Την τραγική ιστορία δυο αλλόθρησκων νέων, μιας Ελληνίδας και ενός Τούρκου, που ερωτεύτηκαν και κυνηγήθηκαν πριν την Επανάσταση του 1821 και έμειναν στη μνήμη μέσα από τα τραγούδια που ενέπνευσαν, καταγράφει το εξαιρετικό ντοκιμαντέρ του Δημήτρη Ινδαρέ, «Λενάκι, δυο φωτιές και δυο κατάρες» που ξεκινά απόψε την προβολή του στην Ταινιοθήκη της Ελλάδος.
Ο σκηνοθέτης πριν λίγα χρόνια βρήκε κατά λάθος σχετικά έγγραφα του προπάππου του στη σοφίτα του πατρικού του στην Πάτρα και ξεκίνησε την έρευνά του πάνω στην ιστορία, την οποία μάλιστα κατέγραψε στο ομότιτλο θαυμάσιο βιβλίο-δοκίμιο που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Βιβλιοπωλείον της ΕΣΤΙΑΣ το 2021, ενώ παράλληλα έκανε τα γυρίσματα του ντοκιμαντέρ.
Η ταινία μέχρι σήμερα έχει συμμετάσχει στα εξής φεστιβάλ: 26ο Διεθνές Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, 18ο Φεστιβάλ Ελληνικού Κινηματογράφου του Λος Άντζελες, 10ο Διεθνές Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Πελοποννήσου και 18ο Φεστιβάλ Ελληνικού Ντοκιμαντέρ Χαλκίδας DocFest όπου έλαβε τα βραβεία Καλύτερης Μουσικής (Νεφέλη Μπερή) και 3ο Βραβείο Καλύτερης Ταινίας Ντοκιμαντέρ Μεγάλου Μήκους. Όπως μάλιστα αναφέρει στο σκεπτικό της η Κριτική Επιτροπή του 18ου DocFest Χαλκίδας, πρόκειται για "... ένα ποιητικό, προσωπικό ταξίδι του δημιουργού στον χρόνο, αφιερωμένο στη γη και την ιστορία των Καλαβρύτων. Μέσα από τις αφηγήσεις των κατοίκων του τόπου, σπαραγμάτων της φύσης, χορών και λατρευτικών εθίμων, ανασυνθέτει το παρελθόν και συμφιλιώνεται μαζί του, φωτίζοντας τις ανθρώπινες επιλογές και τις προκαταλήψεις. Συνδυάζοντας εικαστική ελευθερία και τη δύναμη του ελληνικού δημοτικού τραγουδιού, η ταινία δημιουργεί έναν κόσμο που ξετυλίγεται στα όρια του ονείρου και του μύθου, συνδέοντας το χθες με την ψυχή του σήμερα και αναδεικνύοντας τις γέφυρες της αγάπης".
Στο ντοκιμαντέρ έρχεται στο φως η υπόθεση εμπρησμού ενός πύργου στο Λειβάρτζι Καλαβρύτων, μέσω κάποιων χειρογράφων, και μάλιστα ενός εκκλησιαστικού επιτίμιου του οποίου η πνευματική καταδίκη αφορά τους άγνωστους δράστες και τους απρόθυμους να καταθέσουν ως μάρτυρες του εμπρησμού του πύργου, το 1895. Εκεί, λίγο πριν το 1821, πλέχτηκε το ειδύλλιο δυο αλλοθρήσκων: της Ελένης, κόρης του άρχοντα του χωριού Κυρ-Χριστόδουλου Παπαδόπουλου, και του Ελμάζ-αγά της Μοστενίτσας. Η Ελένη υπερασπίστηκε το αίσθημά της ενώπιον του Οθωμανού δικαστή, όπου ο άρχοντας προσέφυγε για την αρπαγή της κόρης του, ξεστομίζοντας το αδιανόητο για την εποχή «Άντρα χρώσταγα, άντρα πήρα». Η δήλωσή της προκάλεσε την αποχώρηση του πατέρα από το αξίωμα του προεστού αλλά και τη φοβερή κατάρα της μάνας της. Στις 16 Μαρτίου του 1821, ο ξάδελφος της αρχοντοπούλας, οπλαρχηγός Δημητράκης Ινταρές, κατακαίει και λαφυραγωγεί τον πύργο του αγά στη Μοστενίτσα, στέλνοντας από εκεί πολεμοφόδια στην πολιορκία των Καλαβρύτων.
Κάποιος μίτος φαίνεται να συνδέει τα γεγονότα. Κατάρα και επιτίμιο μοιάζουν να καθρεφτίζονται το ένα στο άλλο, όπως επίσης και οι φωτιές που κατέστρεψαν τους πύργους: Του αγά, στην αρχή (Μοστενίτσα, 1821), και της οικογένειας του οπλαρχηγού (Λειβάρτζι, 1895) στο τέλος του αιώνα. Κλειδί της έρευνας αποδεικνύεται το σχετικό δημοτικό τραγούδι του Λιμάζη (Ελμάζ), τραγούδι «γάμου» ξεχασμένο στο χωριό, ευρέως όμως διαδεδομένο ως και στον μακρινό Πόντο. Το περιεχόμενο και ο συμβολισμός του λειτούργησαν επί χρόνια σε περιοχές που ήθελαν να θυμούνται την αναγεννητική δύναμη που κρύβει η συνάντηση αλλότριων κόσμων. Στο χωριό όμως το τραγούδι απωθήθηκε από πολύ νωρίς στη λήθη. Σκόρπιες πληροφορίες σε αφηγήσεις και αρχεία, επιτρέπουν τη σύνδεση των στοιχείων στη ροή ενός πειστικού αφηγήματος. Αρχαίες προκαταλήψεις και δεισιδαιμονίες, που έχουν περάσει στη λαϊκή και θρησκευτική παράδοση, ζωντανεύουν στο οργιώδες φυσικό περιβάλλον, εμπλουτίζοντας την αφήγηση με ευφάνταστες παρεκτροπές.
Τα ίχνη τους σήμερα κρύβουν εκπλήξεις και νέους συμβολισμούς, σε μια εποχή που το ενδιαφέρον στρέφεται ξανά στους παλιούς μύθους. Η μνήμη δοκιμάζεται στην αναμέτρησή της με απωθημένα, τραύματα αλλά και τη σοφία του παρελθόντος. Πρόκειται για ένα στοχαστικό ταξίδι με οδηγό την ακαταμάχητη ανάγκη εξερεύνησης των ρίζων, σε μια ορεινή κοινότητα της Πελοποννήσου.
Συμμετέχουν: Λεωνίδας Εμπειρίκος, ιστορικός, Στέλιος Μουζάκης, ερευνητής πολιτισμών, Πέτρος Πιζάνιας, ιστορικός, ομ. καθηγητής στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο, Ηλίας Τουτούνης, συγγραφέας-ερευνητής, Παναγιώτης Φράγκος, συγγραφέας, πρόεδρος Συλλόγου Λειβαρτζινών Αθήνας και Ελένη Ψυχογιού, λαογράφος, ερευνήτρια του ΚΕΕΛ της Ακαδημίας Αθηνών. Συμμετέχουν επίσης κάτοικοι των κοινοτήτων Λειβαρτζίου (Αχαΐας), Μοστενίτσας (Ορεινής Ηλείας) και Τριποτάμων (Αχαΐας). Εμφανίζονται οι μουσικοί: Γιάννης Παναγιωτόπουλος, Γωγώ Χρυσανθοπούλου, Πολύβιος Γκολφίνος με τη ζυγιά του, Γιώργος και Σταυρούλα Δαλιάνη με το συγκρότημά τους, Αννέτα Γεωργουλοπούλου, Βασίλης Ραβαζούλας, Νίκος Σοφός και Ζωγράφος Μπεθάνης. Εμφανίζονται επίσης μάγισσες, νεράιδες και ξωτικά. Βοήθησαν γι’ αυτό η Κιμώνα Βενιέρη-Βασιλάκη και η χορογράφος Τατιάνα Λοβέρδου. Και βέβαια η εικαστικός Λυδία Βενιέρη, με τις ζωγραφιές και τις παρεμβάσεις της.
«Λενάκι, δυο φωτιές και δυο κατάρες» (ντοκιμαντέρ, 2024, 72’)
Σενάριο- Σκηνοθεσία: Δημήτρης Ινδαρές
Ταινιοθήκη της Ελλάδος (Ιερά Οδός 48 & Μεγ. Αλεξάνδρου 134-136, ΜΕΤΡΟ Κεραμεικός)
ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ προβολών και συζητήσεων:
- Σάββατο 1/2, 17.00 | Θα ακολουθήσει συζήτηση με τον φιλόλογο, δοκιμιογράφο και Πρόεδρο Εφορευτικού Συμβουλίου Εθνικής Βιβλιοθήκης της Ελλάδος, Σταύρο Ζουμπουλάκη
- Κυριακή 2/2, 17.00 | Θα ακολουθήσει συζήτηση με τον Μουσικό, Καθηγητή στο Τμήμα Μουσικής Επιστήμης και Τέχνης του Πανεπιστημίου Μακεδονίας, Μάνο Αχαλινωτόπουλο
- Σάββατο 8/2, 17.00 | Θα ακολουθήσει συζήτηση με την αφηγήτρια παραμυθιών Αγνή Στρουμπούλη
- Κυριακή 9/2, 17.00 | Θα ακολουθήσει συζήτηση με τον ποιητή, αρθρογράφο, συγγραφέα, μεταφραστή και δημοσιογράφο Παντελή Μπουκάλα
- Σάββατο 15/2, 17.00 | Θα ακολουθήσει συζήτηση με τον Επίκ. Καθηγητή Ιστορίας Μειονοτήτων στα Βαλκάνια, στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, Λάμπρο Μπαλτσιώτη
- Κυριακή 16/2, 17.00 | Θα ακολουθήσει συζήτηση με την κοινωνική λειτουργό-θεραπεύτρια, Κέντρο Απεξάρτησης Τοξικομανών Κρατουμένων Ελεώνα Θηβών, Μαρία Κολιονίκα
