Σήμερα, στην εποχή της ολοένα αυξανόμενης πόλωσης και της ψηφιακής αγανάκτησης, ένα θέμα που απασχολεί και πάλι τη δημόσια συζήτηση είναι η ελευθερία της έκφρασης. Στη Γερμανία, η ελευθερία αυτή βρίσκεται όλο και περισσότερο υπό πίεση, ειδικότερα στο πλαίσιο της σύγκρουσης Ισραήλ-Γάζας. Ο δημόσιος λόγος δεν ορίζεται μόνο από τους νομικούς περιορισμούς που επιβάλλονται αλλά και από τις μεταβαλλόμενες κοινωνικές νόρμες και πολιτικές ευαισθησίες. Σε άλλες χώρες, θέματα όπως ο κλιματικός ακτιβισμός, η μετανάστευση και η εθνική ταυτότητα πυροδοτούν ομοίως έντονες συζητήσεις προκαλώντας τα όρια του τι μπορεί να ειπωθεί και τι όχι.
Η Hannah Arendt προσφέρει ένα πλαίσιο για την κατανόηση αυτών των εντάσεων. Για την Arendt, η ελευθερία δεν είναι μόνο δικαίωμα ή εσωτερική κατάσταση του ανθρώπου, αλλά μια μορφή συλλογικής δράσης. Αναδύεται όταν οι άνθρωποι μιλούν και πράττουν μαζί δημοσίως, αγκαλιάζοντας τον πλουραλισμό. Όπως γράφει στην Ανθρώπινη Κατάσταση, «Η εμπειρία της ελευθερίας αρχίζει πάντα με την πράξη, όχι με τη σκέψη ή τη βούληση». Η ελευθερία είναι μια πρακτική που απαιτεί κουράγιο, αντιπαράθεση και ανοικτό πνεύμα – όχι συναίνεση. Όταν η αγανάκτηση, η καθύβριση και οι προσβολές αντικαθιστούν τον διάλογο, ο δημόσιος χώρος κινδυνεύει να απολέσει τον δημοκρατικό του χαρακτήρα.
Η συζήτηση για την Κουλτούρα της Ακύρωσης αποκαλύπτει πόσο ευάλωτη έχει καταστεί η ισορροπία ανάμεσα στον ελεύθερο λόγο, την υπευθυνότητα και την ευαισθησία. Ορισμένοι τη θεωρούν ως μορφή λογοκρισίας. Άλλοι ως αναμέτρηση με την ιστορική εξουσία. Η Arendt μας παροτρύνει να δούμε αυτή την ένταση ως μέρος μιας δημόσιας σφαίρας που πάλλεται από ζωή – γιατί την ελευθερία πρέπει να την επαναδιαπραγματευόμαστε διαρκώς.
Η καλλιτεχνική ελευθερία αποτελεί ένα εύγλωττο παράδειγμα αυτής της έντασης. Η τέχνη ταράσσει τα ύδατα, προκαλεί τη συλλογική φαντασία και τη διευρύνει. Στο κλίμα που επικρατεί σήμερα, οι καλλιτέχνες βρίσκονται αντιμέτωποι με τις πιέσεις των ιδεολογικών άκρων, ενώ τα όρια της αποδεκτής έκφρασης μετατοπίζονται συνεχώς. Τι μπορεί, τι θα έπρεπε, τι οφείλει να πει η τέχνη σε αυτά τα συμφραζόμενα; Μια δημοκρατική κοινωνία πρέπει να αντέχει οι προκλήσεις αυτές να μένουν ανοικτές. Όταν η καλλιτεχνική ελευθερία περιορίζεται –από τη λογοκρισία, την κοινωνική πίεση ή τις θεσμικές επιφυλάξεις– περιορίζεται και η δυνατότητα ανανέωσης της δημόσιας ζωής.
Χαιρετισμός και εισαγωγή: Μαργαρίτα Τσώμου και Marc-André Schmachtel
Προβολή ταινιών:
Θα προβληθούν 3 ταινίες μικρού μήκους από τη σειρά «Cut it out» (ένα εγχείρημα που υλοποιήθηκε από το Goethe-Institut του Ισραήλ το 2018)
"Zensur hat viele Gesichter" / «Η λογοκρισία έχει πολλά πρόσωπα»
Με τη συμμετοχή της στο πρόγραμμα CUT IT OUT – Ταινίες κατά της λογοκρισίας, η σκηνοθέτιδα Aysun Bademsoy στέλνει το δικό της μήνυμα αλληλεγγύης προς τους ανθρώπους σε χώρες όπου η ελευθερία της έκφρασης είναι περιορισμένη και εφιστά την προσοχή στον κίνδυνο της λογοκρισίας που απειλεί και τις φιλελεύθερες κοινωνίες.
Γερμανία/Τουρκία, 2018
"Wo Bücher verbrannt werden, werden wir zu Wörtern." / «Εκεί όπου καίγονται βιβλία, εμείς γινόμαστε λέξεις»
Με τη συμμετοχή του στο πρόγραμμα CUT IT OUT – Ταινίες κατά της λογοκρισίας, ο σκηνοθέτης Haim Sokol στέλνει το δικό του μήνυμα αλληλεγγύης προς τους ανθρώπους σε χώρες όπου η ελευθερία της έκφρασης είναι περιορισμένη και εφιστά την προσοχή στον κίνδυνο της λογοκρισίας που απειλεί και τις φιλελεύθερες κοινωνίες.
Ρωσία, 2018
„Von Zeit zu Zeit könntest du doch mal den Mund halten, oder?“ /// "You could shut up from time to time, no?" /// «Θα μπορούσες να βγάζεις τον σκασμό κάπου κάπου, όχι;»
Με τη συμμετοχή του στο πρόγραμμα CUT IT OUT – Ταινίες κατά της λογοκρισίας, ο σκηνοθέτης Avi Mograbi στέλνει το δικό του μήνυμα αλληλεγγύης προς τους ανθρώπους σε χώρες όπου η ελευθερία της έκφρασης είναι περιορισμένη και εφιστά την προσοχή στον κίνδυνο της λογοκρισίας που απειλεί και τις φιλελεύθερες κοινωνίες.
Ισραήλ,2018
Χώρος εξαφάνισης/εμφάνισης
Spoken Word Performance με Armeghan Taheri x Ken Yamamoto
Η κειμενική περφόρμανς της Armeghan Taheri είναι ένα πείραμα: δεν παραθέτει τη σκέψη της Hannah Arendt, αλλά την αποδομεί, τη μετατοπίζει και τη συγκροτεί εκ νέου.
Η Taheri προσεγγίζει την έννοια της ελευθερίας που βρίσκουμε στη σκέψη της Arendt όχι ως ένα θεωρητικό οικοδόμημα, αλλά ως ένα εύθραυστο σώμα που ανασαίνει: ως θραύσμα στο πεδίο εντάσεων μεταξύ πολιτικών μετώπων, μεντιατικού εκτροχιασμού και καταπιεστικών αρχιτεκτονικών αυτού που μπορεί να ειπωθεί.
Εδώ η γλώσσα δεν εμφανίζεται ποτέ ως ουδέτερη μορφή, αλλά ως υλικό που υπό πίεση προβάλλει αντίσταση και υπερασπίζεται το δικό του πεδίο δράσης.
Ο ήχος του Ken Yamamoto αποδίδει αυτή την ένταση χωρίς να την αμβλύνει. Από παρατεταμένους, σταθερούς τόνους, στιγμές θορύβου, επικαλυπτόμενες συχνότητες και αποσπασματικόs ampling δημιουργείται ένας ακουστικός χώρος ο οποίος μετατοπίζει τις συνήθειες ακρόασης: μια υφή που δεν προσαρμόζεται αλλά προκαλεί τριβή, που πάλλεται στις παρυφές της ακουστικότητας και θέτει στο επίκεντρο όλα εκείνα που ενοχλούν.
Η Taheri και ο Yamamoto συνθέτουν από κοινού μια περφόρμανς, που δεν φωτίζει πτυχές της Arendt, αλλά που τη «μεταφέρει» στις ζώνες σύγκρουσης του παρόντος: μια στιγμή ανοιχτή, απροστάτευτη όπου η γλώσσα κάνει και πάλι αισθητά τα πολιτικά της διακυβεύματα.
Συζήτηση στρογγυλής τραπέζης:
συντονίζει η Μαργαρίτα Τσώμου με τους:
Shuddhabrata Sengupta, Κατερίνα Γρέγου, Στέφανο Λεβίδη, Ελπίδα Καραμπά
Συμμετέχουν οι:
Η καθηγήτρια Δρ Μυρόπη-Μαργαρίτα Τσώμου είναι Ελληνίδα θεωρητικός του πολιτισμού και εργάζεται ως συγγραφέας, δραματουργός, σκηνοθέτιδα στο θέατρο, παρουσιάστρια-συντονίστρια και επιμελήτρια εκθέσεων.
Από το 2019 είναι κάτοχος της έδρας «Σύγχρονης Θεατρικής Πράξης» στο Πανεπιστήμιο του Όσναμπρυκ. Είναι επίσης Επιμελήτρια Θεωρίας και Λόγου στον οργανισμό HAU-Hebbel am Ufer του Βερολίνου και ανήκει στην ιδρυτική και εκδοτική ομάδα του ποπ-φεμινιστικού περιοδικού «Missy Magazine». Στα πρόσφατα επιμελητικά της έργα ανήκουν, για παράδειγμα, η σειρά «Burning Futures: On Ecologies of Existence» [«Φλεγόμενο μέλλον: Σχετικά με τις Οικολογίες της Ύπαρξης»] στο HAU-Hebbel am Ufer, η σειρά «On Violence» [«Περί βίας] σε συνεργασία με την Akademie der Künste der Welt (ADKDW), επίσης στο HAU-Hebbel am Ufer, ή η σειρά εκδηλώσεων της «Apatride Society» [«Κοινωνία των Απάτριδων»] στο πλαίσιο του προγράμματος διαλέξεων του Paul B. Preciado της Documenta 14.
Οι δημοσιεύσεις και η έρευνα της Τσώμου αφορούν τα θέματα του queer φεμινισμού και των θεωριών φύλου, της παρεμβατικής τέχνης, των θεωριών της επιτελεστικότητας και του σώματος, της ψηφιακότητας και του θεάτρου, της πολιτισμικής εκπαίδευσης και της διαμεσικότητας καθώς και της κριτικής των διακρίσεων και της παιδαγωγικής του θεάτρου. Αυτή τη στιγμή ασχολείται με την έννοια του „πλανητικού φεμινισμού», μια θεώρηση που εξετάζει από κοινού τις διαστάσεις της οικολογίας και του κοινωνικού στοιχείου, του σώματος, του φύλου, της αποικιοκρατίας και της οικονομίας.
Ο Ken Yamamoto είναι ποιητής και spoken word καλλιτέχνης, ο οποίος γεννήθηκε στο Παρίσι και ζει στο Βερολίνο. Είναι μέλος της μετα-γερμανικής λογοτεχνικής κολεκτίβας του Βερολίνου parallelgesellschaft και το έργο του εστιάζει στο σημείο όπου τέμνονται η ποίηση και ο ήχος.
Επηρεασμένος από το αστικό ηχητικό τοπίο του Βερολίνου και την πειραματική-εξερευνητική υποκουλτούρα της ηλεκτρονικής μουσικής της πόλης, ο Yamamoto αναπτύσσει στις περφόρμανς λέξης και ήχου του ατμοσφαιρικά, ζωντανά ηχητικά κομμάτια που ταλαντεύονται μεταξύ κινηματογραφικής μουσικής, ηχογραφήσεων πεδίου, μινιμαλισμού, ηλεκτρονικής ambient μουσικής και λυρικής περφόρμανς με χρήση υπολογιστή.
Στις δουλειές του διερευνά τον χώρο αντήχησης ανάμεσα στο κοινό και στον περφόρμερ, έναν χώρο στον οποίο η γλώσσα, ο ήχος και η μουσική συμφύρονται γεννώντας εμβυθιστικές, ποιητικές εμπειρίες.
Από το 2004 έχει επικεντρωθεί στην ποίηση και την ποιητική περφόρμανς. Από το 2010 δουλεύει τον ποιητικό κύκλο «Neukölln Variationen». Οι αναγνώσεις και οι περφόρμανς του παρουσιάζονται συχνά σε μπαρ, κλαμπ, θέατρα, μουσεία, αλλά και σε λογοτεχνικά φεστιβάλ.
Η Armeghan Taheri είναι συγγραφέας, καλλιτέχνιδα, εργαζόμενη στον πολιτισμό, memer, αυτοαποκαλούμενη «γελωτοποιός» και ιδρύτρια του Afghan Punk Magazine, ενός περιοδικού που συνδέει με δημιουργικό τρόπο απελευθερωτικούς αγώνες. Σχεδιάζει και διευθύνει διάφορα καλλιτεχνικά προγράμματα νέων, συμπεριλαμβανομένου του Afghan Punk City, ενός εγχειρήματος που διερευνά πιθανές μεθόδους επαναχαρτογράφησης της πόλης μέσω της πολιτικής αυτο-οργάνωσης. Η Taheri είναι επίσης μέλος της parallelgesellschaft, μιας μετα-γερμανικής καλλιτεχνικής κολεκτίβας η οποία διοργανώνει ζωντανές εκδηλώσεις ανάγνωσης στο Νόικελν του Βερολίνου. Οι καλλιτεχνικές πρακτικές της Taheri εντάσσονται στο πλαίσιο ενός πειραματισμού που εστιάζει στην παραμόρφωση και την αποδιοργάνωση όσον αφορά τη γλώσσα, την εξουσία, την εικόνα και τον λόγο.
O Shuddhabrata Sengupta είναι καλλιτέχνης, συγγραφέας και επιμελητής που δουλεύει με την Raqs Media Collective από την αρχή της ίδρυσής της στο Νέο Δελχί της Ινδίας, το 1992 (η κολεκτίβα ιδρύθηκε από τον Sengupta, τη Monica Narula και τον Jeebesh Bagchi).
Η Raqs έχει παρουσιάσει έργα της σε όλο τον κόσμο, μεταξύ άλλων στην Documenta και τις Μπιενάλε της Βενετίας, της Κωνσταντινούπολης, της Ταϊπέι, του Λίβερπουλ, της Σαγκάης, του Σίδνεϊ και του Σάο Πάολο. Ατομικές εκθέσεις των μελών της έχουν φιλοξενηθεί σε μουσεία, εκπαιδευτικούς και ανεξάρτητους χώρους τέχνης, στη Βοστώνη, τις Βρυξέλλες, τη Μαδρίτη, την Πόλη του Μεξικού, το Δελχί, τη Σαγκάη, το Λονδίνο, τη Νέα Υόρκη, το Τορόντο κ.α. Έργα της Raqs περιλαμβάνονται σε πολλές συλλογές σύγχρονης τέχνης και μόνιμες εκθέσεις μουσείων, ενώ δοκίμιά της έχουν δημοσιευθεί σε πλήθος συλλογικών έργων. Η κολεκτίβα Raqs έχει επιμεληθεί τις εκθέσεις Rest of Now, Manifesta 7 (Μπολτσάνο, 2008), Sarai Reader 09 (Γκουργκάον, 2012-13) και INSERT2014 (Νέο Δελχί, 2014). Ανέλαβε επίσης την επιμέλεια της 11ης Μπιενάλε της Σαγκάης Why Not Ask Again και της έκθεσης In the Open or in Stealth στο μουσείο σύγχρονης τέχνης MACBA Museud’ArtContemporani de Barcelona (Βαρκελώνη, 2018). Το 2013 η Raqs τιμήθηκε με το βραβείο Multitude Art Prize.
Η ιστορικός τέχνης, επιμελήτρια, μουσειολόγος και επισκέπτρια λέκτορας Κατερίνα Γρέγου είναι από το 2021 η Καλλιτεχνική Διευθύντρια του Εθνικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης (ΕΜΣΤ) της Αθήνας. Τα διεθνώς αναγνωρισμένα, μεγάλης κλίμακας, πρωτοποριακά εικαστικά της προγράμματα διακρίνονται για την ευσυνείδητη προσέγγιση των κοινωνικοπολιτικών ζητημάτων. Για πάνω από δύο δεκαετίες, η Γρέγου εξετάζει με συνέπεια στο επιμελητικό της έργο τα σημεία στα οποία διασταυρώνονται η τέχνη, η κοινωνία και η πολιτική, εστιάζοντας στη δημοκρατία, τα ανθρώπινα δικαιώματα, την οικονομία, την οικολογία, τα κοινά αγαθά (commons), τις κρίσεις και τα μεταβαλλόμενα παγκόσμια δίκτυα παραγωγής. Έχει επιμεληθεί πολλές διεθνείς εκθέσεις μεγάλης κλίμακας και μπιενάλε, μεταξύ των οποίων τη Διεθνή Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης της Ρίγας (Λετονία), την Μπιενάλε Θεσσαλονίκης, το φεστιβάλ σύγχρονης τέχνης Steirischer Herbst του Γκρατς (Αυστρία), τη Διεθνή Μπιενάλε του Γκέτεμποργκ (Σουηδία), την Ευρωπαϊκή Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης Manifesta στο Βέλγιο, την Μπιενάλε της Ιρλανδίας EVA, την μπιενάλε σύγχρονης φωτογραφίας της Γερμανίας Fotofestival Manheim Ludwigshafen Heidelberg. Έχει επίσης επιμεληθεί τρία εθνικά περίπτερα στην Μπιενάλε της Βενετίας, τα οποία απέσπασαν διθυραμβικές κριτικές: της Κροατίας (2019), του Βελγίου (2015) και της Δανίας (2011), καθώς και εκθέσεις για διάφορους δημόσιους οργανισμούς όπως το Μουσείο Reina Sofia της Μαδρίτης, την Akademie der Künste του Βερολίνου, το BOZAR στις Βρυξέλλες, το Museum für Neue Kunst του Φράιμπουργκ (Γερμανία), τη Fotogaleriet στο Όσλο, την Kunsthalle του Τάλιν (Εσθονία), το Centraal Museum της Ουτρέχτης (Ολλανδία), την Kunsthalle Mulhouse στη Γαλλία, μεταξύ πολλών άλλων.
Ο Στέφανος Λεβίδης είναι αρχιτέκτονας, χωρικός ερευνητής και διδάσκων με ανάθεση στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών. Είναι συνιδρυτής και συνδιευθυντής της ερευνητικής ομάδας Forensic Architecture Initiative Athens (FAIA). Συνεργάζεται με τον οργανισμό Forensic Architecture και το πρότζεκτ Forensis από το 2016, αρχικά ως κύριος ερευνητής επιφορτισμένος με την επίβλεψη της έρευνας του οργανισμού στα σύνορα και στη μετανάστευση και σήμερα ως ερευνητικός συνεργάτης. Εκπόνησε τη διδακτορική διατριβή του με τίτλο «Border Natures» στο Κέντρο Αρχιτεκτονικής Έρευνας του Goldsmiths, το οποίο υπάγεται στο Πανεπιστήμιο του Λονδίνου. Αυτή τη στιγμή είναι μεταδιδακτορικός ερευνητής στο πρόγραμμα MUTE του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών. Η χωρική και οπτική του πρακτική έχει παρουσιαστεί και δημοσιευθεί διεθνώς, ενώ η ερευνητική του εργασία έχει χρησιμοποιηθεί σε δικαστήρια για την υποστήριξη υποθέσεων ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Η Ελπίδα Καραμπά είναι θεωρητικός τέχνης και επιμελήτρια. Τo έργο και οι δημοσιεύσεις της εστιάζουν στην ιστορία και θεωρία της τέχνης, τη φεμινιστική θεωρία, σε επιτελεστικές, ακτιβιστικές, νεομεσικές και ερευνητικές καλλιτεχνικές πρακτικές και σε θεωρίες που αφορούν τις θεσμικές πρακτικές και το λόγο (discourse) γύρω από αυτές/πολιτιστικές βιομηχανίες-δημιουργικές βιομηχανίες. Εργάζεται στο σταυροδρόμι της δημόσιας τέχνης, της κριτικής θεωρίας, της τέχνης με γνωσιακά συστήματα και των αναδυόμενων πολιτικών εκδηλώσεων στη δημόσια σφαίρα. Έχει συμμετάσχει σε ερευνητικά προγράμματα, διοργανώνει εκθέσεις σύγχρονης τέχνης και ανεξάρτητα καλλιτεχνικά εκπαιδευτικά προγράμματα. Είναι επιστημονική υπεύθυνη του Κέντρου Νέων Μέσων και Φεμινιστικών Πρακτικών στον Δημόσιο Χώρο (www.centrefeministmedia.arch.uth) το οποίο είναι αφιερωμένο στη σχέση τέχνης, φεµινισµού και τεχνολογίας, στην παραγωγή λόγου αλλά και στην καλλιτεχνική παραγωγή εστιάζοντας στην παροχή μιας διευρυμένης παιδαγωγικής πάνω σε αυτά τα ζητήματα, και ιδρύτρια της Προσωρινής Ακαδημίας Τεχνών (www.temporaryacademy.org). ένα υβρίδιο καλλιτεχνικής, επιμελητικής και θεωρητικής πρακτικής που επικεντρώνεται σε ζητήματα εργασίας, εκπαίδευσης και θεσμικής κριτικής με στόχο τη διερεύνηση των ορίων, των διαπερατοτήτων και των αντιφάσεων που υποκρύπτουν οι δημόσιοι λόγοι και χώροι σε σχέση με ζητήματα τέχνης, δημόσιων έργων και εκπαίδευσης.
Αγγλικά με ταυτόχρονη μετάφραση στα Ελληνικά
Είσοδος ελεύθερη
