάνει:
- Πρόσεξε τι τρως: Οι ειδικοί επιστήμονες του Χάρβαρντ σε προειδοποιούν ότι πολλές «αντιφλεγμονώδεις δίαιτες» που κυκλοφορούν στο διαδίκτυο δεν βασίζονται σε μελέτες. Από την άλλη, παραδέχονται τη σχέση μεταξύ μεσογειακής διατροφής και μείωσης των επιπέδων φλεγμονής. Η μεσογειακή διατροφής, ως γνωστό, είναι πλούσια σε φρούτα, λαχανικά, ξηρούς καρπούς, δημητριακά ολικής άλεσης, ψάρια και ελαιόλαδο και φτωχή σε κόκκινο κρέας και ζάχαρη. Επίσης, ως μια πιο φυσική, λιγότερο επεξεργασμένη διατροφή, έχει σημαντική επίδραση στη σωματική και συναισθηματική υγεία. Όπως λέει ο Δρ Frank Hu, καθηγητής Διατροφής και Επιδημιολογίας στο Τμήμα Διατροφής στη Σχολή Δημόσιας Υγείας του Χάρβαρντ, «μια υγιεινή διατροφή είναι ωφέλιμη όχι μόνο για τη μείωση του κινδύνου χρόνιων ασθενειών, αλλά και για τη βελτίωση της διάθεσης και της συνολικής ποιότητας ζωής».
- Κουνήσου! Οι επιστήμονες το λένε με κάθε αφορμή, ώστε να πειστείς πραγματικά να εντάξεις την άσκηση στην καθημερινότητά σου. Όσο εσύ κινείσαι, η φλεγμονή πάει για ύπνο. Η έντονη άσκηση, που κάποτε δίχαζε τους επιστήμονες -κάποιοι τη συνέδεαν με την εμφάνιση φλεγμονής- τώρα θεωρείται όπλο στην καταπολέμηση της χρόνιας φλεγμονής.
- Διαχειρίσου το βάρος σου: Το κοιλιακό ή σπλαχνικό λίπος είναι αυτό που παράγει τις χημικές εκείνες ουσίες που σχετίζονται με τη φλεγμονή. Και κάπως έτσι συνδέεται με τη χρόνια φλεγμονή και η κατανάλωση ζάχαρης, η οποία αυξάνει δραματικά το κοιλιακό λίπος επιδεινώνοντας έτσι τα συμπτώματα των ασθενών. Πονάς; Κόψε τα γλυκά.
- Κοιμήσου: Επτά ή οκτώ ώρες ύπνου, χωρίς ενδιάμεσες διακοπές και σε σκοτεινό και δροσερό περιβάλλον είναι ό,τι χρειάζεσαι για να αντιμετωπίσεις τα συμπτώματα της χρόνιας φλεγμονής. Ο ανεπαρκής ύπνος, όχι μόνο σου στερεί την ενέργεια και την παραγωγικότητα, αλλά αυξάνει δραματικά τους δείκτες φλεγμονής.
- Κόψε -επιτέλους- το κάπνισμα: Σβήνοντας το τελευταίο τσιγάρο της ζωής σου, το σώμα σου θα αρχίσει να «ηρεμεί» και η χρόνια φλεγμονή να υποχωρεί μέσα σε λίγες εβδομάδες, όπως ισχυρίζονται οι ειδικοί. Αν η ίδια σου η θέληση δεν αρκεί για να το κόψεις, κάνε ό,τι χρειάζεται: επισκέψεις σε ιατρεία διακοπής καπνίσματος, χρήση υποκατάστατων νικοτίνης σύμφωνα με τον γιατρό σου, βελονισμό… Εσύ αποφασίζεις.
- Μην πιεις ακόμα ένα ποτηράκι: Αυτά τα ποτήρια κρασιού που τσουγκρίζεις με κάθε αφορμή με φίλους και τα αδειάζεις σε dt, τα καλοκαιρινά κοκτέιλ ή τα παλαιωμένα ουίσκι -καθένας έχει το ποτό του- μπαίνουν στο μικροσκόπιο των επιστημόνων υγείας όλο και συχνότερα. Κι αν κάποτε συζητούσαμε για τις παθήσεις του ήπατος που σχετίζονται με την κατανάλωση αλκοόλ, οι επιστήμονες πλέον συνδέουν το αλκοόλ με την πρόκληση ορισμένων μορφών καρκίνου και τη διατήρηση ή και επιδείνωση των συμπτωμάτων της φλεγμονής. Ωστόσο, οι επιστήμονες υγείας του Χάρβαρντ λένε ότι η πολύ μικρή ποσότητα αλκοόλ μπορεί και να είναι βοηθητική στις περιπτώσεις φλεγμονής, ίσως γιατί μας παίρνει λίγο από το βάρος του χρόνιου στρες.
- Απαλλάξου από το χρόνιο άγχος: Το χρόνιο στρες μπορεί να εντείνει τα συμπτώματα της χρόνιας φλεγμονής και να πυροδοτήσει ασθένειες όπως η ρευματοειδής αρθρίτιδα, οι καρδιαγγειακές παθήσεις, η κατάθλιψη και η φλεγμονώδης νόσος του εντέρου.
