Είκοσι μέρες, δεκατέσσερις πόλεις, μύθοι και πραγματικότητα και μια χώρα άγνωστη και παραδόξως τόσο γνώριμη. Ο Παντελής Μάκκας βρέθηκε στην άλλη άκρη του κόσμου με μια αφορμή- την συμμετοχή του στον Ιππόλυτο σε σκηνοθεσία Κατερίνας Ευαγγελάτου που ανέβηκε στο Lyric Theatre, στην Ακαδημία του Χονγκ Κονγκ για τις Παραστατικές Τέχνες (The Hong Kong Academy for Performing Arts). Και μετά το μόνο που είχε να κάνει, για να ικανοποιήσει ένα όνερο ζωής, ήταν απλώς να παραμείνει στη «γειτονιά» για λίγο ακόμη...
"Επειδή παίζαμε στο Χονγκ Κονγκ τον Ιππόλυτο, βρήκα την ευκαιρία να πάω στην Ιαπωνία. Καθυστέρησα τα πάντα πίσω μου, όσο δύσκολο κι αν ήταν. Η ιδέα ήταν να φτάσω στη Χιροσίμα, αν και δεν καταλάβαινα τότε, ακριβώς το γιατί. Εκεί συνειδητοποίησα κάτι, όταν υπάρχει κενό στη γνώση μου θέλω να το καλύψω. Να το βιώσω Δεν ήξερα τίποτα για την ιαπωνική ιστορία. Προσέγγισα την χώρα περισσότερο σαν άνθρωπος παρά σαν καλλιτέχνης. Είχα την περιέργεια να καταλάβω τι είναι όλοι αυτοί οι άνθρωποι. Ποιοι είναι αυτοί οι 124 εκατομμύρια άγνωστοι".
"Στην Ολλανδία, στη σχολή, είχα παρακολουθήσει ένα μάθημα για την ιαπωνική φωτογραφία. Υπήρχε αρχικά α η έλξη, ως βλέμμα και ως φόρμα. Είχα φίλους Ιάπωνες εκεί που ξαναβρήκα εδώ- ήταν οι «οδηγοί» μας , οι «πληροφοριοδότες» μας".
"Δεν υπάρχει τίποτα συγκρίσιμο με μας. Το πρώτο που σκέφτηκα ήταν σταμάτα να κρίνεις. Το πιο γνώριμο που ένιωσα ήταν αυτή η αίσθηση του νησιώτη, αυτό που αισθάνεσαι όταν όλα γύρω σου είναι θάλασσα".
"Είναι η πρώτη φορά που έκανα τόσο οργανωμένο ταξίδι. Είχα κλείσει όλες τις διανυκτερεύσεις, τα δρομολόγια, από πριν".
"Εμείς στην Ελλάδα έχουμε χώρο. Εκεί δεν υπάρχει αυτή η έννοια. Ένα «μικρό» χωριό δεν είναι αυτό των εβδομήντα κατοίκων όπως εδώ, αλλά των χιλιάδων".
Υπάρχει μια διαστρέβλωση που ακόμη δεν μπορώ να την κατανοήσω. Η Ιαπωνία σαν να ζει μονίμως στα άκρα. Είναι ο πιο συντηρητικός λαός που έχω επισκεφτεί. Και ταυτόχρονα ο πιο εξελιγμένος. Λειτουργούν σαν κοπάδι, δεν υπάρχει ατομικότητα. Είναι δομημένο βαθιά μέσα τους. Πάντα σκέφτονται ως σύνολο.
Περίμενα μια τελείως διαφορετική Ιαπωνία, καθαρά μινιμαλιστική, γεμάτη με ξεχωριστά design και αρχιτεκτονικά θαύματα. Υπάρχει, αλλά μόνο στα τουριστικά πακέτα. Μόλις πάρεις αυτοκίνητο αμάξι και φύγεις όλα αλλάζουν. Οι πόλεις, είναι ξεχωριστές. Μπροστά τους η ΝΥ είναι τίποτα. Πήγα σε δεκατέσσερις. Βρέθηκα σε μέρη που δεν πιστεύεις πως υπάρχουν. Κάποια στιγμή έτυχε να περάσουμε από ένα ρυζοχώραφο. Σε ένα δρόμο που δεν συναντάς ούτε στην χειρότερη αφρικανική χώρα. Και εκεί καταλαβαίνεις το ταυτόχρονο high -tech και low-tech της χώρας. Και από την άλλη, πλάι, πλάι, την παράδοση αιώνων με το πιο φτηνό αμερικανικό προϊόν που μπορείς να φανταστείς.
Η θρησκεία τους είναι το Σίντο- παγανιστική. Ήρθε και ο Βουδισμός από την Κίνα και τώρα βλέπεις ναούς που τα έχουν και τα δύο. Είναι πολύ ανοιχτοί σε όλα. Έχουν μια θρησκευτική επαφή με τη φύση επίσης, ένα τρόπο να πιστεύουν που επιτρέπει στο παρόν να αγκαλιάζει το παρελθόν.
Οι μουσικοί στους δρόμους είναι φανταστικοί, παντού βλέπεις beatbox, παντού ακούς αυτούς τους ήχους.
Με σταματούσαν συχνά για να μου πουν ότι έχω ωραία γένια. Τρελαίνονται με αυτά.
Ήμασταν στο Τόκυο πέντε μέρες και μετά νοικιάσαμε αυτοκίνητο για να βγούμε εκτός. Τριανταεπτά εκατομμύρια κόσμου και στους δρόμους ούτε ένα φανάρι. Όλα δουλεύουν τρομαχτικά ρολόι.
Στην Ελλάδα δεν μαθαίνουμε για την Ιαπωνική ιστορία. Μαθαίνουμε τη Χιροσίμα, το Ναγκασάκι. Μετά τη Χιροσίμα οι Αμερικάνοι πήραν τα πάντα. Αυτό το τραύμα οι Ιάπωνες δεν το έχουν δει κατάματα, γι’ αυτό και ο παλιμπαιδισμός, η περίεργη ερωτική τους έκρηξη
Από το 1870 έως τον Β’ Παγκόσμιο, οι Ιάπωνες ήθελαν να κατακτήσουν τον κόσμο. Όπως και οι Γερμανοί. Ένας λαός που δεν είναι βίαιος αλλά η χώρα του παράγει βία. Όπως το Ισραήλ σήμερα που παράγει βία, με ένα μεγάλο ποσοστό των Ισραηλινών όμως να μην παράγουν βία ως άνθρωποι.
Με τη βιομηχανική επανάσταση η Ιαπωνία εξελίχθηκε απότομα. Πολλοί δεν μπόρεσαν να ακολουθήσουν. Έμειναν πίσω στον δικό τους μικρόκοσμο.
Όταν πας εκεί, κουβαλάς ήδη στο μυαλό σου ένα μύθο. Και όταν ψάχνεις να βρεις τον μύθο, συχνά, πας στα αντίθετα. Εγώ είδα ένα βρώμικο Τόκιο, όχι τόσο καθαρό όσο μου έλεγαν. Πολύ κίνηση, πολλές γωνιές ξεχασμένες, πολλοί άνθρωποι. Έτσι υποψιάζομαι θα γίνει η Αθήνα σε 200 χρόνια. Σαν να έχει ενωθεί το κέντρο, ο Πειραιάς, το Πικέρμι.
Η αντίθεση είναι μέσα τους. Δεν έχουν καμία προσωπική επαφή όπως την ορίζουμε εμείς στον δυτικό κόσμο Δεν ακουμπιούνται, δεν γελάνε, δεν ακουμπάνε ο ένας το χέρι του άλλου,, ζευγάρια δεν φιλιούνται, καμία σωματική επαφή
Το πιο βασικό που αισθάνθηκα εκεί, είναι ο πόνος. Υπάρχει ένα συνολικό τραύμα που μετά από τόσες δεκαετίες δεν έχει ξεθωριάσει.
Γνώρισα ένα επιμελητή τέχνης που μένει εκεί πάνω από είκοσι χρόνια. Μου είπε: «Εσύ που έρχεσαι από τη Δύση δεν μπορείς να κρίνεις τίποτα. Είσαι αδιανόητα μακριά από την δική τους πραγματικότητα. Δεν μπορείς με τίποτα να μπεις στα παπούτσια τους. Το κατάλαβα όταν είδα το Φούτζι. Μου λέγανε πολλοί γι' αυτό το βουνό. Δεν καταλάβαινα. Το έβλεπα στις φωτογραφίες και έλεγα οκ είναι ένα βουνό. Από κοντά είναι κάτι άλλο. Δημιουργεί μια ενέργεια που δεν εξηγείται. Το βλέπεις για ελάχιστο χρόνο το πρωί. Και μετά έρχονται όλα τα σύννεφα και το καλύπτουν. Και στάζει. Σαν να κλαίει το βουνό. ΄
Πήγαμε σε ένα μπαρ και όλοι κοιτάζανε τα κινητά, τα τάμπλετ. Και δω συμβαίνει αλλά όχι σε τέτοιο βαθμό. Να σε κοιτάξει, να σου μιλήσει κάποιος, δεν παίζει.
Πήγαμε και σε ένα άλλο μπαρ που το τρέχουν βουδιστές μοναχοί. Μας είπαν πως αυτός είναι ένας ωραίος τρόπος για να έρθουν κοντά στον κόσμο. Σε κάποια στιγμή, σταμάτησαν τη μουσική και ξεκίνησαν μια προσευχή που κράτησε είκοσι λεπτά. Σέρβιραν αλκοόλ με ένα σπάνιο δηλητήριο φιδιού- για ελαφριά ζάλη και μέθεξη.
Στην Χιροσίμα, έχει καταστραφεί όλη η πόλη. Μείνανε μόνο τα κτήρια από μπετόν. Υπάρχει ένα σχολείο- ένα από τα τρία κτήρια που έμειναν όρθια- πήγαιναν και γράφανε μηνύματα για τους ανθρώπους που χάσανε.
Έχουν παντού αυτά τα παιχνίδια που βάζεις κέρμα και παίρνεις δώρο. Ένα μπαλάκι που έχει μέσα κάτι. Κι αυτό το έβρισκες παντού. Έχουν μια μανία, να κερδίσουν κάτι.
Δεν φοβάσαι πουθενά, η Ιαπωνία είναι το πιο ασφαλές μέρος του κόσμου. Είδα πολλούς ανθρώπους που ήταν καλόκαρδοι, πολύ φιλικοί. Επειδή πρέπει. Αλλά με ένα πρέπει που εμείς δεν μπορούμε να κατανοήσουμε. Όταν γνωρίζεις Ιάπωνα, την δεύτερη φορά που θα τον ξαναδείς, σου φέρνει δώρο. Το οποίο μπορεί να είναι δύο μήλα και ένα λουλούδι. Έχουν αυτό, να σου δώσουν κάτι. Εμείς το είχαμε πολύ παλιά, το 'χουμε χάσει τώρα.
Τα βράδια βλέπεις στους δρόμους businessmen με τα κοστούμια τους, λιώμα. Δουλεύουν πολύ, πίνουν πολύ. Να είναι ο άλλος με το laptop του στο χέρι και να σέρνεται από το μεθύσι
Σε κάθε ναό, πληρώνεις για το τάμα που θα κάνεις. Δεν υπάρχει περίπτωση να δώσεις λιγότερο από 15-20 ευρώ.
Στο bunny island, ένα νησί γεμάτο άγρια κουνέλια, οι Ιάπωνες φωτογραφίζονται ασταμάτητα. Δεν θα καταλάβεις ποτέ αν είναι «κακός» ή «καλός» λαός
Είδα πολύ τέχνη, η σύγχρονη τους τέχνη είναι naïve. Είναι περισσότερο αισθητική παρά τέχνη ή όπως την αντιλαμβανόμαστε εμείς στο δυτικό κόσμο. Είναι ένα σερί από graphic design. Στα εθνικά μουσεία με έργα του 1.100 ή του 1.200 ή του 1.400 καταλαβαίνεις την ουσία. Πέθανε ο Ryuichi Sakamoto και του έκαναν αναδρομική έκθεση- πολύ μεγάλη υπόθεση. Πενήντα video artists με τη μουσική του. Αν ζούσε πιστεύω θα τους έκανε μήνυση.
Ποτέ δεν θα μιλήσουν εναντίον του συστήματος. Είναι πιστοί στην παράδοση- ακόμη κι αν αυτή εμπορευματοποιηθεί. Θέλουν όμως πάρα πολύ να μοιάσουν στη Δύση, ειδικά στην Αμερική.
Δεν λένε ψέματα. Δεν πετούν σκουπίδια στο δρόμο. Δεν κλέβουν. Όταν νοικιάσαμε αυτοκίνητο και ζητήσαμε κάποια ασφάλεια προστασίας για κλοπή, μας κοίταξαν με πραγματική έκπληξη – «τι εννοείτε;». Ήταν πέρα από τη λογική τους να συμβεί κάτι τέτοιο.
Δεν μπορώ να περιγράψω τη φύση ούτε τη σχέση τους με αυτή. Υπάρχει μια λέξη, δεν τη θυμάμαι, που δηλώνει τι συμβαίνει μέσα σου όταν ανθίζουν τα φυτά. Ο καιρός είναι τρελός, είδα την ίδια μέρα χιόνι και μετά 20 βαθμοί. Έκανα το βίντεο και σκεφτόμουν δεν υπάρχει πραγματικά τρόπος να δείξεις τι συμβαίνει στην φύση εκεί. Με το που ανθίζουν τα φυτά είναι σαν να περνούν όλοι σε άλλη πίστα.
Βρήκαμε ένα χωριό το οποίο ήταν όλο φτιαγμένο πάνω σε πηλό. Υπάρχουν πράγματα που δεν τα πιστεύεις ακόμη κι όταν τα βλέπεις.
Όλοι σου λένε να αγοράσεις second hand, μόνο που είναι πιο ακριβό από το κανονικό
Είναι υπέροχο αυτό που συμβαίνει με τα μαγαζιά που τρως. Μικρά σε μέγεθος, και με ένα άνθρωπο να κάνει τα πάντα, Ετοιμάζει, μαγειρεύει, σερβίρει, σε ένα πάγκο που χωράει λίγους- και η ουρά απέξω να περιμένει υπομονετικά.
Καταλαβαίνω γιατί ξαναπάνε στην Ιαπωνία. Γιατί μια φορά δεν φτάνει για να την εξηγήσεις.
